Maandag 1 mei 2023, het leek een hele gewone dag te worden tot dat mailtje kwam. Al snel liepen alle deelnemers enthousiast pratend het leesclubcafé Openbaring binnen. De auteurs Jeroen Windmeijer en Tjarko Evenboer zaten er al te wachten, en al snel kwamen er nog zes lezers met een eigen exemplaar bij. De leesclub van Openbaring ging officieel van start.

Het boek

Simon Ryevaar is religieus antropoloog aan de Universiteit Leiden en gespecialiseerd in ‘eindtijdbewegingen’ – geloofsgroepen die menen dat het einde van de wereld aanbreekt. Als een bevriende archeoloog in een grot in Turkije een mysterieuze inscriptie uit het Bijbelboek Openbaring ontdekt, zet dit alles wat Simon denkt te weten op zijn kop. Is het mogelijk dat gelovigen het Bijbelboek al tweeduizend jaar lang verkeerd interpreteren? Voordat hij een antwoord heeft kunnen vinden, wordt zijn vriend op grimmige wijze vermoord.
Ondertussen doet de Leidse journalist Nova le Temps onderzoek naar The Bride, een sekte die dankzij zijn charismatische leider steeds meer leden trekt. Terwijl Nova dieper graaft komt er schokkende informatie over de sekte naar boven, maar stuit ze ook op steeds meer verzet en raadselachtige intimidaties.
Wanneer de paden van Simon en Nova kruisen, beginnen ze een zoektocht naar het verborgen verleden van de sekteleider. Het is het begin van een levensgevaarlijke reis dwars door Europa en daarbuiten – op zoek naar de waarheid, en op de vlucht voor de mensen die hen ten koste van alles tegen willen houden

De discussie

Laat ik eens beginnen met complimenten uitdelen. Allereerst natuurlijk aan de deelnemers, die niet alleen snel met het beantwoorden van de vragen waren, maar ook respectvol met elkaar in gesprek bleven gaan. Vervolgens aan de auteurs, die steeds uitgebreid antwoord gaven op de vragen van de deelnemers. En aan Xander Uitgevers, doordat ze binnen een week bij iedereen het boek op de mat wisten te krijgen.

Cover en verwachtingen

De cover bracht ons in gedachten naar de grotwoningen in Cappadocië en Verzamelaar vroeg zich af of dit de link met de tekst op de achterflap zou zijn. De vonken en het brandende kruis riepen de nodige ideeën op. Het was Annemieke Hulsman die de letters SPQR op het kruis zag en meteen aan Rome moest denken. “Dit is de afkorting van het Latijnse Senatus Populusque Romanus, ‘De Senaat en het Volk van Rome’, de zinsnede die fungeerde als de officiële naam van het Romeinse Rijk”, zo legt ze uit. Zou het verhaal ons in Rome brengen?
De verwachtingen van deze eerste coproductie van de auteurs zijn hoog. Velen kennen Jeroen Windmeijer, maar Tjarko Evenboer is toch wat minder bekend bij de deelnemers. Voor Moirah zijn beide auteurs grote onbekenden. Veel verwachtingen heeft ze niet, behalve dat ze hoopt op een spannende thriller, die haar misschien aan het denken zet wat bepaalde geloofsaspecten aangaat.

Schrijfstijl en perspectief

De schrijfstijl geeft weinig aanleiding tot discussie. "Ik vind het een vlotte en fijne schrijfstijl. Het leest lekker door en is goed te begrijpen ondanks de soms complexe Bijbelse teksten”, vat Cami het samen. Dat het boek vanuit verschillende perspectieven wordt verteld, vindt iedereen een goede keuze. Volgens Kees zorgt het er zelfs voor dat er meer spanning in het verhaal blijft.

Personages

Wat vinden de deelnemers van de protagonisten Simon Ryevaar en Nova le Temps en van antagonist Jozias de Redder, en hoe zouden zij hun karakters omschrijven? “In het begin van het verhaal is Simon aan de depressieve kant, het verlies van zijn vrouw valt hem zwaar en door het verdwijnen van zijn dochter durft hij nauwelijks zijn huis te verlaten uit angst om niet thuis te zijn indien ze toch zou terugkomen. Zijn leven wordt beheerst door een schuldgevoel”, aldus rietje pieters. Leonie1406 noemt Nova een enthousiast persoon die op zoek is naar een verhaal over The Bride, waarbij ze zichzelf in gevaar brengt. “Wellicht iets naïef, maar vooral ook ambitieus.” En ze ziet Simon en Nova in een volgend deel wel een stel worden. Zou ze gelijk krijgen? Voor Jozias zijn weinig goede woorden te vinden. "Een prediker, charismatisch voor zijn volgelingen, een monster dat letterlijk over lijken gaat als het gaat om zichzelf te redden”, karakteriseert lut-vanden-borre hem.
Naast deze drie personages maakt vooral Lyuben Dragonov indruk op de lezers, want hoe kan een koelbloedige huurmoordenaar zo liefdevol naar zijn dochtertje zijn? Een echt antwoord kunnen we daar niet op geven.

