OVER MAGISCHE LESSEN

Al eeuwenlang zijn de Owens-vrouwen vervloekt: iedere man die op hen verliefd wordt gaat dood. In een onvergetelijk verhaal waarin een eeuwenoude vervloeking wordt teruggeleid naar de bron, vertelt Alice Hoffman de geschiedenis van Maria Owens, die in Salem wordt beschuldigd van hekserij. Zij is de matriarch van de lijn van krachtige vrouwen uit de familie Owens, die schitterden in Magische praktijken en Magische regels.

De bloedlijn begint in de zeventiende eeuw bij Maria, wanneer zij als baby wordt achtergelaten in een besneeuwd veld op het platteland. Als Hannah Owens zich over haar ontfermt, komt Maria van alles te weten over de ‘Naamloze Kunsten’. Hannah ziet dat Maria een gave heeft en ze leert het meisje alles wat ze weet over geneeskrachtige kruiden.

Als Maria wordt bedrogen door de man die haar zijn liefde heeft verklaard, spreekt ze de vervloeking uit die haar familie zal achtervolgen en leert ze de magische lessen die ze de rest van haar leven met zich mee zal dragen. Liefde is het enige wat ertoe doet.

DE LEESCLUB

De leesclub bestaat uit veertien lezers (inclusief de coördinator). Voor de meeste lezers is het een eerste kennismaking met de trilogie en/of de boeken van Alice Hoffman. MindSpaLotusbloem besluit om voordat ze aan het leesclubboek begint, eerst de eerste twee delen te gaan lezen. De overige deelnemers gaan volkomen blanco het leesavontuur aan.

DE COVER en TITEL

De meeste lezers zijn niet enthousiast over de cover: ‘afschuwelijk’, ‘helemaal niks’ en ‘niet veelzeggend’. Shirly: “De eerste keer dat ik de cover zag dacht ik alleen maar vlekken te zien. De tweede keer herkende ik een vrouwengezicht dat saté op een stokje at of spareribs (ja, klinkt stom, ik weet het).” Een enkeling kan de cover waarderen zoals Lieke Roovers: “Ik vind het dromerige, beetje blurry van de foto goed passen bij de ietwat dromerige, bijna feelgood-fantasy (afgezien van alle brandstapels, haha) in het boek. Het is allemaal heel aards op een manier die goed aansluit bij de overwegend 'witte magie' van de Owens-heksen.” Ook over de titel in combinatie met de cover zijn de meeste lezers niet bijster enthousiast.  Ingrid: “Ik vind niet dat de cover de titel versterkt of andersom. Voor mij had het ook een heel ander verhaal kunnen zijn, bijvoorbeeld een romantisch verhaal dat afspeelt in onze tijd over een meisje dat tuinen aanlegt.” Marina: “Ik hou niet van die vrouwenfiguur met halfgesloten oog, ook vind ik de typografie van zowel de titel: te groot, te hoekig, te wit, te centraal gezet, kortom agressief overkomend; als de auteursnaam: te groot, hoekig, te hoog geplaatst...wel een mooie ton sur ton kleuring met de foto.”

OPBOUW VAN HET BOEK

Het boek is opgebouwd in zes delen. De meeste lezers snappen waarom Hoffman voor deze opbouw gekozen heeft. Wendy Hoogendoorn: “Zo weet je als lezer in welke levensfase je zit en ook in welke tijdsperiode. Daarnaast heeft ze het belangrijkste aandachtspunt genoemd als hoofdstuk/deel.” Ook voor Ingrid is de verdeling logisch hoewel ze de namen die Hoffman aan de stukken heeft gegeven minder logisch: “Ik vind de eerste drie een beetje vergezocht. Zo vind ik transformaties een te groot woord, ik vind het meer groei wat er in dit deel gebeurt. De laatste drie, toverspreuk, remedie en lotsbestemming, vind ik wel goed kloppen.” Hoewel Shirly het niet helemaal snapt heeft ze er wel een verklaring voor gevonden: “Ieder deel bestaat uit drie hoofdstukken, een begin, midden en eind, zoals de volksverhalen uit die tijd. Ieder deel is dan ook een verhaal op zich en krijgt daarom zijn eigen titel. Het jaartal houdt ons letterlijk 'bij de tijd' en in het verhaal wordt steeds de leeftijd van het hoofdpersonage genoemd, zodat je die tezamen met de gebeurtenissen aan elkaar kan koppelen en je gedachten erover kan laten gaan. Ik vind het ingenieus gedaan.”

