Schillen van Thorn de Vries geeft in korte hooofdstukken een beschrijving van de transistie van Thorn van vrouw naar non-binair persoon. Hen geeft daarbij een beeld van de dingen waar iemand doorheen moet, de vragen die je jezelf stelt, de narigheden, maar ook de mooie momenten. Langzaam worden de schillen afgepeld en komt de ware persoon tevoorschijn.

De club van lezers is niet erg groot, maar al snel is duidelijk dat de mensen die meelezen heel gedreven zijn. Ze stellen zich uitgebreid voor en al snel is er sprake van een levendig heen-en-weer in het leesclubcafé. Deelnemers delen hun eigen ervaringen met allerlei vormen van 'anders' zijn en dat geeft meteen aan wat dit boekje zou kunnen betekenen; lees Schillen en praat erover, vanzelf gaan mensen praten over hun eigen schillen.

Doordat er vrij veel persoonlijke verhalen werden gedeeld, wordt - in verband met de privacy - niet overal de naam van de deelnemer genoemd. 

Schillen, daar gaat de eerste vraag over. Wat vinden we van de titel en van de illustratie op de voorkant? 

De meeste lezers noemen de rode kleur van de kaft. Waar de een deze kleur als agressief ziet, ziet de ander juist de warmte van de kleur. Soms wordt ook de dualiteit van de kleur benoemd: Maesinge: 'Eerst en vooral zie ik het als een uiting van pijn en verdriet, namelijk de kleur van bloed, de kleur van een diepe wonde. Daarna kan de kleur van de wonde stilaan transformeren naar de kleur van de liefde, de liefde voor jezelf om jezelf te mogen zijn zoals je bent.' Jolande: 'Een bloem die ook snel met rood geassocieerd wordt en dan vooral bij de liefde past, terwijl ik bij Thorn en de kleur rood juist weer aan de pijn denk en het bloed dat vrijkomt als je je snijdt aan een doorn van een roos. Zo'n stekende pijn die vaak voor een haast volmaakte druppel bloed zorgt.' Het mooie is dat Thorn geboren is als Roos. Zou het daarmee te maken hebben? Astrid: 'De kleur van de kaft vind ik mooi gekozen. Voor mij doet het rood/oranje aan. Niet het een, maar ook niet het ander. Gewoon de eigen kleur. Het voelt voor mij een beetje als een metafoor voor de inhoud van het boek.'

Soms roept de kleur ook geen directe associaties op en is het gewoon een aanwezige kleur waardoor het boekje opvalt: Daantye: 'Het enige dat ik wel dacht was: hey wat een opvallende kleur. En wat is het boekje dun!'.

Dat het boekje dun is klopt (77 pagina's), maar de impact blijkt al snel groot; mensen delen al snel hun persoonlijke verhalen in de groep. De titel blijkt ook het een en ander op te roepen. Klopt het wel dat er maar één schil, als van een sinaasappel op de voorkant staat? Of had het beter een uit kunnen zijn? Thorn schreef zelf in Schillen over een sinaasappel:

Wat hebben een sinaasappel en een mens met elkaar gemeen?

We hebben allebei een schil.

Mijn schil is wat jij ziet van mij. Hoe ik mij aan jou presenteer. Profileer. Waar de schil van een sinaasappel rijk is aan vitamine C en antioxidanten is onze schil voornamelijk een opeenstapeling van normen, verwachtingen, gedragingen en wetmatigheden.

Maar wat zit daaronder?

Noorm: 'Ik vind de kaft en titel heel mooi en passend, de kaft vouwt ook open als een schil. En wat een mooie foto van een gelukkige schrijver op de achterkant. Je kunt de trots bijna door het papier heen voelen.' Jolande: 'Dat de schil uit één stuk bestaat duidt voor mij op een soort perfect afgooien van de buitenkant. Bij mij gaat schillen van appels en ander fruit veel minder elegant. Ik heb altijd veel meer verschillende stukjes schil. Diezelfde elegantie spreekt uit het sierlijke schrift waarin de naam "Thorn de Vries" is afgedrukt op het boek.' René zegt over de kaft: ''Eenvoudig, maar daardoor ook zonder opsmuk. Ontdaan van alle schillen, dus daardoor helemaal passend bij het thema.'

