De Europese literatuurprijs bestaat tien jaar en dat wordt gevierd met een dubbele prijs. Naast een vakjury is er dit jaar een studentenjury in het leven geroepen. Beide jury’s hebben hun eigen shortlist samengesteld. De vijf boeken van de shortlist van de studentenjury hebben nog een extraatje, want met deze vijf boeken organiseerde Hebban leesclubs.

Een van de boeken van de studentenjury shortlist blijkt ook te prijken op de shortlist van de vakjury. Het is het boek van Ali Smith: Lente en moet wel heel speciaal zijn. Lente is het derde deel uit een serie van vier die allen de naam van een seizoen dragen. Het deel Herfst werd al genomineerd voor de Man Booker Prize. Vijftien Hebban lezers wilden graag mee lezen en discussiëren in een online leesclub rondom Lente.

De leesclub

Vijftien lezers kregen het boek Lente toegestuurd en het lezen kon beginnen. Het was al snel duidelijk dat we met een bijzondere schrijfster te maken hadden, want de eerste korte hoofdstukken waren niet bepaald standaard te noemen. Een brij van tekst werd over ons uitgestort (“Wat we willen is moeten, wat we moeten is willen”), om daarna een tekst te lezen geschreven vanuit de lente. Pas in het derde hoofdstuk krijgen we als lezer een ‘gewoon’ verhalende tekst te lezen, met hoofdpersonages en vol verwijzingen naar andere bestaande personen en gebeurtenissen.
Dat is pas het begin, er komen opnieuw vreemde korte hoofdstukken voorbij en daarna een tweede en derde deel met personages. Pas laat in het boek krijgt alles een verband, het is constant opletten en rustig lezen.

Kortom: Een ideaal boek voor een leesclub.

Tien vragen over Lente bleken niet toereikend, waardoor elke vraag werd opgesplitst in deelvragen. Dat werkte goed. Alk facet van het boek kwam aan bid en door het bespreken van het boek met elkaar werd er meer duidelijk en leerden we grotendeels begrijpen wat er werd bedoeld.

We bespraken de cover, de titel, de korte hoofdstukken, de drie langere verhalen en de personages, de schrijfwijze en vertaling, de opbouw van het boek, thema’s motieven, boodschappen, het boek als geheel en de verwachtingen vooraf en in hoeverre die achteraf klopten.

Cover en titel

Het boek heeft als titel Lente meegekregen. Als lezer verwacht je dan toch wel dat de lente een grote rol speelt in het boek. Maar niets is minder waar, het speelt helemaal niet in de lente. In de korte hoofdstukken is er wel de stem van de lente te herkennen, maar verder ligt het veel subtieler in het boek en zit het voornamelijk in de verwijzingen. Zo heeft Annie ten Cate twaalf quotes gevonden waarin lente wordt genoemd.

Kiki: Om heel eerlijk te zijn zie ik de verbanden van dit boek met de lente niet zo goed. Als er niet gekeken wordt naar de kleine hoofdstukken waar de lente de hoofdpersoon is, speelt het grootste deel zich af in de herfst en alleen het einde in de lente.

Peter: De titel is voor de hand liggend, want het boek maakt deel uit van een reeks, opgehangen aan de vier seizoenen. Maar in het verhaal zitten ook genoeg elementen om deze titel te rechtvaardigen. Het woord lente komt frequent voor en zijn verwijzingen naar veranderingen, naar een nieuw, verbeterde wereld

Wat de cover betreft zijn de meningen verdeeld. Het past uitstekend in de reeks van covers in deze serie, maar de keuze van een blauwe Hortensia die bloeit van juli tot september is wel opvallend. De voorkeur gaat meer uit naar de covers van de Engelse versie waar de seizoenen meer tot hun recht komen.

Margreeth: Het is een prachtige cover, mooie vormgeving. Maar Hortensias bloeien niet in de zomer. Ik zag dat de Engelse versie schilderijen van David Hockney op de omslag heeft. Hij schildert veel natuur en seizoenen.

De korte hoofdstukken

Het boek bestaat uit drie langere delen en negen korte hoofdstukken van enkele pagina’s. Van een brij van woorden en zinnen achter elkaar doorgeschreven tot het beschrijven van legendes en internettaal, er lijkt in eerste instantie geen touw aan vast te knopen. Toch komt er een punt in het boek waarmee deze korte hoofdstukken worden verklaard. De delen zijn zo verschillend en niet elke lezer kan het waarderen, terwijl de ander er juist van geniet.