Thrillerelementen

Elementen als spanning, opbouw en ontknoping mogen niet ontbreken in een goede thriller. Jeannette Trum zegt over de spanning en opbouw: “Voor mijn gevoel hebben de auteurs genoeg cliffhangers, plotwendingen en spanningsbogen gebruikt om geboeid te blijven lezen. Een cliffhanger daagt mij uit om weer snel verder te lezen.” De ontknoping zorgt bij menigeen voor een verrassing, zoals bij marijke: “Toch wel onverwacht komt Annabel ‘om de hoek’, alhoewel ze steeds wel werd genoemd. Maar dat ze op het laatste ogenblik zou helpen, nee, toch niet verwacht.” Anna Bos-Chialastri ziet dat net even anders. “Dat Annabel zou verschijnen konden we op ons klompen aanvoelen, maar ik persoonlijk had haar in een later boek of zelfs het laatste boek verwacht. Nu zijn een groot deel van Simon zijn issues al opgeschoond.”
Openbaring eindigt met een epiloog. Nodig of niet? sylletje vindt van wel, maar vraagt zich ook af of dit betekent of een aantal personages niet terugkomt in een volgend boek.

Enkele openbaringen

De vele stromingen binnen het geloof zijn niet altijd even helder. Daarom is de vraag of de deelnemers zich meer kunnen vinden in de uitleg van het preterisme of die van de auteurs niet de meest makkelijke. De uitleg van de auteurs vindt Saskia Jacobs-Labree geloofwaardiger. “Misschien kan ik beter zeggen dat ik het completer vind want het is een uitbreiding of aanvulling van het preterisme. Of, zoals ze het zelf zeggen: ze plaatsen de al bekende theorie van het preterisme in een grotere context. Namelijk die van de opkomst van het christendom.” Wilma .v ziet meer overeenkomsten. En vult dit aan met “Wat mij het meeste bij is gebleven is eigenlijk het feit dat hoe Tjarko en Jeroen. De Bijbelcitaten ontleden waardoor je er zelf ook over na gaat denken. En ik vind er heel veel logica in zitten. Ik vind dit heel knap gedaan.”

Vlak voor dit eindverslag werd gemaakt, kwam een extra uitleg van Tjarko. Die luidt als volgt:
Misschien goed om nog even te benadrukken dat dat wat Jeroen en ik geloven (en in ons boek samenvatten) geen "preterisme" is. Het preterisme is juist een van de christelijke interpretaties van Openbaring. Door de geschiedenis heen predikte de kerk het futurisme (= de voorspellingen moeten nog uitkomen), maar er waren van tijd tot tijd ook gelovigen die zagen dat de teksten over de Joodse Oorlog gingen en concludeerden dat de voorspellingen al waren uitgekomen (=preterisme). Beide groepen geloven echter dat de Bijbel de waarheid is en dat Jezus en de apostel Johannes echt voorspellingen hebben gedaan. Jeroen en ik behandelen de Bijbel niet als een goddelijk geïnspireerd geschrift. We geloven niet dat de Bijbel echt profetieën bevat, maar proberen juist aan te tonen dat de voorspellingen pas later zijn opgetekend (en dus achteraf gefabriceerd zijn). Ook geloven we niet dat de uitspraken werkelijk door Jezus en Johannes zijn gedaan; in het licht van datering en analyse van de teksten is dat echt zéér ongeloofwaardig, ze moeten haast wel later geschreven zijn en, niet door Joden uit Galilea, maar door christenen of christelijke Joden in het Romeinse Rijk. Daarin staan wij dus héél ver af van het preterisme (al is het idee dat de teksten over de Joodse Oorlog gaan wel de gemene deler).

In het boek zijn essentiële interpretaties te lezen die indruk maakten op de deelnemers. Bijvoorbeeld dat het antisemitisme al in de eerste decennia na Chr. bestond. Bij Tommy Verhaegen maakte met name het vinden van de inscriptie indruk. “Het begin met het woord Jerusalem dat in de plaats van het bekende Babylon vermeld staat. Een detail denk je dan, wat maakt het uit. Maar zoals de auteurs dan langzaam hun conclusies breder en breder uitsmeren tot er van de fundamenten van de Kerk niets meer overblijft is toch wel schokkend ten opzichte van wat ik meende zeker te weten.” Door de vele antwoorden en interpretaties moest Ingrid Do opeens denken aan een interview met Prins Claus. “Hij is opgegroeid toen Hitler aan de macht kwam en hij gaf aan dat hij vroeger alleen het Nieuwe Testament onderwezen kreeg. Hij heeft heel lang niet geweten dat er ook een Oud Testament was. Dat vond ik wel een heftig punt.”

