Geen poezelige feelgood, maar ook geen catfight zoals in het vooruitzicht gesteld op de achterflap: “Wanneer Fauve verliefd wordt op de man van Severine, staan de vrouwen voor de zoveelste keer oog in oog. Blijft het bij blazen of scherpen ze de klauwen?”

De ontmoetingen tussen de twee rivaliserende dames waren te tellen en zeker niet spannend of gevaarlijk met welgeteld een paar halfslachtige meppen van Fauve op de (meestal dronken) kop van Severine. Blz 380: “Fauve sloeg me weer in het gezicht, het leek een traditie wanneer onze wegen elkaar kruisten”.

Nee, er waren andere oorzaken waardoor deze tweede roman van Ellen Verstrepen toch niet bij de hele leesclub in de smaak viel en deze leesclublezers zich misleid voelden.

Slechts één deelneemster gaf 4 sterren, vier met 3 sterren en alle tien anderen gaven slechts 2 sterren aan deze talentvolle schrijfster, want over haar schrijverskwaliteiten was men het unaniem wél eens.

Wat ging er mis?

De antwoorden op mijn tien vragen heb ik nog eens nader bestudeerd en dan vallen er toch vooral elementen in de schrijfstijl en het taalgebruik op waarvoor men, eufemistisch gezegd, weinig waardering had, eerder zelfs afschuw voelde. Ik noem de te nauwkeurige beschrijvingen van mishandelingen, geweld, dierenleed, verwaarlozing jonge kinderen, liederlijke dronkenschap en drugsgebruik…. Het steeds maar somberheid en afkeuringswaardig gedrag beschrijven werkte averechts. Men voelde geen sympathie voor de hoofdpersonen en men moest lang nadenken welke bijpersoon wel sympathiek was neergezet. Kortom, er was geen klik.

Waar gaat het boek over? 

“Het hele boek verhaalt één dag uit het leven van de gereserveerde Severine en de verwarde Fauve, twee vrouwen die vandaag niet gaan werken omdat ze toekijken hoe een van hun negen levens stilaan op zijn einde loopt”, zo is als vierde titelverklaring te lezen op de zevende bladzijde van het boek.

Een lange flashback van 430 bladzijden…

De beide hoofdpersonen komen alternerend aan het woord en vertellen hun eigen verhaal. Met veel details.

De problematische beginsituatie 

Ondanks het zeer verschillend milieu waarin ze opgroeien hebben de beide dames, nu twintigers in het boek, toch wel raakvlakken. Ze hadden niet alleen dezelfde “lovers”. 

Beiden groeien ze op in een vaderloos gezin, Severine met een moeder die “verslaafd is aan mannen, drugs en zetelhangen”, de vader was “een laffe aap in de bak” en de drie kinderen had ze liever nooit gezien. Zo handelt ze ook. Hun kindertijd/schooltijd was een hel. De vreselijke beschrijvingen in geuren en kleuren die Ellen Verstreepen geeft van haar ma (op school de furie genoemd) zijn zeer plastisch. De lezer gaat er zelf bijna van “over de nek”. De nette versie: “een tableau vivant van een stilleven”. Severine wil niet zo worden als haar moeder en denkt haar eigen leven volledig te kunnen plannen. Coûte que coûte…!

Fauve, daarentegen, komt uit een gegoed milieu, met een gerenommeerd psychiater als moeder, een oma bij de Hare Krishna, een inwonende opa die vroeger onderwijzer is geweest en die popelt om Fauve ook te onderwijzen. De vader was een patiënt van haar moeder, een lafaard, zoals die van Severine, en al vertrokken tijdens de zwangerschap, zonder een spoor achter te laten, ergens richting Oostblok. Fauve zegt zelf: “Ik heb niets gemist, ik had mijn opa”. Maar ze heeft ook continu last van verlatingsangst. Na een ongeluk als kind met haar fietsje is er iets mis gegaan: “het angstbeest dat later zijn klauwen in mijn hele leven zou zetten was in mijn lijf gekropen en lag toen al ergens diep in mij te soezen”.

