Het Hebban boek van de maand november is Prima Facie van Suzie Miller en voor tien lezers is er een plekje in de leesclub. Een bijzonder boek waarbij de korte samenvatting al een heftige twist verraadt en waar veel over is te discussiëren.

Tien lezers krijgen de gefeliciteerd mail in de inbox. Het leesclubcafé stroomt vol en de boeken worden al snel bezorgd. Twee lezers sluiten aan met een eigen boek. Voor we gaan lezen, beantwoorden we allemaal een vraag over de verwachtingen en de eerste indruk.

Verwachtingen

Omdat Prima Facie Het Hebban boek van de maand is, liggen de verwachtingen hoog. En ook het feit dat het twee kanten van het rechtssysteem laat zien, maakt de lezers nieuwsgierig. In het tv programma Eva is een fragment te zien van het toneelstuk waarop het boek is gebaseerd en dat maakte al indruk.

Koosje: Het intro dat weergaf dat het boek twee kanten van het rechtssysteem zal beschrijven..de letter van de wet en het vertrouwen in de wet maakte me ontzettend nieuwsgierig.
Bas: Het leesfragment en een stukje uit de theatervoorstelling dat ik zag op tv geven mij de verwachting dat ik meegenomen word in de gevoels- en denkwereld van een advocaat die dat aan den lijve ondervindt. Ik ben erg benieuwd naar wat dit doet met die advocaat en wat de impact is op haar leven.
Leentje4Trixie: Ik verwacht een emotionele rollercoaster.

De cover en de titel

De leestijd is twee weken en als die voorbij zijn gaan we verder met een vraag over de cover en de titel.
De kleuren van de cover vallen op: rood, grijs, zwart. Het doet thriller-achtig aan. De afbeelding van de pilaren komt Amerikaans over. In het vrouwenfiguurtje dat de trap oploopt wordt Tessa herkend, die zich klein voelt als haar rechtszaak begint.

De titel Prima facie is niet voor iedereen een bekend gegeven en google moet er een paar keer aan te pas komen. Maar een paar lezers kennen het wel en uiteindelijk kunnen we ons allemaal wel vinden in de titel.

Maxime: Ik vind het een mooie cover. De omslag geeft een goed beeld van de setting van het boek. Wat ik expliciet mooi vind, is dat het gerechtsgebouw groot en Tessa juist klein is afgebeeld. Hierdoor is zichtbaar dat het recht niet per se aan de kant van slachtoffers staat.
Leentje: Een gerechtsgebouw is altijd hoog en imposant maar hier lijken de verhoudingen buiten proportie. Tessa lijkt heel klein en ik denk dat je inderdaad wel krimpt als je zo een gebouw binnentreedt als slachtoffer.

Aukje: Ik heb de betekenis van de titel wel op moeten zoeken. De titel past zeker bij het boek. Er komt tenslotte wel een rechtszaak, mede door het doorzetten van Tessa. Ik zie dat het geen vertaling is. Ik vraag me wel af of veel mensen weten wat het betekent.
Magalie: Prima Facie wil zeggen een beoordeling op het eerste gezicht. Het symboliseert het oppervlakkige van heel het wereldje. Zonder onderbouw en hol. Ik vind de titel 'prima' gekozen!
Koosje: Een mooie titel omdat je al lezend leert kijken naar het tweede gezicht.

De schrijfwijze

Het boek leest vlot, niet te moeilijk, wel meeslepend en geschreven in een ik-vorm, zodat het dicht bij de lezer komt. Het meest opvallende in de manier van schrijven is het ontbreken van leestekens in de dialogen. Hoewel het in eerste instantie ongemakkelijk is/lijkt, went het snel.

Magalie: Waar ik me enorm aan stoor is het ontbreken van aanhalingstekens. Daardoor moet ik vaak terugkijken in een conversatie om te zien wie wat heeft gezegd. 
Chayenne: Bij de dialogen mistte ik de aanhalingstekens, maar toen ik er eenmaal aan gewend was vond ik het niet meer storend
Bas: De korte, krachtige, zinnen zorgden ervoor dat ik mijn aandacht goed bij het verhaal kon houden.
Margot: Heel goed dat de schrijfster heeft gekozen voor de ik-vorm. Op deze manier kwam je goed te weten hoe Tess over dingen dacht en hoe ze zich voelde.
Magalie: De auteur slaagt er in om met 1 woord, vaak vlijmscherp en zonder verdere omschrijving, een bepaalde sfeer neer te zetten. 

Tessa

De auteur weet haar personage Tessa goed neer te zetten. In het eerste deel van het boek komt ze niet heel sympathiek over, maar dat past wel bij haar werk als advocate en haar drive om mee te draaien in de wereld van de rechtspraak. In het tweede deel draait het geheel om, en leven we mee met de Tessa die daar wordt geschetst.

