In 2016 debuteert Nowelle Barnhoorn met haar roman Schemerdieren. Het boek krijgt in Volkskrant en in het NRC Handelsblad drie uit vijf sterren en het Belgische Knack beoordeelt het boek met maar liefst vijf sterren. Genoeg redenen om het boek te bespreken in een leesclub. Vijftien lezers en lezeressen, waaronder echte Friezen en Friezinnen, mogen het boek lezen en bespreken. Kan deze debuutroman waardering krijgen of laat Barnhoorn kansen liggen met haar verhaal? Schemerdieren zorgt in ieder geval al vrij snel voor verdeeldheid onder de lezers.

Schemerdieren gaat over Pier, een succesvolle levensgenieter. Samen met zijn vrouw Suzanne en dochter Femke woont hij in een stad in het midden van het land. Hij werkt als conciërge op een middelbare school en lijkt alles op een rij te hebben. Maar dan slaat het noodlot toe: Femke besluit uit huis te gaan. Zowel Suzanne als Pier kan maar moeilijk omgaan met dit vertrek. In een poging het goede te doen voor de wereld, neemt Pier de zorg voor leerlinge Lena op zich. Kan hij haar helpen? Kan hij voor haar zorgen? Of is dit slechts schijn en is het puur een vlucht voor de werkelijkheid?

Uitnodigend of juist niet?

Wanneer het boek op de mat valt, opent de discussie over de cover van Schemerdieren al snel. Waar de ene lezer door de voorkant gegrepen wordt, heeft de andere lezer minder met de cover. Francis, Anna en Frieda geven aan dat de cover op zich wel uitnodigend is, smaakvol en strak. “Donkere wolken die zich samen lijken te pakken boven het strakke Friese landschap. Dit komt beklemmend/bedreigend op mij over.” Annette zou het boek niet direct hebben gepakt en ook Wietske sluit zich daarbij aan. Het boek komt wat donker en dreigend over volgens deze lezeressen. Maar komt dat dreigende en dat donkere ook terug in het verhaal?

Tijdens het lezen merkten veel deelnemers de trieste toon in het verhaal op. Janneke geeft aan dat het boek haar aardig te pakken had in het begin, maar dat het verhaal wel wat triest is. Ook Frieda en Wietske ontdekken al vrij snel wat de trieste toon inhoudt en benoemen dat. Langzaam ontstaat ook verdeeldheid. Waar de ene lezer gegrepen wordt door het boek, kan de andere lezer niet echt betrokken raken bij het verhaal.

Zorgen voor…

Tijdens het lezen wordt er gediscussieerd over de thema’s in het verhaal. Al vrij snel benoemt Janneke het thema ‘zorgen voor’ en verschillende andere deelnemers herkennen dit thema in het boek. Ook het thema ‘eenzaamheid’ wordt vrij direct genoemd als bovenliggend thema in het boek. Els geeft aan dat alle personages (buiten Annemiek) moeite lijken te hebben met sociale contacten en Ingeborg beschrijft de thematiek als volgt: “Binnen de geborgenheid van hun gezin blijven Pier, Suzanne en Femke op hun eigen eiland zitten, ondanks de zorgzaamheid van Pier. De communicatie is slechts oppervlakkig: over Suzannes ziekte wordt niet openlijk gepraat, over Femkes homoseksualiteit ook niet.”

Volwassen, soms wat zwaar

De schrijfstijl van Nowelle Barnhoorn in Schemerdieren is opvallend. Hier werd dan ook uitgebreid over gesproken. Frieda kan de schrijfstijl zeker waarderen en noemt het: “Mooi, diepzinnig, niet om snel overheen te lezen. Gedetailleerd met veel symboliek. Volwassen, soms wat zwaar.” Ook Marloes sluit zich daarbij aan. Zij geeft aan dat Barnhoorns schrijfstijl afstandelijk en tegelijkertijd dichtbij is. Ook Annette vindt de schrijfstijl prachtig: “Filosofische zinnen die je een paar keer moet lezen om het tot je door te laten dringen.” Ook zijn er lezers die de schrijfstijl niet louter kunnen waarderen. Esther geeft aan dat er mooie citaten in het verhaal zitten, maar dat de algehele indruk is dat het een sloom verhaal is.