Een greep uit de mooie, treffende antwoorden vertelt het verloop van het verhaal

• Vraag 1 over Severine

Marieke analyseert de thuissituatie. “De leefomstandigheden van Severine, haar broer en zus vragen om problemen. Veel te jong moeten ze volwassen worden waar ze helemaal nog niet aan toe zijn. Dan kunnen er makkelijk situaties ontstaan waardoor ze ontsporen en dat gebeurt ook. Het is essentieel voor de volwassen Severine, want ze komt nooit helemaal los van haar verleden.”

Célesta geeft een duidelijke omschrijving van de moeder van Severine: Een zuipende, kettingrokende mannenverslindster die alleen maar met zichzelf bezig is en niet inziet wat haar kinderen nodig hebben. Een vrouw die het wat mij betreft niet waard is moeder genoemd te worden.”

Wendy verwijst naar blz 54: “Mijn dagindeling bestond voor het grootste deel uit het vermijden van mijn moeder” en voegt daaraan toe: “Hoe vreselijk is dat!”

Manon wijst erop dat Severine een sterk karakter heeft en al vroeg weet hoe ze sterker in haar schoenen kan staan: “Mijn rode lippen maken mijn leven simpeler, alleen al omdat mannen simpele dieren zijn”. Wanneer ze in de spiegel kijkt, ziet ze een jongere versie van haar moeder… op wie ze helemaal niet wil lijken….Maar ja…

• Vraag 2 over Fauve

Marleen: “Het eerste wat eigenlijk opvalt is dat Fauve erg angstig en onzeker is. En het vaak aan haar moeder overlaat om te beslissen wat zij zou moeten doen.” 

Marieke: “Een leven wat vol onzekerheid is. Zowel door de moeder die alles analyseert, maar ook door de vriendschap met het zieke meisje Lotteke.”

Joketje verwijst naar enkele citaten die de dubbelrol van de moeder duidelijk aangeven.

“Ze heeft een vreemde ma. 'Ik heb nooit een moeder gehad' (blz. 65). Vreselijk toch, als je dit moet zeggen. (…) Ze wil haar 'bestie' zijn (blz.66). Ze wil ook haar dokter zijn (psychiater). Ik vind het ook op blz. 123: 'Mama wist niet precies wie er nu het best zou uitstappen, de psychiater of het moederdier.' Ik denk dat je als mama je kind moet stimuleren om zichzelf te ontplooien en zelfstandig te worden. Opvoeden is ook leren loslaten en dat kan haar moeder heel moeilijk. (…)  Ze wil alles regelen voor haar dochter, om zot te komen. Het is het tegengestelde van Severine want die moet in alles haar plan trekken. Ze noemt haar ma ook 'een marginale surrogaatmoeder'. Pff... 

• Vraag 3 over de vriendschappen met Laura, Lotje, Bonnie (de koe) en Caruso (de poes).

Binta:  “Laura is het vriendinnetje dat alles heeft wat Sévérine niet heeft. Maar toch is er een afstand tussen hen want Laura komt niet bij haar aan huis. (…) S. wil ongetwijfeld een thuis gelijk Laura maar moet het doen met een dronken moeder en diverse mannen die de revue passeren.
Lotje is voor Fauve zoiets als een eeuwigdurende vriendschap, trouw tot in de dood. Lotje stimuleert haar ondanks haar eigen ziekte en als zij sterft stort de wereld van Fauve een beetje in elkaar. Een stukje van haar sterft ook.”

The_Cat – Inne: “Tijdens haar jonge jaren is Laura ook echt een vriendin, iemand die haar meeneemt, maar vooral ook uit de 'marginaliteit' trekt dat haar thuis is. Laura doet haar best ook om voorbij die vooroordelen te kijken, en waarschijnlijk zoals elke tiener heeft Severine ook dat tikkeltje 'stoer' dat Laura ook wel zal aantrekken om voorbij haar gewone leventje te gaan. Spijtig genoeg voor Laura eindigt het voor haar slechter dan voor Severine.
Ook de vriendschap tussen Lotje en Fauve is oprecht, maar hier is het andersom. Waar Severine Laura nodig had om uit haar leven te verdwijnen, had vooral Lotje in het begin Fauve nodig om uit haar 'ziekte' te verdwijnen, denk ik. Voor Fauve is Lotje ook een 'gerustelling'; iemand die haar begreep en niet de psycholoog ging uithangen.”

