Voor de allereerste Hebban Leesclub Special koos de Hebban Crew voor Staat van ontkenning, geschreven door Erik Rozing. Veertien onvervalste Hebban-lezers begonnen vol verwachtingen aan de discussie. Al gauw merkten we dat er over dit boek heel wat te vertellen viel.

Staat van ontkenning is de derde roman van psychiater en auteur Erik Rozing. Na twee boeken die zich afspelen in de hem gekende psychiatrische wereld, slaat hij nu een andere weg in met een klimaatroman die verrassend actueel blijkt te zijn.

Korte inhoud (achterflap)

De zeespiegel stijgt in hoog tempo en slaat niet alleen gaten in de kustlijn, maar verdeelt ook de bevolking. De jongere generatie raakt wanhopig door het falende klimaatbeleid en neemt het heft in eigen hand. Nadat een minister om het leven komt bij een terroristische aanslag, werpt Astrid Franken zich op om het tij te keren. Als vicepremier probeert zij het land bijeen te houden, terwijl haar huwelijk gebukt gaat onder een geheim van haar man Victor, een briljant en omstreden wetenschapper. Haar kritische tienerzoon Adam weet meer van de aanslagen dan hij wil loslaten. Als de dreiging vanuit zee steeds groter wordt, moet Astrid alles op alles zetten om een land te redden dat, net als haar ongebruikelijke gezin, in chaos uiteen dreigt te vallen.

Leesclubdiscussie

De tien voor deze leesclub geselecteerde Hebban-lezers melden zich al gauw in het leesclubcafé waar vier enthousiaste mede-Hebbanisten hen met een eigen exemplaar komen vergezellen. Het klimaatthema spreekt duidelijk aan want het vormde voor velen de reden om dit boek te willen lezen. Deelnemers die al eerder iets van Erik Rozing hebben gelezen, werden nieuwsgierig naar zijn nieuwe boek. Dat belooft.

Cover

Het boek heeft een mooie maar vooral sterke, sprekende cover. Een hoge golf die mogelijk verwijst naar een vloedgolf maar ook lijkt op een klif. Een man begeeft zich naar de rand ervan. Wie die man is, zorgt meteen voor de nodige speculaties en de hulp van de auteur zelf wordt gezocht om dit op te helderen.

Annie: Ik vind de cover mooi. De kleine mens in die grote wereld. Die mens die op de rand van de afgrond staat. Wat gaat er gebeuren? Ik heb niet speciaal een naam voor het poppetje/figuurtje in gedachte. Wij kunnen het allemaal zijn.

Inhoud

In eerste instantie bespreken we de meer verhaaltechnische zaken zoals personages, schrijfstijl en perspectief. Over de schrijfstijl zijn we het niet allemaal eens en dat is goed voor de discussie. De meeste lezers vonden het vlot geschreven en prettig om te lezen. Enkelen vonden het te informatief en er werden hier en daar wat bijvoegelijke naamwoorden gemist. De ene kon daardoor het verhaal niet zo goed visualiseren, anderen hadden daar geen moeite mee.

Kitty: De schrijfstijl zou ik met nuchter of minimalistisch karakteriseren. In ieder geval is het vlot geschreven, gespekt met ironische, grappige elementen: “‘Geraldine’. ‘Ja. Klinkt niet echt als een serieuze storm.’ … ‘ … Als hij werkelijk heel erg was dan noemden ze hem wel … Goebbels.’” (p. 186) Door de grappen raakt de lezer bij zo’n zwaar onderwerp niet helemaal gedeprimeerd. Prettig om te lezen.

Lisa: Ik ben niet zo enthousiast over de schrijfstijl. Ik had heel veel verwacht van de dystopie en de worldbuilding, en dat vond ik ook wel tof, maar hoe dat dan beschreven werd vond ik een beetje te informatief. De informatiedichtheid was te hoog ofzo. Daarnaast vond ik dat er erg veel dialogen waren. Dat zorgt ervoor dat het gemakkelijk las, al spraken ze met best veel jargon, maar ik miste dan de beschrijvende beelden.

Dat het verhaal geschreven is in de derde persoon en afwisselend het perspectief toont van één van de personages wordt dan weer wel gesmaakt. Het zorgt voor voldoende spanning. Die personages zijn zeer realistisch en herkenbaar neergezet. Toch kijken we niet uit naar een weekje in een saferoom met één van hen. Dan liever met de hond of een artificiële intelligentie. Een paar oplettende lezers merkten op dat de namen van de personages zeer bewust gekozen zijn. Zelfs meerdere betekenissen voor één naam blijken op een of andere manier passend. Dat is knap gedaan door Rozing. Enerzijds missen sommige personages diepgang, anderzijds komen we er veel over te weten.