SCHRIJFSTIJL EN PERSPECTIEF

Een aantal lezers heeft moeite om in het verhaal te komen door de bijna afstandelijke schrijfstijl, waardoor ze het lastig vinden om emotioneel betrokken te raken bij Maria. Ingrid: Ik voel nog steeds geen sympathie voor Maria, weinig emotie, te veel opsommingen. Ze heeft veel historisch onderzoek gedaan en ik heb het gevoel dat daar heel veel van haar tijd heeft ingezeten. Maar zelfs de historie is afstandelijk geschreven.” Een mening die gedeeld wordt door Inge68: “Het is alsof de auteur vanop een afstand haar personages observeert en dit is op zich geen verkeerd perspectief, maar in dit boek kreeg ik alvast daardoor weinig voeling met de personages. Jammer, want de historische achtergrond is ongelooflijk interessant.” Wendy Hoogendoorn heeft vooral veel moeite met de infodumps en de vervelende herhalende historische feiten, die voor haar totaal geen meerwaarde hebben voor het verhaal: ”Sterker nog, ze remden het verhaal af. Ik heb een beetje het gevoel dat de schrijfster dit boek geschreven heeft, omdat er al zolang om gezanikt werd en niet omdat zij het per se wilde schrijven.” Maar er waren ook positieve geluiden. Rietje Pieters: “Ik vond de schrijfstijl heel aangenaam en zeer toegankelijk voor een groot publiek. Soms wel heel eenvoudig maar dat is persoonlijk.” Theemuts kan, ondanks dat de klik met Maria uitblijft, de schrijfstijl wel waarderen: “In het begin voelde het als een sprookje. Ik genoot er echt van ook met alle recepten en stukjes uit de grimoires. Daarna werd het een historische roman met een vleugje fantasy.”

Het verhaal wordt verteld vanuit de derde persoon, met de focus op Maria. De lezers kunnen zich daar wel in vinden. Shirly is ronduit positief over de keuze van de alwetende verteller: “Een verhaal in ik-perspectief past hier niet bij, bovendien mis je dan de beweegredenen van de andere personages en krijg je te weinig van het verhaal mee.” Eef: Ook het vertelperspectief heb ik als prettig ervaren, met de focus op Maria maar wel met een bredere blik naar buiten, zodat je ook buiten Maria kan kijken en meebeleven. Ik vraag me wel af of de voeling met de personages, en dan met name Maria, meer zou zijn geweest wanneer het in de ik-vorm geschreven zou zijn.” Rietje Pieters: “De observatie van de allesziende verteller vond ik wederom zeer aangenaam. Deze 'camera obscura' vertelstijl is altijd speciaal.” Ook Lieke Roovers vindt het een goede keuze: “Mede omdat je zo meerdere perspectieven aan bod kunt laten komen - zoals Samuel, John, Faith, Hannah, Martha etc. - zonder opeens van de ik-persoon naar een andere persoonsvorm hoeft te switchen. Plus, het zorgde voor wat afstand, waardoor het verhaal meteen ook commentaar kon leveren op het gedrag van de personages en de keuzes die ze maakten, zonder dat Maria zich meteen zelf bewust was van de fouten die ze maakte.”

PERSONAGES

Er zijn naast hoofdpersoon Maria meerdere personages die een belangrijk rol in het verhaal spelen. Op de vraag wie de meeste invloed op Maria’s leven heeft gehad, gaan de meeste stemmen op voor Hannah Owens, de vrouw die Maria als baby vond en opvoedde. Wendy Hoogendoorn: “Ik zou willen zijn zoals haar. Die kennis van kruiden en geneesmiddelen weten, mensen in mijn omgeving helpen en genezen. Daarnaast haar wilskracht en zienersoog. *Zucht* ik ben diep in mijn hart ook een oude heks geloof ik. Die alleen het heksen niet meer kent en weet en niet zo goed is met de hedendaagse dingen.” Cindy Vanarwegen: “Voor mij was zij een oprechte, liefdevolle moeder en ik vermoed dat Maria dit zelf ook zo ervaren heeft.” Als meest favoriete persoon gooit Samuel Diaz hoge ogen. Femke: “Hij heeft haar de liefde laten zien en voelen die ze nodig had in haar leven.” Ingrid: “Die man snapte ik het meest en ik kon me in zijn belevingswereld inleven. Eef kiest voor John Hathorne, niet omdat ze hem sympathiek vindt, maar omdat hij haar het meest intrigeert: “Hij laat zich zo leiden door en wordt zo gevormd door zijn omgeving dat ik het spannend vind om te achterhalen wat er precies gebeurt bij hem.” Tegelijkertijd is hij, samen met Martha Chase, met stip het minst favoriet. Theemuts: “Martha en Hathorne staan samen op 1 hoor. Martha was gewoon compleet gek wat een eng mens! En John was ook helemaal van het padje. Hele enge man, zoveel leed bracht hij.”