Marja heeft een mooie analyse van de rol van de dieren…. “Severine zegt zelf een project te missen. Bonnie, is een projectje van liefdadigheid, bekommernis. Schuld afkopen. En Bonnie benadrukt onder meer het landelijke. Severine laat weten dat Bonnie "een soort van huisdier" is. In eerste instantie redt ze het koebeest, en uiteindelijk verlost ze het dier uit zijn lijden. Best een moedige en humane daad vond ik dat. 
Caruso, is wat mij betreft hetzelfde als Fauve voor haar moeder is: een project om zich om te bekommeren, te bemoederen. De kat is min of min gelokt en geconfisqueerd (blz. 26). En net als Fauve gevoelig voor inmenging van de "boze buitenwereld". Fauve zegt over de situatie met Caruso op het dak van de buurman, dat Caruso een crisis kreeg, en piste, kakte en kotste. Ze noemt het een uiterlijke manifestatie van haar innerlijke wereld. Fauve wil Caruso ook het liefste binnen houden. Ze wordt angstig bij het idee dat hij buiten is, en mogelijk overreden gaat worden. Obsessief betrokken op Caruso.

• Vraag 4 over de partners

Yvie is heel duidelijk. Sja, het waren echt twee uitersten...
Olivier: Wat een verschrikkelijk personage was dat. Wat de dames in hem zagen, begrijp ik nog steeds niet. Fauve heeft niets dan ellende met hem gehad, tot geweld aan toe. Ik snap dan ook echt niet hoe die twee bij elkaar zijn gekomen, gezien Fauve een muisje is en Oliver niets anders dan een dominante hork. Severine past wat dat betreft een stuk beter bij hem, omdat Severine een stuk duidelijker in het leven staat. Maar toch was er geen chemie en weet ik gewoon echt niet wat ze allemaal met elkaar moesten..
Willem: Echt het tegenovergestelde van Olivier: hij had weer te weinig ruggengraat en hierdoor vond ik het ook maar een duf personage. Severine en Willem hadden naar mijn idee niet echt een vonkend huwelijk, maar het waren meer de omstandigheden die ze zo bij elkaar had gebracht. Niet echt raar dus dat Willem naar Fauve toe trekt als de kans zich voordoet. Hun karakters passen stukken beter bij elkaar."

• Vraag 5 over de schrijfstijl

Harriet: “De schrijfstijl was in het begin even wennen, maar daar aan gewend ging het prima. Dat het taalgebruik af en toe wat grof is vond ik niet zo'n groot probleem. Dat er af en toe in de flashbacks ook nog zijweggetjes bewandeld werden vond ik soms de vaart uit het verhaal halen en niet altijd iets toevoegen. De dialogen vond ik geloofwaardig en kwamen als echt over. Ik vond het wisselen tussen Severine en Fauve af en toe wat verwarrend omdat op het eerste gezicht de schrijfstijl tussen beide personages niet zo veel van elkaar verschilden. Wel knap gedaan vond ik dat de verschillende verhaal lijnen elkaar af en toe even raakten en dan weer ieder een andere kant op gingen.

Janneke is toch wat pessimistischer: “De schrijfstijl had ik best wel wat moeite mee. Het is al een paar keer gezegd, maar het Vlaamse taalgebruik moest ik erg aan wennen en soms een zin een paar keer lezen om tot de conclusie te komen dat ik het nog steeds niet begreep. Daarnaast vond ik de toon erg negatief en grof, daar houd ik persoonlijk niet zo van. Er waren twee hoofdstukken die er voor mij uitsprongen en die ik wel goed kon lezen, zoals Marieke al zei die van de ziekenhuisperiode van Severine en daarnaast ook het hoofdstuk van het huwelijk tussen Fauve en Olivier. Daar werd ik echt opgenomen in het verhaal. 
De opbouw vond ik soms erg verwarrend. Ik wist vaak niet in welke tijd in het verhaal we waren. De wisseling tussen de perspectieven van Fauve en Severine vond ik wel fijn gedaan.”