Wendy: In het begin vond ik deze hoofdstukken vooral erg verwarrend, ik had geen idee waar ze precies voor stonden. Als dan later blijkt dat het (deels) pagina’s zijn uit Florences Luchtbellenschrift, vond ik dat weer geniaal. Het moment dat ik dat ontdekte was trouwens een van mijn lievelingsmomenten uit het boek.

Linda-Marie: De korte verhalen doorbreken het ritme, je wordt als lezer uit je leesflow gehaald. Je vraagt je af wat het betekent en wat het verband is. [..] Tegelijk heeft het heel goed de verwarring en verdeeldheid weer die in de maatschappij is. Mensen van allerlei politieke partijen uiten meningen en ideeën. Op elk artikel, mening heeft iemand anders wel een andere mening. Het houdt nooit op. Het is een kakafonie van stemmen en geluiden.

Heleen: Ik vond de hoofdstukken leuk, ze zijn creatief geschreven en zorgen voor afwisseling in het boek.

Ger: Heel eerlijk, ik had helemaal niets met die korte hoofdstukken. Naast de grammaticale blunder "dt", heb ik me enorm gestoord aan het ontbreken van interpuncties. Dat leest voor mij ongelofelijk moeilijk.

Drie lange hoofdstukken

Het is bijna een verademing als na de eerste twee korte hoofdstukken een ’gewoon’ verhaal begint over Richard en Paddy. We bespreken in de discussie dit deel, de personages, de denkbeeldige dochter van Richard en het einde. We zijn het als lezers grotendeels met elkaar eens, dit was een mooi hoofdstuk, ‘sereen, ontroerend, makkelijker te lezen en echt’, worden als beschrijvingen genoemd. Wat ook opvalt zijn de vele verwijzingen naar o.a Rilke, Mansfield, Woolf, en Kingussie,

Inge: Het verhaal tussen Paddy en Richard was ontroerend. Er gebeurt heel veel wat het soms moeilijk volgen maakt. Ik denk dat het handig is om dit nog eens te lezen.

Flore: De personages werden goed beschreven en de schrijfstijl was vlot, maar ik had weinig voeling met het verhaal. De sfeer was vrij negatief en donker. In dit deel had ik ook het meeste moeite met de verwijzingen naar andere literatuur.

Martin: Voor Katherine Mansfield moest ik wel wat opzoekwerk verrichten. Er wordt wel onevenredig veel aandacht besteed aan Rilke en Mansfield, terwijl ze eigenlijk met het verhaal zelf weinig hebben te maken.

Het tweede lange deel gaat over Brittany en Florence en heeft een ander karakter. Hier ligt de nadruk meer op maatschappelijke thema’s, zoals de opvang van asielzoekers in detentiecentra en de erbarmelijke omstandigheden daar. De jonge Florence blijkt een ongrijpbaar personage, die veel voor elkaar weet te krijgen.

Kiki: Dit was mijn favoriete deel. Sowieso heb ik een zwak voor (slimme) kinderen in boeken voor volwassenen, dus Florence was een fijne toevoeging. Het was ook interessant om te lezen, omdat Britt's meningen over de wereld anders zijn dan die van mij.

Annie: Dit vind ik een heel bijzonder deel. De acties van Florence. Hoe Brit en Florence bij elkaar komen, hoe Brit haar werk laat voor wat het is en met Florence op reis gaat en hoe ze uiteindelijk Richard ontmoeten.

Riet: Ik vond het naar om te lezen hoe weinig respect er is van de bewakers naar de gedetineerden toe. [..] Florence vond ik een stoer meisje maar wel ongeloofwaardig. Ze deed me een beetje aan Greta Thunberg denken.

In het laatste deel komt alles samen en is er nog een vierde persoon met een koffiebus zonder koffie aan de personages toegevoegd. De verhaallijnen zouden hier moeten worden afgerond, maar dat gebeurt maar half. Het is dan ook het minst favoriete deel van de leesclublezers.

Ger: Redelijk leesbaar, maar ik miste, de samenhang met de eerdere delen. Ik hoopte dat voor mij alles bij elkaar zou komen, maar helaas.

