DE LEESCLUB

De leesclub bestond 16 deelnemers, inclusief de coördinator en een deelnemer met een eigen exemplaar.

MEDEWERKING VAN DE AUTEUR

Met Rozeke is de Vlaamse auteur Guillaume Van der Stighelen in zijn eigen familiegeschiedenis gedoken en heeft hij het levensverhaal van zijn overgrootvader, naar wie hij vernoemd is, geschreven. Van der Stighelen werkt mee aan de leesclub en beantwoordt uitgebreid de vragen van de deelnemers wat zeer op prijs wordt gesteld. Iedereen vindt zijn medewerking echt een meerwaarde voor de leesclub, door de extra achtergrondinformatie die hij geeft. De foto’s die hij deelt van twee wasbakken met het logo van de twee zonen uit de tijd dat ze net de zaak hadden overgenomen maakt dat het verhaal nog meer gaat leven.

VERWACHTINGEN

Alle lezers verwachten een boeiend levensverhaal van een markante man in het Antwerpen van eind 19e, begin 20e eeuw. Karin Bennink is getriggerd door de korte beschrijving: “Een verlegen jongetje, 19e eeuw, armoedig gezin. Ik ben geïnteresseerd in de historische schets van die situatie. Verder ben ik natuurlijk benieuwd wat het verborgen leed en de schuldgevoelens zijn.” Lucette: Ik hoop dat ik word meegenomen in een boeiend leven, door de jaren heen en door de geschiedenis heen. JNKingmaPostmaBoekenpearls76: “Ik verwacht een interessante, diepgaande, hartverscheurende, indrukwekkende beschrijving van Gwillemke. Hoe hij opgroeit van jongen tot man.” Marja Vissers gaat op basis van de aanbevelingen op de achterzijde van het boek met hele grote verwachtingen aan dit boek beginnen: “Het moet wel een heel goed boek zijn (of heeft er iemand veel gevoel voor marketing?).”

COVER

Dat brengt de lezers meteen naar de cover. Ze zijn unaniem blij verrast dat het boek een hardcover heeft. JohnHMH vindt het alleen jammer dat er niet gekozen is voor een ' linnen' cover met een losse papieren omslag: “De sjieke variant. Deze variant, waarbij de hardcover direct beplakt is met de bedrukte omslag doet, vooral omdat deze zo glad en glimmend is, wat goedkoop aan.”  Niet iedereen deelt deze mening. Sylvia ten Hove: “Ik vond het juist mooi dat deze hardcover niet een losse papieren omslag heeft! Dat vind ik bij het lezen meestal niet zo fijn.”

Sommige lezers vinden de vormgeving van de aanbevelingen op de achterzijde van het boek rommelig ogen. Mikodo vindt dat juist heerlijk anders: “Daar houd ik wel van.” Een aantal (vrouwelijke) lezers vraagt zich af waarom het alleen quotes van mannen zijn. De reden daarvan is simpel. Van der Stighelen: Dat komt omdat de bekende vrouwen die ik het manuscript heb toegestuurd, het niet vooraf hebben gelezen.”

Hierna is de illustratie op de voorzijde voer voor discussie. Wat opvalt is de wat ‘doffe’ roos op de verder glanzende kaft. Gea Kuipers vindt dat de klassieke uitstraling van de cover past bij de tijd waarin het verhaal zich afspeelt. JNKingmaPostmaBoekenpearls76 is ronduit enthousiast: “Ik was gelijk verliefd op de cover. Een mooie rode roos met groene steel en bladeren. Een achtergrond die lijkt op gebroken porselein.” Een totaal andere associatie dan AdaW heeft: “De voorkant lijkt mij een roos op een grafsteen en doet vrij kil aan.” En Mikodo ziet er op haar beurt een enigszins verlepte roos in die achteloos op een keukenvloer ligt uit te drogen.