Als we het boekje openslaan, blijken er illustraties op de schutbladen en door het boekje heen te staan. Deze illustraties zijn van de hand van Thorn. Ook deze blijken voor verschillende uitleg vatbaar. René: 'Het schutblad is ook mooi. Het komt bij mij over als een persoon die zich van zijn schillen ontdoet en er uiteindelijk een van schillen ontdaan naakt persoon overblijft.
Dat we uiteindelijk allemaal de kracht vinden om te zijn wie we zijn en niet dat wat de maatschappij van ons verwacht.' Paula: 'De illustraties van het schutblad gaven mij een gevoel van onvolledigheid. Alsof Thorn maar de helft van zichzelf mag zijn of mag laten zien. De opgestoken hand is een vraag om hulp of om gezien te worden. Ik moet zeggen dat ik zo'n geillustreerd schutblad wel intrigerend vind en het zeker vind bijdragen aan de beleving. Iedere keer als je het boek open doet komt het weer in een flits in je blikveld.'

 Is dit een dichtbundel, een poëtisch verteld verhaal, een roman, kort verhaal, een novelle, een......? 

Op ieder bladzijde staat een stuk tekst. Soms bijna een pagina vol, maar vaak ook minder. Ieder stukje heeft een titel: Begin, Jongens tegen de meisjes, Metamorfosen, Peter Pan etc. Maar wat is nou eigenlijk het genre?

Noorm zegt hierover: '"Is het een vogel, is het een vliegtuig? Nee het is Superman."
Ik vind het alles en tegelijkertijd uniek en iets wat ik nog nooit gelezen heb.'

Nienke: 'Het boek leest als poëzie, maar voelt ook als verhaal met vaste lijn waar ergens naar toe wordt gewerkt en het voldoet aan criteria van een novelle. Hoe dan ook, ik vind het vooral prachtig.'

René: 'Ik vind het lastig om dit boek op deze manier te kwalificeren.
Eigenlijk is het gewoon wat het is. Iets bijzonders. Het voldoet niet aan speciale eisen en kwalificaties. Het is van alles wat. Misschien is dat ook wel wat bij het boek past, het is niet in een hokje te vangen. Misschien moeten we proberen niet alles en iedereen in hokjes te plaatsen en gewoon laten zijn wat iets is.'

Het is duidelijk, het boek is niet in een hokje te plaatsen en misschien maakt dit het wel extra bijzonder en passend. 

De maatschappij

Een andere vraag sluit aan op de maatschappelijke relevantie van het verhaal van Thorn.  Waarom wilden we Schillen lezen en wat is de maatschappelijke relevantie? 

Noorm vertelt dat ze het boekje kreeg aangeraden door een leerling uit haar klas en zegt dat het, nu ze het gelezen heeft, mooi in de schoolbibliotheek komt te staan. Ze is altijd op zoek naar boeken waarin diversiteit aan de orde komt en vindt dit een zeer mooie aanvulling. Measinge zegt: 'De quote op de ommezijde: 'Hoe kun je weten hoe het is om mens te zijn als je alleen maar bezig bent met hoe de mens hoort te zijn?',  trok me aan, omdat je het op die manier ook kan opentrekken naar alle soorten identiteiten, niet alleen de genderidentiteit. Het gaat om het ‘mens-zijn’. Ik ga zelden boeken lezen die enkel over genderidentiteit gaan, omdat het bij mij altijd gaat om het ‘mens-zijn’. Het is zoals de auteur het ook zelf zegt op blz. 55: ‘Ik ben zoveel meer dan dat.