Elisabeth: Ik vond Tessa niet sympathiek. Oppervlakkig, snel een oordeel, daar had ik moeite mee. Het zorgde ervoor dat ik met tegenzin verder las. Na de gebeurtenis is Tessa veranderd, uiteraard. Zo'n ingrijpende gebeurtenis verandert je.
Bas: Tessa maakte in het eerste hoofdstuk een niet al te positieve indruk op me. Hoewel ze een sterke vrouw is, die goed weet wat ze wil en ambitieus is, vond ik haar niet sympathiek. Zelfs wat hautain en arrogant. Mijn eerste indruk bleek niet terecht.
Leentje: Ik had geen hekel aan haar.Een eerste indruk is voor velen dat ze arrogant overkwam , voor mij was het eerder dat ik haar naïef vond. [..]Tessa kreeg van mij het voordeel van de twijfel. Ik bewonder haar nu zelfs , zelf had ik niet voor deze zaak durven vechten.
Koosje: Gechargeerd gezegd is de Tess voor de gebeurtenis meer het beroep en na de gebeurtenis meer de persoon, de emotie en gevoel.

De opbouw van het boek

Het boek kent een ‘voor’ en een ‘na’ en binnen die delen springt het verhaal heen en weer tussen ‘toen’ en ‘nu’. Het geeft een compleet beeld van Tessa, hoe ze is geworden wie ze nu is, en wat voor impact haar afkomst en opgroeien heeft op haar werk. Het wordt als ‘logisch’ benoemd en de lezers zijn het er over eens dat het zo goed in elkaar zit.

Elisabeth: Het is, wat mij betreft, een duidelijke indeling. De gebeurtenis zorgt voor een omslag bij Tessa. Mooi dat dit benadrukt wordt door de voor en na. Duidelijk dat er een voor en een na is. Helder ook dat er toen stond bij stukken uit het verleden. Dat maakt het duidelijk.

We bespreken hier ook De scène die het kantelpunt rondom Tessa inluidt. Omdat op de achterflap al kennis wordt gegeven van dit gebeuren, zit dit tijdens het lezen constant in het achterhoofd. Toch duurt het een half boek voordat het wordt beschreven. Wel worden er andere momenten beschreven, die bedreigend zijn waarmee je even op het verkeerde been wordt gezet. Als de scène zich dan toch aandoet is het schokkend om te lezen. 

Bas: Ik las deze scène met afschuw en afkeer. Enerzijds vanwege de afkeer en onmacht die bij het slachtoffer ontstond, anderzijds door het misselijkmakend gedrag van de dader.
Chayenne: Ik vind het knap dat je als auteur zo'n scène zo gedetailleerd kan schrijven. De scène is goed beschreven met ook haar gedachtegang erbij. Ik kon alleen maar denken dat je dit moet meemaken, hoe erg dit wel niet moet zijn op dat moment.
Maxime: Suzie Miller laat je met haar woorden in dezelfde kamer staan. Ze sleept je mee in al Tessa's gedachten en gevoelens.

Alcohol

Een opvallend detail is de grote hoeveelheid alcohol die is genuttigd. Het is ongetwijfeld een bewuste keuze geweest van de schrijfster om de situatie complexer te maken met grote gevolgen voor de rechtszaak. Het laat tevens zien hoe dun de lijn is tussen het samenzijn met wederzijds goedvinden tot het moment dat dat niet meer zo is.

Magalie: De scène is op zijn minst ongemakkelijk om te lezen en op bepaalde momenten zelfs weerzinwekkend. Aan de andere kant hebben ze het beiden nogal ver laten komen met de hoeveelheden alcohol.
Bas: Tijdens de lezing van de betreffende scène nam ik zowel slachtoffer als dader vooral erg kwalijk dat ze het zover hadden laten komen dat het gebruik van de alcohol zo’n grote invloed kreeg op de situatie.
Maxime: Ik vond de scène door al die alcohol juist subtiel. En daarmee anders dan andere boeken waarin je leest over verkrachting. Ook omdat ze aan het daten waren of al intiem waren.
Marieke: De combinatie met de alcohol zal bewust zo zijn geschreven. Het zorgt voor vertroebelende omstandigheden. Dat maakt de rechtszaak extra lastig, want het aanvoeren van gerede twijfel ligt daarmee voor de hand.

Het recht

In de volgende vragen kijken we naar het Britse rechtssysteem, het recht bij verkrachtingszaken en de rol van Tessa.
Het Britse rechtssysteem zit anders in elkaar dan het Nederlandse of het Vlaamse, maar wordt duidelijk uitgelegd in het boek. Het slachtoffer wordt aan een kruisverhoor onderworpen, maar de vermeende dader niet, en dat voelt onlogisch.

Koosje: Laat in dit soort zaken in ieder geval allebei getuigen…slachtoffer en dader..en draai het om…niet de woorden van het slachtoffer in twijfel trekken maar er van uit gaan dat dat klopt en toon dan maar aan waarom niet.

De positie van Tessa die zegt dat recht bestaat uit: ‘Welke advocaat vertelt het beste verhaal?’, wat haar tegenwerkt als ze zelf als slachtoffer in de rechtbank verschijnt, wordt door het boek realistisch uitgewerkt. Het meeste indruk maakt Tessa al ze aan het einde haar verhaal mag doen dankzij het Voir Dire, helaas is dat zonder jury, wat krom voelt, omdat het een essentieel stuk beleving is van het slachtoffer, terwijl de dader buiten schot blijft.