TITEL

Of de titel Rozeke een goede titel voor het boek is lopen de meningen uiteen. Er volgt een interessante discussie over de rol van Rozeke en de impact die haar dood op jonge leeftijd op het leven van Guillaume en zijn echtgenote Caroline moet hebben gehad. Iets wat de keuze voor de titel zou kunnen rechtvaardigen. La vida es bella: Rozeke overleed heel jong en op het eerste gezicht lijkt het niet verantwoord om het hele verhaal als Rozeke te bestempelen. Toch blijft Rozeke een grote rol spelen, omdat Guillaume zijn verdriet, zijn gevoelens onderdrukt. Nynke ziet dit niet als de rode draad in het verhaal: “Rozeke speelde na haar dood in mijn ogen zeker wel een rol, maar voor mij hebben eerdere gebeurtenissen in zijn leven hem meer gevormd.” Beide meningen vinden bijval van de andere lezers met de voors en tegens. De lezers komen er niet uit, dus ook dit dilemma wordt voorgelegd aan de auteur. Van der Stighelen: “Rozeke staat voor alle liefde die hij samen met zijn hart heeft ingemetseld omdat het hem te veel pijn deed. Voor mij is dat de inhoud van zijn verhaal.”

De eventuele alternatieve titel van AdaW (De toiletpottenkoning) wordt met veel hilariteit ontvangen. Een bijpassende illustratie voor de cover is ook snel gevonden: het chique pand van het sanitairbedrijf met de mooie etalage met daarin 'Le Trone du Roi' en een gekroonde man met pleeborstel.

SCHRIJFSTIJL EN VLAAMS/FRANS WOORDGEBRUIK EN ANTWERPS DIALECT

Hierna buigen de deelnemers zich over de schrijfstijl en zijn het met elkaar eens: beeldend, toegankelijk, sfeervol, bloemrijk, invoelend en humorvol zijn kwalificaties die genoemd worden.

Sharon roemt vooral zijn beeldende schrijfstijl: “De omschrijving van het watercloset. Ik kan me niet voorstellen dat er ooit eerder iemand is geweest die een toilet zo gedetailleerd en bloemrijk heeft omschreven. Ik vind het briljant.” Ook Gea Kuipers is enthousiast: “Het is beeldend en duidelijk, met de nodige emoties die een gelaagdheid aan het geheel geven. Je ziet de puber Guillaume voor je als hij bij moe Roos is, maar ook als man, vader en opa.”

De lezers zijn van mening dat het Vlaams/Frans woordgebruik en Antwerps dialect waarmee het verhaal is doorspekt extra sfeertekening geeft.

Sylvia ten Hove: “De dialogen zijn natuurlijk en vaak in een Vlaams of Antwerps dialect waarmee hij een goede sfeer neerzet.” Suze: “Voor mij heeft die combinatie van taal zeker meerwaarde, omdat het goed past in de context van die tijd, Men sprak gewoon zo; het gaf aan waar iemand stond in de maatschappij en het past bij het decor van de stad rond 1900. De belle epoque ten voeten uit, heel mooi! De betekenis van de verschillende talen/dialecten waren voor mij duidelijk en bovendien vond ik het speels karakter geven aan het verhaal.” JohnHMH: “Zoals ik al eerder heb gemeld is mijn Frans erg slecht. En mijn luie aard maakt dat ik niet iedere quote heb vertaald om er gevoel bij te krijgen. Hierdoor had dit voor mij persoonlijk geen toegevoegde waarde. Het Vlaams daarentegen vond ik heerlijk. Al moest ik soms een alinea twee keer lezen om de inhoud te begrijpen, maar dat had ik er dan weer wel voor over.” Hij was niet de enige die het Franse taalgebruik lastig vond. Nicoline: “In het begin moest ik er wel aan wennen maar na verloop van tijd vond ik het wel een leuke cadans. Soms moest ik bepaalde zinnen of woorden wel even opnieuw lezen om de betekenis te achterhalen en heel soms moest ik een woord opzoeken.” Voor Anansi43 was het echt een struikelblok: “Het haalde voor mij de snelheid en het leesgenot soms weg, doordat ik soms het een en ander moest opzoeken. Hierdoor heb ik het boek vaker weggelegd dan wat ik normaal doe. Het Vlaams vond ik geen bezwaar. Maar het Frans had voor mij geen meerwaarde. Sterker als ik het boek in een boekenshop had bekeken zou ik het niet hebben meegenomen.”