En ook Thea heeft ongeveer dezelfde mening: “Soms vond ik de schrijfstijl wel mooi, maar over het algemeen vond ik het een moeilijk door te komen boek en het woordgebruik vaak erg grof. De laatste twee hoofdstukken waren beter te volgen. Veel verschil heb ik niet waargenomen in de schrijfstijl over Severine of Fauve. Verteltrant en beeldend taalgebruik waren voor wat mij betreft eigenlijk altijd overdreven.
De afwisseling van de personages in de hoofdstukken vond ik eerst verwarrend, maar later had ik er wat houvast aan.

• Ellen V, de schrijfster leest mee en discussieert mee.

  “Bedankt voor al jullie opmerkingen! Ik vind het fantastisch dat jullie alles zo grondig overdenken!”

Zij geeft nog de volgende uitgebreide toelichting: “Ik vind het zeer boeiend om te lezen hoe de schrijfstijl op jullie overkomt. Ik kan me er perfect in vinden dat het soms als vulgair of grof overkomt. En dat brengt me dan bij...
Ik vond het bij het schrijven van dit boek een uitdaging om personages te maken die sterk op elkaar leken maar toch ook te onderscheiden waren. Een van de methodes hiervoor was hun taalgebruik. Zo zijn er woorden de Severine in de mond neemt die Fauve nooit zou kunnen zeggen. Ze zijn beiden wat grofgebekt, maar er is toch nog een verschil. Het grappige voor mijn directe omgeving is dat ik vaak 'verbaal preuts' genoemd word. Om het met de woorden van mijn moeder te zeggen: 'Ja, nu heb je een boek geschreven waar je zelf nooit of nooit uit zal kunnen voorlezen zonder te blozen als een tomaat'.Ik weet het, mama!
Zelf ben ik er tot op heden niet in geslaagd om mijn boek te omschrijven. De begingedachte was: 'ik neem het opzet van een chicklit/ feelgood en maak die dan zo donker als het maar zijn kan'. Ik weet niet of het dat geworden is.
“Kattentijd' is mijn tweede boek. Mijn debuut 'Oker' werd op vlak van taal soms als moeilijk en poëtisch omschreven, en daar was ik natuurlijk erg blij mee. Tijdens het maken van 'Kattentijd' heb ik heel bewuste keuzes gemaakt, en kiezen is natuurlijk altijd wel wat verliezen. Ik denk dat het voor heel wat Vlaamse auteurs een moeilijk vraagstuk is. Ik kan jullie wel garanderen dat ik nooit 'Vlaamscher' dan dit zal gaan. De reden waarom ik het nu wel deed was omdat ik dacht dat het nodig was voor de geloofwaardigheid.”

• Vraag 6 over Jason, de tweelingbroer van Severine

Paula krijgt o.a. een pluim van de schrijfster wanneer ze een hint heeft gevonden over Jason. “Het was een bewuste keuze om Jason de tweelingbroer van Severine te laten zijn. Ik ben de helft van een tweeling en wij zijn erg close. Dat zie ik ook bij andere tweelingen. Jason en Severine gaan ieder hun eigen weg. Als ze tiener zijn, gaan ze een poosje met elkaar om. Daarna is dat weer over. Over Jason zegt Severine dat hij de enige is die ze nooit heeft kunnen lezen. Ze dacht altijd dat hij te dom was om mee te blijven doen aan gesprekken, maar daar twijfelt ze later aan. Misschien had hij wel door hoeveel informatie je kan krijgen als je de discipline hebt om je mond te houden als de rest praat. Jason is de stille motor in het verhaal. 