Eindtijd

De charismatische leider Jozias is van plan zijn volgers met een grote brand het bewijs van de eindtijd te leveren. De deelnemers mogen hun fantasie gebruiken om te vertellen waar en hoe de brand plaatsvindt en wie er in leven mogen blijven. Gebrek aan fantasie kan Leon niet worden verweten. “Jozias zou in alle 10 de grote Nederlandse steden veel benzine in het riool laten lopen en dan aan laten steken. Zo wordt Nederland vernietigd door vuur. Hij zou zelf met zoon en 12 getrouwen een nieuwe stad opbouwen om zo zijn geloof te verkondigen.”

Cover nog een keer

Het is altijd leuk om na het lezen de cover nogmaals te bestuderen om te zien of hij bij het verhaal past. *wil2* zegt hierover: “Wat mij betreft had er ook een foto van een pand in Leiden op mogen staan. Deze cover kan de aspirant lezer op het verkeerde been zetten. Het is een verhaal dat zich in het heden afspeelt en de cover lijkt meer op een historisch verhaal te duiden, je ziet geen hedendaagse dingen op de afbeelding.”

Thema’s

Aan thema’s geen gebrek in Openbaring. Welke hebben de lezers kunnen ontdekken, en wat vinden ze het belangrijkste thema? Voor Cora draait het hele boek om religie. “Het vinden van de afwijkende Bijbeltekst. De waanzin die het vervolgens ontketent bij de geradicaliseerde Jozias.” Oudheid, architectuur, klassiek, geschiedenis, waanzin, kennis, middeleeuwen, Midden-Oosten en radicalisering zijn andere thema’s die ze ontdekte.
Een van de bonusvragen was of de deelnemers een boodschap – daar al dan niet bewust ingestopt door de auteurs - uit het boek gehaald hadden? lut-vanden-borre verwoordt haar boodschap als volgt: “Wees altijd waakzaam als men je iets vertelt (op de mouw wil spelden). Ga op onderzoek, bekijk de tijdsgeest en de cultuur, probeer om verschillende interpretaties over dat onderwerp op te zoeken, te beluisteren bij specialisten, om vervolgens alles samen te leggen en tot een ‘eigen’ interpretatie te komen.”

Liftgesprekken

Opnieuw wordt een appel gedaan op de fantasie van de lezers. Ze staan onverwacht naast een uitgever in de lift. Het is dé kans om Openbaring te promoten. Tineke Fraij grijpt die kans met beide handen aan. “Openbaring is een unieke thriller. Het heeft de klassieke ingrediënten: een spectaculaire vondst, een seriemoordenaar en achtervolgingen. De meerwaarde zit er in dat de lezer aan het twijfelen wordt gebracht over de voorspelling in het Bijbelboek Openbaring en door het verhaal aangemoedigd wordt de ontdekkingen zelf na te lezen.”
Terug naar beneden met de lift mogen de deelnemers een personage aan de tand voelen. Met wie stappen ze de lift in en wat willen ze haar/hem vragen. Kees stapt met Annabel in de lift. Hij heeft één prangende vraag. “Wat was de werkelijke reden dat je je bij The Bride hebt aangesloten?” Anna Bos-Chialastri wil met Simon of Nova in de lift om die ene vraag te stellen die ons allemaal al dagenlang bezighoudt, namelijk: “Heb jij nou nog niet geleerd dat je nooit op een link van onbekende afzenders moet drukken?" ;)

Verwachtingen onder de loep

Tegen het eind van een leesclub is het goed om te zien of de verwachtingen over het boek zijn uitgekomen. Voor Cami zijn ze bijna volledig uitgekomen. “Het bevatte veel interessante diepgang met betrekking tot de Bijbel. Misschien zelfs meer dan verwacht. […]  Enige was dat ik misschien nog net iets meer spanning en/of verrassende plotwendingen had verwacht (of gehoopt).” marijke is tevreden. “Ik verwachtte en kreeg een spannend boek!”
Zet dit boek aan om meer van de auteurs te gaan lezen? Moirah is nog niet zeker. “Als ik zeker weet dat ik weer voor uitdagende Bijbelse hypotheses kom te staan graag. Maar als het slechts weer zo een matige 'thriller' is met dan slechts een beetje Bijbelse thematiek, dan niet.” Voor sylletje was dit boek buiten haar comfortzone, maar ze denkt wel de twee andere delen van de trilogie te gaan lezen.

Brandende vraag

Het laatste woord is uiteraard aan de deelnemers. Allemaal stelden ze een vraag waar ze nog graag antwoord op wilden. Het was indrukwekkend waarmee iedereen kwam, zowel de vragen als de antwoorden daarop. Teveel om op te noemen. Kijk hier en verwonder je.