Linda Marie: Ook hier gaat het om de vorm, Alda brengt letterlijk iedereen samen. Alle kleine verhalen hangen aan elkaar en komen uiteindelijk samen in één groot verhaal. Dit deel heb ik nog minder graag gelezen dan het vorige. Springerig, warrig, not my cup of tea.

Martin: Ik vond dit deel het minste van het boek en tamelijk warrig. Het had van mij achterwege mogen blijven

Het boek als geheel

Nadat we het boek in losse delen hebben besproken, kijken we ook nog naar het geheel. De meningen lopen uiteen, waar Lente voor de een geweldig boek blijkt te zijn met de vele verwijzingen en uitdagingen is het voor de ander te ingewikkeld of te verwarrend.

Annie: Een zeer ingewikkeld boek. Het is soms lastig de korte verhalen in verband te brengen met het totale boek. Ik heb het boek twee keer gelezen, de tweede keer werd het wel duidelijker. Ook fijn dat je dan gebruik kunt maken van de discussie.

Marieke: Ik vond het een bijzonder boek, maar ook een moeilijk en weinig toegankelijk boek. Voor de echte literaire lezer zeker iets om de tanden in te zetten en uit te pluizen. Voor mij een stapje te groot.

Margreet: Ik vond het een geweldig boek. Vooral door de verschillende schrijfstijlen en verwijzingen die je dwingen langzamer te lezen, te herlezen en na te denken over de tekst. Dat wil niet zeggen dat ik het anderen zou aanraden, het ligt eraan waarom je leest. Voor een ontspannend boek zou ik wat anders kiezen, maar dit verhaal blijft je wel bij.

 De schrijfstijl

In de leesclub bespreken we de schrijfstijl, die per hoofdstuk verschillend is. ‘Lastig, rommelig, vlot, moeilijk, staccato, vermoeiend, wisselend, beeldend, prettig en makkelijk’ worden genoemd. De leeservaringen lopen dus flink uiteen.

Wendy: De zogenaamde ‘roman’-gedeeltes vind ik heel vlot geschreven, fijne gedachtesprongen die je altijd wel kunt volgen. De korte hoofdstukken zijn heel telkens heel anders van stijl, maar passen telkens bij waar ze voor staan, knap gedaan. Mijn favoriete passages blijven de dialogen tussen Brit en Florence, die zijn soms echt spitsvondig, daar hou ik wel van.

Flore: De schrijfstijl vond ik het sterkste punt van het boek. Zowel de korte stukjes als het verhaal vond ik heel vlot geschreven (en vertaald!). Er zat een bepaald ritme in de korte stukjes.

Riet: Ik vond het wisselend, sommige stukken waren iets makkelijk te lezen als het verhaal eenmaal op gang was, maar vooral de korte verhalen vond ik heel lastig en moest ik vaker lezen.

Conclusie en sterren

Lente is geen gewone roman. Wel een boek wat met aandacht moet worden gelezen en waar veel uit te halen is, maar dat wellicht pas na herlezing echt tot zijn recht komt. Het boek is los te lezen. Toch zullen bepaalde dingen die in Lente worden genoemd beter begrepen worden met de opgedane kennis van Herfst en Winter.

Het is een boek dat niet voor iedere lezer geschikt is, maar door de leesclub wel mooie inzichten heeft opgeleverd bij alle leesclublezers. Deze leesclub was dan ook zeer geslaagd met zeer interessante en leerzame discussies en enthousiaste deelnemers.

De verwachtingen die we van te voren van Lente hadden zijn bij sommige lezers wel uitgekomen en bij andere niet. Het is dan ook niet vreemd dat de beoordeling van Lente nogal uiteenloopt.

Een x 5 sterren, Vier x 4 sterren, Drie x 3,5 sterren, Drie x 3 sterren, Twee x 2,5 sterren en Een x 2 sterren, het zorgt voor een gemiddelde van 3.39 sterren voor Lente.

Peter (3.5 sterren) Smith linkt de gebeurtenissen van onze tijd op meerdere fronten aan gebeurtenissen uit het verleden. Daarmee suggereert ze dat geschiedenissen zich herhalen, alsof het seizoenen zijn.

Heleen (4 sterren) De schrijfster wil naast de soms hopeloze realiteit een wereld aanreiken waarin inspiratie en verbeelding hun plek hebben.

Margreet (5 sterren) Complexe roman, met een vleugje hoop.

Linda Marie (2,5 steren) De lente is verder weg dan ooit