En dan!
(…) Het einde was verrassend. Ik had het niet aan zien komen. Maar nu ik om deze vraag te beantwoorden weer stukken uit het boek over Jason lees, dan wordt zijn manier van zitten steeds omschreven. Dat is ook wat Fauve opmerkt bij haar buurman. Dus een oplettende lezer had het aan kunnen zien komen”.

• Vraag 7 over de tijd.

Ik verwijs hier naar het begin van mijn eindverslag. Niemand van onze leesclub, ook ik niet, had het door gehad dat het slechts één dag in het leven van Severine en Fauve was…..

Harriet verduidelijkt: “Volgens mij heeft de schrijfster echt een dag beschreven in 430 pagina's. Dat kom je ook steeds in kleine stukjes tegen, dan zie je dat de dag weer verder loopt. Door de vele flashbacks en de zijwegen die daarin weer belopen worden lijkt het veel langer en vaak ook wel wat onduidelijker en verwarrender."

• Vraag 8 over persoonlijke ervaringen, mooie citaten

Wendy noemt o.a.: "De avond dat Lotteke stierf, trok er een waas over de wereld die wekenlang is blijven hangen. Hij maakte de kleuren doffer, stemmen drongen niet meer door alsof ik onder de wereld leefde, dagen nacht vloeide naadloos in elkaar over, terwijl ik onbeweeglijk in het ijle staarde" blz.177

Binta en nog veel anderen noemen de vreselijke moord op de katjes – blz 112

Marieke en anderen noemen de goed beschreven ziekenhuisscènes: “Nog voor mijn snikken echt te zielig werd, had ze me al een kalmeringspil in mijn mond geduwd, een van het kaliber om olifanten in een winterslaap te krijgen of ze in ieder geval roze en gevleugeld door de kamer te laten dansen. [..] De visjes op de muur begonnen door elkaar te zwemmen en ik wandelende als een zombie naar de operatietafel”.

Marja: “Ronduit moeilijk en pijnlijk om te lezen waren de passages met het gedrag richting de zwerver. Alsook het dominante, onderdrukkende en gewelddadige gedrag van Olivier tegen Fauve.” 

Wil waardeerde de humor. Er waren toch wel heel wat hilarische beschrijvingen, zoals deze: "Severine geeft op blz. 83 een mooie omschrijving van een chihuahua. "Vaak worden ze vervoerd in buggy's of handtassen en zien ze eruit als opgedreven eekhoorns die amfetamines door hun brokjes gedraaid hebben gekregen. Het satanische beeld wordt nog versterkt doordat de demonen, meestal vers van de kapper en met blingbling in de coiffure gewrongen, op borsthoogte gehouden worden. Dit bevestigt hun hun despotisch gevoel van eigenwaarde en maakt hen tot bijtgrage miniatuur-moordmachines.(...) omhooggevallen haarbal". Ik heb het ook niet zo op die kuitenbijtertjes.

• Vraag 9 over de afloop, de ontknoping en de geloofwaardigheid

Barisca vat het verhaal als volgt samen: “Het verhaal is geloofwaardig. Maar door de rauwe manier van vertellen komt het erg beeldend binnen. Maar ik denk dat in hoofdlijnen het verhaal realistisch is. Bij Severine en Fauve wordt het verhaal afgerond. Bij Severine komt ze tot het inzicht over Willem en ze komt tot zelfinzicht, meer dan daarvoor. Daardoor krijgt ze ook inzicht over haar relatie. Bij Fauve werd het verhaal ook afgerond, zij begint aan een nieuw hoofdstuk in haar leven.

Toch nog een lichtpuntje dus...

• Vraag 10 over de conclusie

De hele leesclub is het erover eens dat Ellen Verstrepen een talentvolle schrijfster is.

Yvie voegt daaraan toe:  “Ik had zeker geen knuffelige roman verwacht over poezelbeestjes, maar juist een boek waarin twee dames strijden tegen elkaar. Ik kreeg vervolgens een vrij donker boek waarin twee dames vooral tegen zichzelf strijden. Dat had ik echt nooit verwacht”

Marja is het mildst. “Of de schrijfster kan schrijven? Beslist. De lijnen kloppen, de karakters zijn duidelijk tot het einde, er zijn diverse emoties uitgewerkt. Ze heeft het zich niet gemakkelijk gemaakt. Prachtige zinnen heb ik gelezen. Mag literair onderscheiden worden.”