Quotes bij de recensies

rietje pieters: Kort samengevat: een spannend verhaal met een eigenzinnige kijk op het boek Openbaring, een vlotte levendige en zeer toegankelijke schrijfstijl met verrassende wendingen en een licht voorspelbare doch desalniettemin spannende plot.
Anna Bos-Chialastri: Zoals de titel al aangeeft gaat Simon op onderzoek uit naar een mysterieuze verwijzing welke wordt gevonden over het onbegrijpelijke Bijbelboek: Openbaring welke geschreven zou zijn door een van Jezus discipelen Johannes. Wat Simon ontdekt doet heel wat heilige huisjes schudden en de lezer moet na afloop het boek echt wel even laten bezinken. Maar als dat gebeurd is zal men direct benieuwd zijn naar het vervolg.
Cami: Een vlot geschreven boek waarin de ontdekking van een grot in Turkije de hele gelovige wereld op zijn kop lijkt te zetten. Het begin van een spannend kat en muisspel.
Leon: Jeroen en Tjarko mijn complimenten.
lut-vanden-borre: Hun gezamenlijke kennis betreffende de bijbel en alles wat daarmee samenhangt, resulteerde in het idee om samen aan de slag te gaan en een trilogie te schrijven waarvan dit, het werk ‘Openbaring’ het eerste deel is.
Tineke Fraij: Beide auteurs hebben een grondige kennis van de bijbel en dat is in Openbaring goed te merken. De samenwerking heeft geleid tot deze spannende thriller, die een interessante kijk openbaart op het boek Bijbelboek Openbaring.
*wil2*: Aan de andere kant is het heel mooi om te zien hoe ze een alternatieve geschiedenis weten op te bouwen die net zo geloofwaardig is als het origineel.
Leonie1406: Ken je dat? Zo'n boek waar je maar niet in kunt beginnen, maar als je dat dan eenmaal doet dan leg je het niet meer weg? Dat had ik met Openbaring. Het eerste deel van de Ryevaar-trilogie van het nieuwe duo Jeroen Windmeijer en Tjarko Evenboer.
Tommy Verhaegen: Een archeologische ontdekking, een publicatie, een ketting van moorden.
Wilma .v: Een spel van leven op dood waarbij de sekte The Bride een
gevaarlijke rol speelt.
Verzamelaar: Het boek openbaringen in een ander licht gezien en wat veel vragen oplevert.
Kees: Een sterk, evenwichtig en veelbelovend begin van het drieluik.
Jeannette Trum: De nodige plotwendingen in het verhaal voorkomen dat je stopt met lezen. Een verrassende pageturner met een vlammende climax.
Ingrid Do: Het is ze gelukt om een spannend boek te schrijven met daarin theorieën die je aan het denken zetten.
Saskia Jacobs-Labree: Verwacht geen droge uiteenzetting over de bijbel maar wees voorbereid op spannende fictie, achtervolgingen, moord en doodslag. Zelfs de Bijbelse interpretaties en historische achtergronden zijn al een thriller op zich en bovendien buitengewoon fascinerend.
marijke: Alle ingrediënten voor een spannende thriller liggen klaar. Maar het speciale van deze roman zijn de Bijbelteksten, die zo ingenieus zijn ingebouwd en weergegeven, dat ik de Bijbel erbij gepakt heb. Klopt het allemaal wel? Staat dat er echt?
Annemieke Hulsman: Goed onderbouwd spannend verhaal over de eeuwige strijd tussen goed en kwaad.

Conclusie

Jeroen Windmeijer en Tjarko Evenboer zijn er met Openbaring absoluut in geslaagd om samen een bijzondere, spannende thriller te schrijven. Feiten en fictie vloeien perfect samen. De Bijbelteksten hebben bij velen de ogen geopend en/of vragen opgeroepen. Er zit zoveel in dit boek om over te praten en te discussiëren. Dit eindverslag is slechts een kleine greep uit veel boeiende interacties.

Het eindoordeel:

De 21 deelnemers waardeerden Openbaring als volgt: 6x5 sterren - 1x4,4 sterren – 13x4 sterren – 1x3 sterren. Dat brengt het gemiddelde op 4,3 sterren.

Ik heb nauwelijks woorden voor het enthousiasme waarmee de deelnemers deze leesclub tot een feestje hebben gemaakt. Iedereen heeft zich van begin tot eind met verve ingezet. Dankjewel allemaal.
En natuurlijk vergeet ik de auteurs niet. Jeroen en Tjarko, dankjewel voor het meelezen en het beantwoorden van onze vragen.

Ik hoop jullie snel weer ergens op Hebban te ontmoeten.
Lieve groet, Gea