Ben je geraakt?

Tijdens het lezen speelde de vraag of de auteur de lezer heeft kunnen raken ook een rol. Frieda geeft aan dat Barnhoorn haar op positieve wijze heeft kunnen raken, door het volledig uitgewerkte karakter van Pier. Ook Marloes werd in positieve zin door Barnhoorn geraakt. Zij noemt daarbij de sombere beschrijvingen als aantrekkelijk gegeven in het boek. Ook Anna werd in positieve zin door het boek geraakt. De eenzaamheid van Pier raakte haar aanzienlijk. Janneke is minder positief. De schrijfster heeft haar zo nu en dan kunnen raken, vooral met Suzanne en Pier. Wietske geeft aan dat ze niet positief geraakt is door het verhaal. Ze vindt het boek erg triest en ze vindt het vreemd dat er niet ‘echt’ gecommuniceerd wordt. Ook Sasja werd niet echt geraakt door het boek. Zij zoekt de verklaring vooral in het feit dat ze zich niet goed in kon leven in de personages. Daarbij had ze het sombere verhaal niet verwacht. Kitty kreeg een beklemmend gevoel door alle negatieve sferen in het boek. Het verhaal heeft haar dan ook in negatieve zin geraakt.

Bevat het boek een boodschap?

Annette citeert: “Wat als we inderdaad alle personen nog zijn die we ooit waren? De baby en de peuter, de kleuter en het schoolgaande kind. De puber en de jongvolwassene, wat als we dat óók allemaal nog zijn? Alles wat we toen deden, dachten, meemaakten? Dan betekent dat dat de tijd niet iets is wat buiten ons om gaat. Dat de tijd niet voorbijglijdt, niet door onze vingers glipt, maar dat wíj de tijd zijn. Hij zit in ons opgeslagen, we belichamen dit.” Het wordt door meerdere deelnemers een prachtig citaat gevonden, maar er wordt getwijfeld of dit de boodschap van het verhaal is. Ingeborg sluit zich wel volledig bij deze boodschap aan. Sasja geeft aan dat de boodschap wellicht te ver bij het verhaal weg staat, maar ze noemt ook dat ze geen andere boodschap kan bedenken. Janneke geeft aan dat de boodschap misschien is dat als je altijd voor jezelf vlucht, door vooral voor anderen te zorgen en jezelf daarin te verliezen, dat het toch een keer mis zal gaan. Wietske en Marloes sluiten zich bij Janneke aan. Barnhoorn lijkt met Schemerdieren een boodschap in die trant uit te willen dragen, aldus diverse lezers. Andere lezers denken dat Barnhoorn met dit boek niet echt een boodschap uit heeft willen dragen.

Friesland, dé provincie?

Eenieder die het boek zal pakken, zal geconfronteerd worden met de rol van Friesland. Tenminste, dat doen beschrijvingen vermoeden. Echter, de deelnemers van deze leesclub twijfelen aan de functie van Friesland. Marloes beschrijft dat Friesland, volgens haar, symbool staat voor de rust, het terug naar af. Of dit noodzakelijk Friesland had moeten zijn, weet ze niet. Drenthe of Groningen hadden ook gekozen kunnen worden. Volgens haar gaat het om het wijde landschap, waar rust en regelmaat ervoor zorgen dat je terugkeert naar jezelf. Wendy sluit zich daarbij aan en ook Jozef denkt dat Friesland gekozen is om de tegenstelling drukte en rust te benadrukken. Els en verschillende andere lezers en lezeressen sluiten zich daar ook bij aan: “Het had eender waar op het platteland kunnen zijn.”

Uitgekomen verwachtingen?

