Het boek ‘Niet zonder mijn Zoon’ hield de deelnemers van deze leesclub bijna zes weken in zijn greep. De onheilspellende ondertitel  ‘Hoe ik aan de nachtmerrie van IS ontsnapte’ , spat in gele letters van de pikzwarte voorkant  af en belooft een dramatisch, waargebeurd en spannend verhaal.

De schrijfster is Sophie Kasiki, een Afro-Franse sociaal werkster die zich in 2015 aansluit bij de IS en met haar zoontje naar Syrië afreist. Daar aangekomen krijgt ze al snel spijt van haar beslissing en wil ze terug. Maar dat gaat zeer zeker niet zomaar…
Wat vonden onze deelnemers van het boek?

Vooraf

De meeste deelnemers hadden meteen al veel vragen. Tityken vroeg zich af : “ Hoe hebben ze die vrouw zover kunnen krijgen dat ze, ondanks alles wat we op het nieuws en dergelijke te zien krijgen, toch met haar zoontje vertrokken is?”
Ook Dineke wilde weten  hoe het kan “dat je zelfs het leven van je zoon op spel zet”
“Waarom ziet iemand IS als een sprookje?” zegt Laura er dan weer over.
Karel M voelde zich vooral aangesproken door de quote  op de achterkant  "Wellicht was zij nooit in handen van IS gevallen als zij zelf een soortgelijk boek had gelezen" ....

Het boek en de schrijfstijl

Sansan meldt al snel dat ze door het boek heen vliegt. Zij is zeer zeker niet de enigste. Debbie werd vanaf de eerste pagina in het verhaal gezogen en merkt op dat tijdens het lezen steeds meer vragen bij haar opkomen die het boek niet allemaal beantwoordt.
Er is ook iets opvallend aan de schrijfstijl. De meesten zijn het erover eens dat deze afstandelijk en gevoelloos lijkt. Dat is voor Astrid80 en voor Karel M geen probleem. Zij zijn er zelfs blij mee. Anderen denken daar weer volledig anders over. Koen merkt op dat “het vrij lang duurt tot hij enige voeling met Sophie heeft.”
Mandy vindt “het deel wat vanuit Julian beschreven wordt, eigenlijk nog het meest emotionele is.” Mushy voegt hieraan toe dat ”de schrijfstijl past bij haar naïeve, gesloten karakter, waardoor alles toch wat oppervlakkig en emotieloos overkomt.”

Waarom blijft het dan toch boeien?

Hoewel de achterflap het boek aanbeveelt als ‘een levensechte thriller die je op het puntje van je stoel uitleest’, ervaren bijna al onze deelnemers dit heel anders. Debbie vond de eerste pagina’s super spannend maar daarna viel de spanning wat haar betreft bijna volledig weg. Toch vonden de meesten het boek heel boeiend. Ieder had daar zijn eigen redenen voor. Tityken was nieuwsgierig hoe het Sophie zou lukken om te ontsnappen. Jessica W bleef geïnteresseerd omdat het waargebeurd en actueel was. Sansan wilde weten hoe iemand er toe komt om vrijwillig naar IS te vertrekken en hoe ze uiteindelijk vlucht. Laura en Mushy daarentegen wilden weten hoe het leven in Raqqa, onder IS-bewind zou zijn.

Wie is de persoon Sophie?

Wanneer we het over de persoon Sophie hebben duiken termen als, depressief, eenzaam, gesloten, een gevoel van leegte, zoekend en naïviteit op. Volgens Tityken is ze “steeds op zoek naar haar plekje in de wereld, ze voelt zich precies nergens thuis.” Debbie zegt: “ Typisch vind ik de informatie die ze achterhoudt. De geheimen en de leugens. Dat is in mijn ogen een steeds terugkerend iets in het boek.” Dat er van alles mis is met haar is voor iedereen zo klaar als een klontje.

Sophie en haar Jongens

Dineke merkte op dat het merkwaardig was dat de zeer gesloten Sophie de drie jongens die haar overhaalden om naar Syrië te gaan, wél in vertrouwen nam. De leesclub boog zich over deze kwestie en kwam met meerdere verklaringen waaronder de communicatie op afstand via telefoon of internet, het gevoel van leegte dat ze in de jongens herkende en haar behoefte aan een zinvol bestaan. Maar ook de gezamenlijke Afrikaanse afkomst en hetzelfde geloof  kwamen ter sprake.
Sansan vroeg zich af wat  de reden is dat ze haar zo graag in Syrië wilden hebben? Dachten ze haar makkelijk te kunnen radicaliseren en in te kunnen zetten in de strijd? Dineke en Astrid snappen eveneens niet waarom de jongens hun oog lieten vallen op Sophie.

Waarom Sophie naar Syrië wil

“De belangrijkste reden voor Sophie om af te reizen naar Syrie was om mensen daar in oorlogsgebied te gaan helpen”, zegt Laura.
Debbie noemt verder het eenheidsgevoel, het op doen van werkervaring, het leren van de Arabische taal  en de behoefte om 'de kleintjes'  (=de jongens )terug te zien. Koen merkt op dat het ook te maken kan hebben met haar doodswens als gevolg van haar depressiviteit. Alleen is niet duidelijk of ze hier nu aan wil ontsnappen of dat ze hoopt er te sterven.