SALEM, DE HEKSENPROCESSEN EN DE ROL VAN DE PURITEINSE KERK

Alice Hoffman heeft Salem en de beruchte waargebeurde heksenjachten verwerkt in het fictieve verhaal. De leesclub buigt zich over de vraag waarom de heksenjacht juist in Salem zoveel voet aan de grond kreeg. Als oorzaak wordt vooral de gesloten, religieuze gemeenschap genoemd.  MSTumtummetje: “Ik denk dat het geloof en de angst die er al onder de mensen heerste een grote rol heeft gespeeld bij het in stand houden en verergeren van de situatie.”

Lieke Roovers wijst er nog op dat er weinig bewijs is dat de heksenvervolging vooral gericht was op sterke, onafhankelijke vrouwen: “Zowat iedereen kon er het slachtoffer van worden. Er hoefde maar iemand naar je te wijzen en je was gezien. En dat gebeurde dus om de meest banale dingen. Iemand die een hekel aan je had, een oogje had op je man, waar je schuld bij had, die je land wel wilde hebben, die je in de buurt had gezien voor of nadat een kind of dier opeens ziek werd etc. etc.”

Het bijzondere is dat de Puriteinen ooit Engeland waren ontvlucht op zoek naar vrijheid. Toen ze waren gearriveerd in een land dat ze voor zichzelf opeisten, werden ze net zo intolerant als hun eigen vervolgers waren geweest. De onderdanige rol van de vrouw binnen dit strenge geloof roept discussie op onder de lezers. Theemuts: “Heel vroeger was de vrouw het meest goddelijke en daarna waren er zelfs vrouwelijke geleerden. Toen de kerken kwamen waren de vrouwen ineens de zondebok.” Rietje Pieters: “Van oudsher was de man de baas, hij ging op jacht, voorzag het gezin van voedsel en was dusdanig de belangrijkste persoon binnen het gezin en de gemeenschap in het algemeen. Daarbij kwam dan ook nog dat de meeste mensen in die tijd ongeletterd waren, diegenen die konden lezen en schrijven waren dan ook meestal de mannen, waardoor zij ook daarmee een bevoorrechte positie innamen t.o.v. de vrouw.” MindSpaLotusbloem denkt dat dat de leeftijd van de vrouwen een belangrijke rol speelt: “Vaak trouwden meisjes op zeer jonge leeftijd. Nog niet volwassen werden ze aan een veel oudere man beloofd. Dat kwam goed uit voor de mannen want vrouwen stierven vaak jong, bijvoorbeeld in het kraambed. De machtsverhouding was door dat leeftijdsverschil al vrij groot. De strenggelovige opvoeding zal zeker niet meegeholpen hebben. De reden van de mannen is macht uitoefenen, zich verschuilend achter een religie.”

DE VLOEK

Dit derde deel uit de serie is vooral geschreven om de vloek te verklaren. De meeste lezers vinden het jammer dat juist dit specifieke deel van het verhaal maar matig en bijna teleurstellend uitgewerkt is. Lieke Roovers: “Ze staat op het punt om gedood te worden door kleingeestige, bijgelovige, bange mensen en dan vervloekt ze alle vrouwen in haar familie en de mannen die van ze (zullen) houden?” Een mening waar onder andere Inge68 het volledig mee eens is: “Toen ik het stukje over de vloek las, had ik ook iets van 'Waarom doe je dit?'”