Voor diverse lezers voldoet Schemerdieren volledig aan de verwachtingen. Anna beschrijft dat ze een boek zocht dat goed geschreven was, met uitgediepte personages en die verwachting is uitgekomen. Wendy geeft aan dat haar verwachtingen zeker uitgekomen zijn, meer dan zelfs. Het verhaal was beter dan ze had verwacht en het heeft haar geboeid van begin tot einde. Helaas zijn er ook veel lezers bij wie de verwachtingen niet uitgekomen zijn. Wietske beschrijft dat ze meer plezier in het verhaal had willen hebben en Janneke geeft aan dat ze had gehoopt dat Friesland een grotere rol in het verhaal had gespeeld. Kitty had geen blijmoedig verhaal verwacht, maar vond dit verhaal ronduit duister. Ook bij Esther en Francis zijn de verwachtingen niet geheel uitgekomen. Jozef laat in het midden of de verwachtingen echt uitgekomen zijn. Hij beschrijft dat hij nieuwsgierig werd door de achterflap en dat het verhaal uiteindelijk een heel andere richting op ging dan hij had verwacht.

EINDOORDEEL

Met 3,5 (3,4) uit 5 sterren krijgt Schemerdieren een ruime voldoende. Het boek lijkt over het algemeen gewaardeerd te worden door de lezers, ondanks dat niet alle verwachtingen uitkwam. Echter, opvallend is de spreiding van het te verdienen sterren. Waar de ene lezer één ster uitdeelde, gaf de andere lezer de volle vijf sterren aan het boek. Een grote verdeeldheid lijkt te heersen.

Anna is heel helder in haar bewoordingen: “Een debuut dat klinkt als een klok. Petje af voor Nowelle Barnhoorn.” Met vier sterren waardeert zij dit boek dan ook ruim voldoende. Ook Frieda en Marloes zijn overwegend positief over dit boek. Zij delen dan ook de volle vijf sterren uit aan Barnhoorn. Frieda benoemt het boek ‘spannend, ingetogen, sterk.’ Ook Kitty vindt het boek over het algemeen goed geschreven. Ze benoemt de goede uitwerking van de personages als sterk en de sfeer komt, aldus Kitty, goed over. Wel blijf je als lezer aan het einde van het boek met vragen zitten. Het verhaal zelf werkte voor haar beklemmend en trok haar niet echt. Daarom krijgt het boek 2,5 (afgerond 3) sterren. Ook Annette benoemt het achterblijven met vragen en het ‘ontevreden’ gevoel aan het einde van het boek.

Naast alle positieve geluiden klinken er ook negatieve geluiden door bij de beoordeling. Janneke: “Schemerdieren is een nogal trieste roman en mist iedere vorm van humor of luchtigheid.” Zij beoordeelt het boek dan ook met één ster. Ook voor Wietske viel het debuut van Barnhoorn tegen. Ze beoordeelt het boek dan ook met twee sterren. Esther kan het verhaal niet slecht noemen, maar kan het ook geen aanrader noemen. Ze geeft het boek twee sterren en beargumenteert dit als volgt: “Ik vond het een matig verhaal alhoewel de personages goed zijn neergezet. Het Friese landschap of de ontwakende stad zijn elementen die slecht of niet terug komen in het verhaal, geven geen meerwaarde. De schrijfstijl wisselede nogal naar mijn idee.”

Francis en Els zijn positiever over Schemerdieren en geven het boek dan ook vier sterren. Beide deelnemers ervaren de schrijfstijl als prettig en Francis benoemt, net als eerdere deelnemers, dat de personages goed uitgewerkt zijn. Ook Ingeborg sluit zich daarbij aan. Jozef vond het verhaal best wel duister en allesbehalve vrolijk. Echter, dat kan hij wel waarderen. Het einde vond hij overdonderend en daarom gaf hij het boek ook vier sterren.

Al met al kan geconcludeerd worden dat Schemerdieren heel verschillend wordt ontvangen. De personages en de schrijfstijl worden over het algemeen gewaardeerd, maar de sfeer in het verhaal zorgt voor verdeeldheid. Het boek voldoet bij een deel van de lezers aan de verwachtingen. Bij andere lezer valt het boek tegen en voldoet het zeker niet aan de verwachtingen. Met 3,5 uit 5 sterren krijgt het debuut van Nowelle Barnhoorn toch een voldoende.