De humor, die subtiel door het hele verhaal verweven is, wordt door iedereen gewaardeerd. La vida es bella: “Hij heeft een goed gevoel voor humor en steekt zachtjes de draak met het rijke volk dat het Vlaams niet machtig is, zoals Marie-Beth die vijf talen spreekt, maar geen Vlaams, wel naar het Nationael Tooneel (let op de verouderde schrijfwijze) gaat en zo de grappen niet snapt. In die tijd had de Kerk nog veel invloed en lopen er ook nogal wat zusters rond in het verhaal die ook af en toe een speldenprikje krijgen: "Toen hij dat zei, hebben de nonnen hard moeten bidden om het gevloek uit de muren te krijgen". Wat dachten jullie van Isabelle "Venijn" en Charlotte "Praline"?”

VERTELPERSPECTIEF

Het verhaal wordt verteld vanuit de alwetende verteller met de focus grotendeels op Gwillemke. Een goede keuze volgens de lezers. JNKingmaPostmaBoekenpearls76: “Zo beleef je de wereld zoals Gwillemke die ziet, hoort, ruikt, proeft en ervaart tot in de finesse. Sowieso had ik tijdens het lezen continu het idee dat ik de wereld zag door zijn ogen. Een mooie en leerzame ervaring omdat ik er in de tijd dat hij geboren werd en opgroeide zelf nog niet was. Het verhaal vertellen vanuit de alwetende verteller maakt dit tot een rijk en intens te beleven verhaal vind ik.” Karin Bennink vindt het een meerwaarde in het verhaal hebben dat de focus incidenteel naar een van de andere personages gaat: “Als we echt alleen vanuit Guillaume hadden gekeken, was dit boek voor mij minder interessant geweest. Juist de geschiedenis, de beschreven plekken, de terloopsheid op basis waarvan we interpreteren wat andere personages denken, maken het verhaal rond. Bovendien vind ik dat het perspectief op punten wel essentieel is voor de structuur.” Voor Marja Vissers had dit vaker mogen gebeuren: “En ik had ook best wel willen weten wat Caroline denkt. Hoe evalueert zij haar huwelijk met Guillaume?”

GWILLEMKE/GUILLAUME

Vervolgens discussiëren de lezers volop verder over Gwillemke als personage. Verreweg de meeste lezers zijn van mening dat ze hem aardig goed hebben leren kennen, maar enkele lezers hebben zo hun twijfels, vooral omdat je hem, zoals Lucette opmerkt, vooral leert kennen vanuit zijn eigen gedachten en handelen. AdaW: “Enerzijds leren we hem wel goed kennen, maar toch heb ik het idee dat zijn diepste gevoelens enigszins verborgen blijven. Die kunnen we wel opmaken uit bepaalde passages. Ze piepen dan ineens even op.”

Het meest kenmerkende aan Guillaume is misschien wel de wil om het milieu waarin hij is opgegroeid achter zich te laten. JohnHMH: “Hij kwam uit een ‘achterlijk’, arm en niet ontwikkelt milieu en zijn drive was zich daaruit te ontworstelen. Koste wat kost. Dat is hem gelukt, maar wat heeft het hem uiteindelijk gekost?!”