THEMA’s EN MOTTO

Magie, natuurlijke geneesmethoden, kracht, menselijke relaties (man-vrouw, moeder-dochter) zijn de meest voorkomende thema’s die de lezers noemen. Maar ook feminisme, vrijheid, recht op onderwijs en macht. Als overkoepelend thema wordt toch het meest gekozen voor de liefde. Wendy Hogendoorn: “Dit sijpelt door alles heen. Met zowel de voors en de tegens van de liefde. Wat er verkeerd kan gaan, wat er goed kan gaan. Liefde voor de natuur en de kruiden, liefde voor je naasten en moeder-dochterliefde.” Voor Rietje Pieters is het overduidelijk: “Het begint al met de quote van William Shakespeare: 'Heb allen lief, schenk weinigen uw vertrouwen, schaad niemand. Weet dat liefde het enige antwoord is.'”

WAT VERDER TER TAFEL KOMT

Als sluitstuk van de leesclub kunnen de lezers zelf een vraag stellen. Op de vraag van Wendy Hogendoorn, zelf erg in hekserij geïnteresseerd, wie er wat met magie en hekserij heeft en of dat mede de interesse in dit boek heeft gestuurd grapt Lieke Roovers: “Ik vind het gaaf om erover te lezen in fictie en non-fictie, maar 's nachts zul je mij niet naakt ergens zien dansen, haha.” Een vraag waarop MindSpaLotusbloem antwoordt dat ze zelf een heks is: “Ben veel in de natuur te vinden (niet vergeten dat we allemaal deel uitmaken van de natuur). Maak heel af en toe een amulet en doe soms een ritueel. Heb heel veel geleerd over kruiden en ben daar voorzichtig mee omdat elk helende kruid een giftige variant heeft die erop lijkt.” Maar naakt rituelen uitvoeren, daar begint ze niet (meer) aan: “De enige keer dat ik naakt een ritueel deed liet ik mijn kelk stuk vallen. Daar stond ik dan, tussen de glassplinters. Vanaf dat moment weer met kleding aan haha.”

WAARDERING

Van de veertien deelnemers deelden zeven lezers 3*** uit, waaronder Eef: “Ondanks de interessante lagen in het verhaal en het mystieke van de magie blijven de karakters nogal afstandelijk en is het lastig om veel sympathie te gaan voelen voor de personages, hoewel er een paar mooie karakters uitspringen.” Inge68: “Het boek bevatte een aantal interessante stukken, maar was toch niet voldoende boeiend om me meteen naar de andere twee boeken van de serie te doen grijpen. Theemuts: “Ik voelde geen connectie met Maria, ze bleef te afstandelijk in het verhaal. Vooral vanaf het tweede deel. Heel jammer want Hannah vond ik wel een toegankelijk personage en kreeg ik wel meer feeling bij. En ik miste toch ook wel een beetje magie.”

Vijf lezers hadden 4**** voor het boek over. Femke: “De schrijfster vertelt heel beeldend waardoor je vrij snel in het verhaal getrokken wordt. De personages zijn duidelijk uitgewerkt, al zijn ze niet allemaal even diepgaand. Helaas blijven sommige personen wat oppervlakkig. Zo ook de hoofdpersoon, Maria, waardoor je je niet helemaal verbonden met haar voelt. Dat is jammer.” MSTumtummetje: “Al met al is het een fijn boek om te lezen voor mensen van een breed publiek. Zelfs als fantasy normaal gesproken niet je genre is denk ik dat boek je als lezer nog genoeg te bieden heeft. Ik zou zeggen geef het een kans en kom er zelf achter wat je van het boek vindt.” Cindy Vanarwegen: “Voor wie zich niet onmiddellijk tot fantasyboeken voelt aangetrokken, maar het genre toch een kans wil geven, is deze titel zeker een aanrader. Behalve een vlot verhaal, biedt de schrijfster heel wat stof tot nadenken over onze eigen manier van leven. Zijn we echt wel zoveel geëvolueerd als we denken?”

Alleen Shirly gaf het boek de volle 5*****: “Wauw. Ik werd meteen heel blij door deze vertelling; de opbouw, de schrijfstijl, het verhaal, alsof je een sprookje leest, maar dan voor volwassenen. Als lezer zweef je boven het verhaal waardoor je de hele wereld kan overzien waarin dit boek zich afspeelt.”

De leesclub werd met een gemiddelde score van 3,5 sterren afgesloten. Een mooi resultaat!