Doordat Noorm aangeeft in het onderwijs werkzaam te zijn, komt er een gesprek op gang over discriminatie. Zij merkt zeker dat dit een probleem is onder jongeren. Daantye: 'Als ik soms de jongeren hoor praten, ben ik bang voor de toekomst. Je hoopt dat we elkaar mogen accepteren voor wat we zijn, ook al snap je het niet, ook al is het niet jouw ding. Dat we respect hebben voor elkaar en met elkaar, samen, naast elkaar een mooi leven mogen leiden in al onze diversiteit. Maar als je dat thuis niet meekrijgt, mag je hopen dat er op school of op het werk iemand zoals jij rondloopt die je nieuwsgierig maakt, prikkelt om het eens van een andere kant te bekijken en hopelijk een zaadje te planten naar meer empathie en tolerantie.'

Eén deelnemer geeft aan: 'Het was puur het leesfragment dat maakte dat ik mee wilde doen. Het raakte me. Ook vind ik het interessant om meer te lezen over non-binair zijn. Mijn zoon houdt erg van voetbal, in bomen klimmen en stoer doen met zijn vriendjes. Maar hij vindt het ook heerlijk om zich als een prinses te verkleden, kiest voor roze sandalen met kersjes en niet de blauwe met auto's, vindt het flauw dat jongenskleding vast bruin, blauw, groen of zwart zijn en niet-kleurig en waarom zijn er eigenlijk geen jurken voor mannen. Wat mij betreft allemaal prima, hij is gewoon zoals hij is.' Een andere deelnemer schrijft: 'Ons jongste kind (nu 20) heeft aangegeven transgender te zijn en een meisje te willen worden. Dit was voor ons als ouders een grote verrassing. Aangezien de wachtlijsten jarenlang zijn, proberen we vooral veel rust en veiligheid te bieden. Ondertussen probeer ik zoveel mogelijk te lezen, podcasts te luisteren en hulp te zoeken voor de andere issues die spelen. Als ouder maak ik me heel erg zorgen over hoe de buitenwereld zal gaan reageren, maar weet ik ook dat ik heel erg mijn best zal doen om mijn kind te beschermen. Als leerkracht in het basisonderwijs probeer ik de kinderen mee te geven dat iedereen mag zijn wie die is en oordelen alleen mag op iemands gedrag. Niet op huidskleur, identiteit, geloof of wat dan ook.'

Van discriminatie en de zorgen om het anders zijn komen we op het nut/ de noodzaak van labelen en de nadelen ervan. Jolande: 'Zelf vraag ik me ook weleens af of het labels plakken dat we doen werkelijk noodzakelijk is. Ik snap dat het fijn is om ergens bij te horen en dat het een mens ook kan helpen om te ontdekken dat de gevoelens die hij/zij/hen heeft met betrekking tot gender, geaardheid... niet uniek zijn, maar dat er anderen zijn die dezelfde strijd voeren/worsteling doormaken. Tegelijkertijd is een mens zoveel meer dan enkel dat label. Je hebt immers ook elk zo je eigen karakter.' Maartje: 'Ik denk dat het eerst nodig is om labels te plakken om zo meer herkenning te vinden en meer begrip te kunnen kweken. Pas daarna kunnen we toe naar een maatschappij zonder labels. Als mensen leren dat ieder mens anders is, dat seksualiteit, gender, kleur etc allemaal bestaan als een glijdende schaal, dan kunnen we pas kijken naar de mens als mens.' Maesinge: 'eigenlijk ontneemt een label je een stuk van het 'mens-zijn'. Ik denk niet dat we vanuit labels naar een label-vrije wereld kunnen evolueren. Ik denk dat we vooral moeten werken aan angsten bij mensen, angst voor wat anders is, angst voor onduidelijkheid en angst voor onzekerheid. Kennis alleen is niet voldoende. Wanneer er meer angst en onzekerheid is in de wereld, wordt de wereld vaak minder tolerant, ook al is er meer kennis dan vroeger.'

Conclusie

Het mooie tijdens de bespreking is vooral dat iedereen zijn of haar mening mag delen en dat anderen daar met respect mee omgaan en verduidelijking vragen als ze dat nodig hebben. Als de hele maatschappij zo in elkaar zou zitten, was dit boek misschien niet nodig geweest. Hoewel, dat zou ook weer jammer geweest zijn, want de stem van Thorn is een hele mooie. 

We waardeerden Schillen met een gemiddelde van 4,8 sterren!