Hierna gaat de discussie verder over het verborgen leed en de schuldgevoelens die Gwillemke op zijn oude dag kwellen. De dood van Sus en Rozeke wordt het meest genoemd, onder andere door AdaW: “Daarbij is ook schuldgevoel dat hij hen niet heeft kunnen redden.” Maar ook de slechte relatie met zijn zonen, die in zijn ogen weinig goed kunnen doen, zijn schoondochters waar hij geen goed woord voor over heeft en zijn kleinkinderen die hij geen van allen bij naam kent, wordt genoemd, hoewel Nicoline niet echt het gevoel had dat hij zich daar schuldig over voelde of eronder leed: “Hij heeft niet geprobeerd om de relatie te verbeteren toch?” Een vraag die door Sylvia ten Hove bevestigend wordt beantwoord. Mikodo vat het als volgt samen: “Datgene wat Guillaume (de succesvolle versie van Gwillem) allemaal heeft bereikt heeft hem wel succes gebracht maar geen genoegdoening, het heeft hem ellende bezorgd. Volgens mij zit het hem daarin, dat verborgen leed en de schuldgevoelens.”

OVERIGE PERSONAGES

Er zijn meerdere belangrijke personen in het leven van Gwillemke. Ten eerste zijn vrouw Caroline, de stabiele factor in zijn leven. Helma Koot: “Ik denk zelfs dat hij zonder Caroline, die alle financiën beheerde, minder succesvol was geweest. Zij behoedde hem voor financiële risico's.” Nynke is daar minder stellig over: “Ik ken haar niet zo’n grote rol toe, omdat Gwillemke, zoals ook in de omschrijving staat, heel eigengereid is. Ik denk dat hij altijd zijn eigen pad heeft gevolgd. Ze heeft zeker invloed gehad, maar in mijn ogen niet een hele grote invloed.”

De lezers bespreken ook de andere belangrijke personen in het leven van Gwillemke. Ze zijn het er unaniem over eens dat Moe Roos (zijn oma) bepalend in zijn leven is geweest. AdaW: “Moe Roos is in meerdere fases van zijn leven zeer bepalend. Zij ziet hem voor wie hij is en geeft hem zelfvertrouwen.”
Een goede tweede is zijn boezemvriend Sus. Hun vriendschap doet La vida es bella denken aan een gedicht van Toon Hermans: “Je hebt iemand nodig, stil en oprecht, die als het erop aankomt voor je bidt en voor je vecht. Pas als je iemand hebt, die met je lacht en met je grient, dan pas kan je zeggen "ik heb een vriend". Het is niet letterlijk van toepassing, maar het typeert wel de trouwe vriendschap tussen beide mannen. Op het einde voel je gewoon Guillaumes gemis van zijn boezemvriend.”

De lezers zijn het erover eens dat ook alle andere personages die genoemd worden hun rol in het leven van Guillaumes opeisen: Victor, zijn ouders en zijn oom en tante, maar zeker ook zijn jeugdliefde Marie Christine, die misschien wel zijn drijfveer is geweest om hogerop te komen.

FAMILIELEVEN

Gwillemke was allesbehalve een familieman en zeker niet het prototype van een liefhebbende vader (en echtgenoot). Theo en Gaston hebben het niet gemakkelijk als zijn zonen en Gwillemke misschien ook niet als hun vader. Er volgt een interessante discussie over naar wie de meeste compassie uitgaat. De lezers kiezen bijna allemaal voor Gwillemke. Sylvia ten Hove: “Misschien niet terecht maar ik had de meeste compassie voor Gwillemke. Dat kwam doordat ik vanaf zijn perspectief het verhaal gelezen heb. Dat was misschien wel anders geweest als het perspectief ook vanuit Theo of Gaston was geweest.” Nynke is stellig: ‘Gwillemke. Gaston en Theo komen beide niet zo sympathiek over. Ook lijken ze niet hun best te doen om hun vader te begrijpen, ook niet als ze ouder zijn.” Gea Kuipers heeft daar haar vraagtekens bij: “Ik begrijp wel dat je dit zo opschrijft, Nynke, maar vind je ook niet dat we maar een klein beetje van Gaston en Theo meekrijgen in dit boek? Wie ze echt zijn, lezen we niet zo.” Een mening die Sharon deelt: “Voor beide partijen is empathie op te brengen.” Hetzelfde vindt AdaW: “Ik snap dat Gwillem hoge verwachtingen heeft en wil dat zijn bedrijf in goede handen komt. Maar ik voel ook mee met de zonen die geen liefde voelen en altijd het idee hebben niet aan zijn verwachtingen te kunnen voldoen.” Nicoline kiest als enige voor Gaston en vindt het bijzonder dat niemand voor Gaston kiest: “Hij stotterde, werd gepest door zijn broer. Hij bleef echter wel bij zijn vader om het te helpen in de oorlog terwijl zijn broer er vandoor ging. Was handig met zijn handen. Ook een zeer gevoelige jongen die door de omstandigheden aan de drank raakte.”