Het beeld van het dagelijks leven in Raqqa

Veel informatie over het dagelijks leven in de hoofdstad Raqqa verschaft het boek niet. Maar dat wat er wel gezegd wordt is voor sommigen deels bekend, deels nieuw en tamelijk schokkend. De onderdrukking van de vrouw, de babyfabriek , de buitenlanders die er de macht hebben en het feit dat blanken er ’topdog’ zijn riepen de meeste weerzin op .” Het lijkt alsof men daar enkele eeuwen terug gaat in de tijd”, zegt Koen. “Te triest voor woorden allemaal” vindt Jessica W.
Dineke vindt het vreselijk voor de mensen die daar wonen. “Écht niet meer van deze tijd” reageert Karel M.

Wat is het belangrijkste in dit verhaal?

De lezers waren verdeeld over de vraag wat het hoofdthema is. Debbie vindt de ontsnapping het belangrijkst, terwijl Laura en Mandy het besluit om af te reizen en de totstandkoming daarvan het meest wezenlijk vinden. De rest vindt dat het verhaal voornamelijk draait om de zware depressie van Sophie. Zoals Koen zegt: “Was er geen depressie geweest, dan waarschijnlijk ook geen Syrië en IS.”

De boodschap van Sophie

Op de achterflap van het boek staat een uitspraak van Le Figaro. Volgens deze krant kan het lezen van dit boek ervoor zorgen dat mensen die overwegen om zich bij IS aan te sluiten van gedachten veranderen. Met deze mening is de leesclub het niet eens. Hoewel sommigen wel denken dat Sophie met haar verhaal mensen wil waarschuwen, betwijfelen ze of potentiële Syriëgangers zich door zo’n boek laten weerhouden. Waarschijnlijk zullen ze dergelijke boeken niet eens lezen. Mandy  ziet niet eens direct een boodschap. Voor haar is het boek meer een verwerkingsproces van Sophie.  Ook anderen denken dat het eerder een vorm van verwerking is. Sansan zegt: “Ik denk dat de boodschap is dat je door een depressie heel gemakkelijk in een bepaalde situatie terecht kunt komen. Situaties waar je anders nooit in verzeild zou raken.” Zij vindt begrip meer op zijn plaats.
Volgens Mushy  is de boodschap ‘dat je hulp moet zoeken als je depressief bent en er niet met je kind vandoor moet gaan naar een oorlogsgebied.’ Koen  wijst nog op de boodschap van Sophie aan het einde van het boek waarin zij zegt: “"Veel dank aan iedereen die beseft dat depressie geen keuze is, geen levenswijze en geen karakterzwakte, maar een verschrikkelijke ziekte."

Moet Sophie gestraft worden?

Terug in Frankrijk komt Sophie in de gevangenis voor de ontvoering van haar zoon. Dat roept de vraag op of dat terecht is en in hoeverre  Sophie verantwoordelijk is voor de ontstane situatie. Bijna iedereen houdt Sophie gedeeltelijk of geheel verantwoordelijk voor de keuzes die ze gemaakt heeft. Dat ze aan een depressie lijdt wegen de meesten wel mee maar dan is er nog altijd sprake van verantwoordelijkheid voor het niet zoeken van hulp. Ze is zelf hulpverlener en zou daarom beter moeten weten.  Ook vraagt de leesclub zich af of er geen sprake is van gedeelde verantwoordelijkheid. Waarom hebben haar man en haar collega’s niet ingegrepen? Tenslotte was Sophie ziek en niemand (wilde) het zien. Wat bij sommigen meespeelde was dat ze haar zoontje zo in gevaar heeft gebracht. Debbie zegt hierover : “Aan de ene kant is het begrijpelijk dat ze haar zoon meeneemt omdat haar man 'moe' is, maar aan de andere kant.. Nee. Dat ze haar zoon zo in gevaar brengt is onvoorstelbaar.”
Over de gevangenisstraf is men het ook niet eens. Tityken vond de straf die ze kreeg eerlijk gezegd ergens wel goed want uiteindelijk was haar man niet op de hoogte van haar plannen. Volgens Koen is Sophie al genoeg gestraft en zou een vakkundige begeleiding eens terug thuis waardevoller geweest zijn dan een gevangenisstraf.

Het Eindoordeel

En dit vonden de deelnemers er na afloop van :

‘Haar depressies en de manier waarop zij en haar omgeving daarmee omgaan vind ik bijna hartverscheurend om te lezen’ - Dineke

‘Achteraf had je er toch iets meer van verwacht’- Laura

‘Een echte aanrader!  En moedig is om dit verhaal te delen met de wereld’- Jessica W

‘Met momenten saai’- Tityken

‘Echter wist het boek mij door de afstandelijke schrijfstijl niet echt te raken’- Mandy

‘Knap dat het verschil tussen Sophie en Julien zo duidelijk uit de vertelstijl naar voren kwam’- Saskia

‘Het boeide, maar stelde ook wat teleur’- Sansan

‘Laat mij een beetje in verwarring achter’- Dineke

‘De schrijfstijl is echter erg nuchter en dat is jammer’- Debbie

‘Leest vlot en dwingt ook om door te lezen’- Mushy

‘Vond het zelfs jammer dat het boek uit was’ - Astrid 80

‘Een zeer indrukwekkend boek’ - Karel M

‘Had **** kunnen krijgen, maar de afstandelijke, emotieloze manier van schrijven zat enige betrokkenheid of meevoelen lange tijd in de weg’- Koen

Na een leuke leesclub met veel discussie en uiteenlopende meningen kunnen we wel stellen dat het boek en het handelen van Sophie steeds meer vragen opriep.
We besluiten met het toekennen van de sterren. Deze twaalf deelnemers waardeerden het boek met 3,37 sterren. Afgerond wordt dit 3,5 sterren.