Maxime: Ook de voir dire vond ik opvallend. In Nederland heb je als slachtoffer geloof ik spreektijd en krijg je de kans om als slachtoffer jouw verhaal te doen.
Margo: Voir dire vond ik ook heel opvallend. Heel vreemd dat ze geen spreektijd krijgen waar de jury bij is. Wat de jury te horen krijgt, is dus heel afhankelijk van de vragen die de advocaten stellen. Ze kunnen dus heel bewust kiezen ergens niet over te beginnen. Het voelt allemaal heel oneerlijk, ik word er gewoon een beetje boos van. De dader moet daar juist ondervraagd worden.

Tessa zet haar rechtszaak door, terwijl ze weet dat de kans op vervolging klein is. Het levert haar het respect van de lezers op.

Aukje: Ik vind Tessa heel dapper dat ze ondanks de bekende percentages toch doorzet. Niks doen is voor haar geen optie. Ze laat zien dat andere vrouwen ook voor zichzelf, en de andere slachtoffers, op moeten komen. Ze moeten een stem vormen naar de buitenwereld dat dit niet kan.
Bas: Haar redenen om haar rechtszaak door te zetten vind ik nobel. Als ik het goed heb begrepen doet ze dat vooral met het oog op toekomstige slachtoffers en met de bedoeling aandacht te vragen voor dit onrecht. Dat is een nobel streven.

Quote's en het boek in tien woorden

In de leesclub kijken we nog naar quotes die zijn gegeven over het boek, om daarna zelf het boek te beschrijven in maximaal tien woorden.

• Magalie: Een frustrerende rollercoaster doorheen de mannenwereld van de rechtspraak
• Bas: Hoe een heftige ervaring Tessa's blik op de rechtspraak drastisch verandert
• Koosje: Als het Recht niet kan horen zal de stem van een vrouw haar doen luisteren
• Maxime: Wanneer het recht faalt, krijgt Tessa’s stem pas echt betekenis
• Aukje: Hoe een ingrijpende gebeurtenis je leven in 1 klap verandert
• Margo: Wat als het recht niet de slachtoffers beschermt, maar de daders?
• Elisabeth: Hoe een nare ervaring iemands carrière volledig kan omdraaien
• Chayenne: Tessa's strijd: briljante advocaat wordt slachtoffer, rechtssysteem faalt tragisch
• LeentjeTrixie: Hoe onmachtig voel jij je als jou neen niet gehoord wordt
• Marieke: Van verdediging naar slachtoffer, een verhaal van hoe recht faalt
• Lana: Victim blaming is makkelijk, tot het jou overkomt…
• Marije: Van strafpleiter naar slachtoffer; het verschil tussen recht en rechtvaardigheid

Verwachtingen 

Tot slot kijken we nog naar de verwachtingen die we vooraf hadden over het boek en in hoeverre die zijn uitgekomen of niet. De verwachtingen zijn zeker uitgekomen en soms overtroffen, maar er zijn toch ook wat kritische noten.

Chayenne: Mijn verwachtingen zijn overtroffen. Wat een fijn en heftig boek was dit! Heel mooi verhaal wat juist nu ook nog speelt en we ontkomen er niet aan…
Koosje: Waar ik bang voor was, een scenarioschrijfster die een roman gaat schrijven, wordt dat dan geen plat soort toneel- cq filmscript? Nee die verwachting kwam geheel niet uit, het was wel een filmisch geheel maar las wel heel natuurlijk. Het was meeslepend en vooral confronterend en het eind was weergaloos, geen happy end maar wel hoopvol
Magalie: Achteraf kan ik zeggen dat ik het wel een tikkel spannender had verwacht.
Elisabeth: Het boek maakte mijn verwachtingen niet helemaal waar. Ik vond het slot mooi, maar de hele aanloop daar naar toe viel me tegen.
Leentje: Ik vond het wel spijtig dat er al veel verklapt werd [..] Voor de rest zijn mijn verwachtingen meer dan vervuld.

De sterren

De leesclub is afgesloten met  1 x drie sterren, 8 x vier sterren en 2 x vijf sterren, wat uitkomt op een gemiddelde van 4,1 sterren voor Prima Facie.

Maxime (5 sterren): Suzie Miller weet op verbluffende, vlotte wijze de lezer een inkijkje te geven in het Engelse rechtssysteem, je aan het denken te zetten en je de vraag te stellen of ‘onschuldig tot het tegendeel bewezen is’ daadwerkelijk op gaat.
Aukje (4 sterren): Hoe een gebeurtenis je hele leven op zijn kop kan zetten
Marije (4 sterren): Ik merkte dat ik op sommige stukken in het verhaal zelfs een lichamelijke reactie had. [..] Het getuigt dat de schrijfster goed heeft bedacht welke invloed haar woorden kunnen hebben.

Met dank aan Aukje, Bas, Chayenne, Elisabeth, Koosje, Lana, Leentje, Magalie, Margot, Marije en Maxime voor jullie inzet en enthousiasme. Graag tot een volgende keer.

Marieke Scheers, leesclub coördinator

Dec’24