OPBOUW VAN HET VERHAAL

Het verhaal start met de proloog, waarna het verhaal van het leven van Gwillemke verteld wordt vanaf zijn geboorte tot zijn (bijna) negentigste verjaardag. Het boek is opgedeeld in hoofdstukken die telkens een deel van zijn leven bespreken met soms jaren tussen de verschillende hoofdstukken. De lezers geven unaniem aan dat ze ondanks deze lacunes een duidelijk beeld van zijn leven hebben gekregen. AdaW: “Ik pakte het verhaal zo weer op en ging verder. Uit de tekst bleek dan dat we een stukje opgeschoven waren in de tijd en wat er intussen was veranderd. Voor mij vormde het geen probleem en anders was het wel een heel dik boek geworden en niet alle delen even interessant.” La vida es bella: “Er zijn ook voldoende flash-backs en mijmeringen over vroeger om gaten op te vullen. Ik vind dat er op die manier vaart in het verhaal zit.” Karin Bennink vond twee sprongen opvallend: “De sprong tussen H2 en H3, en die tussen H3 en H4 is vrij groot. Ik heb me als lezer daar moeten heroriënteren: waar ben ik nu en wat is er tussentijds gebeurd? Ik vind het opvallend dat ik de sprongen hier juist het grootste vind, omdat het in beide zaken echt ging om zijn emoties en gevoelens. Tussen H2 en H3 spring je van een verloren liefde naar een gevonden vrouw, en tussen H3 en H4 is er sprake van de rouwperiode na het verlies van Rozeke. Het lijkt erop dat deze sprongen bewust zijn gekozen; juist hier zou je een verwerkingsperiode van emoties verwachten. Die is echter niet beschreven. Dat maakt het voor mij interessant: zijn deze periodes er wel geweest waardoor we mogelijkerwijs toch een ander beeld van Guillaume zouden krijgen (als minder harde zakenman) of zouden deze periodes echt niet bestaan hebben?” JohnHMH: “Ik vond het een plezierige opbouw met voor mij een soort driedeling. Allereerst zijn jeugd met daarin een belangrijke plek voor de periode op het platteland. Je ziet hier duidelijk de vorming van zijn karakter en een aantal bepalende gebeurtenissen die als karaktervormend kunnen worden omschreven. Daarna de terugkeer naar de stad en de ontmoeting met een aantal personen die zijn verdere leven voor een groot gedeelte bepalen. Tot slot het deel over de ondernemer en vader, wat je niet los kan zien van de vormende onderwerpen in de eerdere delen. Ik heb hierdoor een prima beeld van Gwillem gekregen en niet het idee dat ik belangrijke periodes in zijn leven heb gemist.”