Dat hoop ik van harte voor Ellen Verstrepen.

Waarom dan toch zo weinig sterren? Ik verwijs naar de titel van dit eindverslag. “Een misleidende titel, een misleidende cover…”

Uiteraard verwijs ik ook naar alle recensies op de boekpagina “Kattentijd”. Met vijftien duidelijke titels. In de betekenis van toepasselijk en veelzeggend. Ik citeer er een paar:

• Goed boek maar niet mijn ding
• Miaaaaaauw: een traag verhaal met poes als rode draad waar alles mis gaat!
• Voortreffelijk schrijfster
• Roman zonder feelgood
• Rauwheid en poëzie, helaas niet mijn combinatie
• Mispoes
• Kattentijd geeft toch een beetje een kater
• Mistroostig
• Ik bleef teleurgesteld achter

MIJN PERSOONLIJKE TERUGBLIK op deze leesclub

Ik vond de coördinatie van deze leesclub een hele uitdaging. Vanuit Hebban had ik vooraf al begrepen dat de inschrijving tegen was gevallen en dat het boek weinig “Feelgood”-gehalte heeft en daardoor teleurstellend zou kunnen zijn. Dat had ik, al lezende, ook al snel door…

Ik heb geprobeerd met een ander soort vragen en poezenplaatjes het geheel wat op te vrolijken, wat toegankelijker te maken. Dank voor jullie complimenten tussendoor!

Geweldig vond ik ook dat jullie steeds zo snel met de beantwoording waren en de onderlinge discussie vond ik leuk. En, niet onbelangrijk, op de afgesproken datum stonden alle recensies on-line !

Even voor de statistiek: In totaal waren er tot op heden 578 reacties, waarvan 241 in het leesclubcafé (zonder spoilers)! De vragen over Severine, Fauve en de persoonlijke ervaringen kregen de meeste reacties: 22, 42 en en 38.

Een speciaal woord van dank voor de schrijfster, Ellen Verstrepen, die met ons meediscussieerde en ruim de tijd nam om vragen beantwoorden. Een verrijking voor deze leesclub. Een heel interessante opmerking volgens de schrijfster kwam van Thea: "Met het lezen van Kattentijd heb ik met de gedachte gespeeld of het misschien één en dezelfde persoon zou zijn, maar met een meervoudige persoonlijkheid. Het zou ook dezelfde omstandigheden zoals b.v. beiden geen vader en het hebben van dezelfde mannen kunnen verklaren. Klopt dat ?" Marja had ook hetzelfde idee. Ellen antwoordt: "Het zijn voor mij altijd wel twee vrouwen geweest, maar wel verschillen ze zeker niet zoveel van elkaar dan ze echt zouden willen... Tja, misschien toch een goed idee voor een volgend boek, Ellen?

Ik raad jullie aan nog eens onze "slimme" vragen te lezen. https://www.hebban.nl/spot/leesclub-kattentijd/nieuws/stel-een-vraag-aan-ellen-verstrepen

***

We waren uiteindelijk met 15 dames, mezelf inbegrepen. Gemiddelde leeftijd ongeveer 45 jaar. Vier Vlaamse dames. Elf Nederlandse. Een fijne leesclub.

Helaas heeft Marleen na vraag 3 de leesclub niet meer gevolgd. Thea uit Griekenland is ons komen versterken met een eigen leesexemplaar omdat haar postadres voor Hebban niet tijdig bereikbaar is…Er kunnen alleen Nederlandse en Vlaamse lezers inschrijven.

Voorts wens ik Manon en Binta een spoedig algeheel herstel toe.

In ieder geval  ALLEMAAL heel erg bedankt!

Ik hoop jullie allen in een volgende leesclub weer te ontmoeten!

Zeist, 30 juni 2019

Wil