GESCHIEDENIS

Met het levensverhaal van Gwillemke neemt Van der Stighelen de lezers mee in de geschiedenis vanaf 1852 (het geboortejaar van Gwillemke) tot zijn (bijna) dood: de industriële revolutie, de oorlogsjaren en de tijdgeest in die jaren. De lezers vonden unaniem dat de feitelijke geschiedenis een mooie aanvulling op het verhaal is. Suze: “Ik vond het een prachtige aanvulling op het verhaal en ook nodig voor dit boek. Het geeft een goed beeld van de geschiedenis en de ontwikkelingen daarin weer en het romantiseert het boek enigszins, wat ik wel nodig vind om het vlot te kunnen lezen. Het tijdsbeeld van de "gegoede stand" in Antwerpen rond de eeuwwisseling is goed neergezet. Ik ken Antwerpen goed en zie het helemaal voor me!” Marja Vissers: “Het is natuurlijk prachtig dat we van alles over de periode tweede helft negentiende eeuw en eerste helft twintigste eeuw te weten komen. Guillaume was ook iemand die duidelijk betrokken was bij zijn tijd en zijn stad. En zo volgt eigenlijk vanzelf uit het verhaal van Guillaume ook het grotere, geschiedkundige verhaal.” Lucette: “Het verhaal van Gwillemke gaat vanwege zijn beroep natuurlijk ook voor een groot deel over vooruitgang. In die periode is enorm veel gebeurd en ik vond het interessant om te lezen welke invloed dat had op het leven van alledag.” Mikodo: “Ik vind en vond juist die geschiedenis tussendoor geweldig, echt een aanvulling voor de tijd waarin Guillaume leefde. De riolering tegen alle ziekten en wat daar allemaal omheen speelde. Het gedoe met de watervoorraden op de zolders en het ontstaan van de sifon. Dan ook nog de verstoppingen en redenen daarvan, heerlijk om te lezen.”

WAT VERDER TER TAFEL KOMT

In de slotvraag stelden de lezers elkaar afsluitend nog een serie boeiende vragen over onderwerpen die in de discussie niet aan bod waren gekomen waarover volop van gedachten werd gewisseld.

WAARDERING

De leesclub is met een prachtige gemiddelde score van 4,1 sterren afgesloten.

De lezers waren eensgezind in hun waardering. Van de zestien lezers, waardeerden veertien lezers het boek met 4****. Anansi43: “Je beleeft het verhaal dus door de ogen van Guillaume (Gwillem), zijn verdriet, zijn passie en gedrevenheid. De stappen door de tijd maken het leuk, en de terugblikken maken het verhaal nier verwarrend wat nogal eens gebeurt, vindt dat dit in dit boek op een mooie en juiste manier is toegepast.” Gea Kuipers: “Van der Stighelen weet de vele belangrijke ontwikkelingen die rond de voorlaatste eeuwwisseling plaatsvonden en WOI een plek te geven in deze roman. Dit maakt het verhaal niet alleen compleet, het zorgt ook voor een goed tijdsbeeld.” JNKingmaPostmaBoekenpearls76: “De schrijfstijl is beeldend, invoelend, haast filmisch en rijk. Een verhaal met ruimte voor een lach en een traan. Leerzaam door de prachtige weergave van de negentiende en twintigste eeuw in tijdsbeelden. Gedetailleerd uitgewerkte personages die me raakten of juist irriteerden maar toch allemaal bijdroegen aan een kleurrijk, geloofwaardig en opbouwend verhaal.” Karin Bennink: “Dit boek laat op een mooie manier zien dat een mensenleven nooit een verhaal op zich is, maar een tijdperk aan maatschappelijke veranderingen in zich meedraagt.” Lucette: “Het leven van Gwillemke, Guillaume is een veelbewogen leven in een veelbewogen tijd. Het is goed te begrijpen dat de auteur het bijzondere levensverhaal van zijn voorvader heeft willen opschrijven en het is dan ook zeker de moeite waard om dit boeiende verhaal te lezen.” Mikodo: “Een boek vol gevoel en humor, over succes en tegenslag maar vooral over liefde.” Sharon: “Het is een prachtig verhaal over de levensloop van een bijzonder eenzame man.”

Twee lezers waardeerden het boek met de volle 5*****. Sylvia ten Hove: “Rozeke is een knap verteld levensverhaal van een ambitieuze man. Het is een bijzonder verhaal over schuldgevoel, verdriet en kiezen met je hoofd of met je hart, een verhaal dat me geraakt heeft.” La vida es bella: “Ik had nooit gedacht dat ik een verhaal over sanitair zo in mijn hart zo sluiten. Een dikke aanrader!”