Nieke: De diepgang vond ik niet in de beschrijvingen van Rozing, terwijl er natuurlijk wel veel over de personages wordt geschreven. […] Misschien komt het ook omdat er best veel hoofdpersonen zijn. Dat juist daardoor diepgang niet overal even ver gaat.

Het klimaatthema sprak ons vooraf allemaal aan maar bleek niet de hele tijd centraal te staan. Daar zorgden de vele neventhema’s voor: AI, genetische manipulatie, dictatuur, manipulatie, politiek, … Dat vond de ene spijtig en de andere net leuk. Stof genoeg in ieder geval om in onze leesclub met elkaar te bespreken. Een beetje eng werd het toen we tijdens het lezen door de actualiteit werden ingehaald. We vonden het best bizar om over het klimaat en een Russische dictator te lezen terwijl er ergens in de wereld zo iemand heel gek ging doen en buiten de storm raasde.

Marije:Het thema wordt goed uitgewerkt in het boek, de vele stormen die voorkomen die we de afgelopen maand ook hebben meegemaakt zijn niet fictie die komen in de realiteit voor behalve dat er in Nederland niet echt een watersnood voorkomt.

Tonnie: Het label klimaatfictie klopt zeker bij dit boek. Het thema krijgt veel aandacht en is wat mij betreft goed uitgewerkt. Naast het thema klimaat bevat het boek echter ook grote delen die niet over het klimaat gaan (selfing, nova’s, Rusland, etc). Daar wordt bij de introductie van het boek niets over gezegd en dat vind ik wel jammer. Als iemand dit boek gaat lezen met het idee dat het alleen over het klimaat en de gezinssituatie gaat dan zou dat best eens kunnen tegenvallen.

Nicole: Ook de politiek krijgt ervan langs. Het onvermogen om te handelen vanwege een eventueel verlies aan stemmen. Hierdoor krijg je zeer ongewenst korte-termijn-denken. Een visie op de lange termijn schijnt zowel in het boek als in de echte wereld te ontbreken, waardoor de erfenis die wij aan onze kinderen gaan geven er niet goed uitziet.

Astrid: Voor mij gaat dit boek over echtheid/authenticiteit versus aanpassen/manipuleren/gemanipuleerd worden. Volgens Darwins evolutieleer is aanpassen (‘survival of the fittest’) nodig om als soort te kunnen overleven. Dit boek laat ook zien dat we in aanpassen kunnen doorslaan en dat wellicht juist het extreme aanpassen en manipuleren van de natuur kan leiden tot het verdwijnen van ons mensen als soort. Het thema echt versus onecht komt op heel veel manieren terug in het boek. Het boek steekt daarmee ingenieus in elkaar. Tegelijkertijd is dat ook de zwakte van het boek. Het is al vaker genoemd, verhaallijnen worden niet diepgaand uitgewerkt of er blijven open eindjes.

De vele thema’s komen uiteindelijk mooi samen en er is de gemeenschappelijke factor dat de meeste onderwerpen gaan over het menselijk ingrijpen in de natuur. In staat van ontkenning is volgens iedereen een maatschappijkritische roman. We werden aan het denken gezet door de actuele onderwerpen maar ook door enkele filosofische quotes en citaten. Gigi wees ons op de intertekstualiteit.

Gigi: 'En misschien hebben ze gelijk. Ik interesseer me bijvoorbeeld niet voor politiek en nog minder voor de wetenschap die zich richt op de productie van mongoloïde mammoets en andere gemankeerde monsters' (citaat uit het boek)
—> bij die laatste drie woorden moest ik denken aan Frankenstein van Shelley. Ik vroeg me af of het een verwijzing was omdat in dat hoofdstuk meerdere vormen van intertekstualiteit stonden.

De discussie zet zich nog verder met enkele eigen vragen en hoe meer we naar het einde toe gaan, wordt duidelijk hoe goed de titel gekozen is. Zowel de staat, de personages maar ook de lezers: we verkeren allemaal in staat van ontkenning.

Wilma: Het einde gaf de volledige titel heel sterk weer. Staat van ontkenning.
Ik denk dat dat net het punt is wat ik ook bedoelde [...] mensen demonstreren, roepen van alles, suggereren een mening te hebben, maar doen zelf totaal anders of hebben geen idee van wat er verder achter zit.

Conclusie

Over het verhaal en de schrijfstijl zijn de meningen uiteenlopend maar we zijn het erover eens dat het een zeer actuele roman is en dat er snel iets moet veranderen. Te beginnen bij onszelf maar we hopen op een breder draagvlak. Boeken als In staat van ontkenning helpen hopelijk mee om verandering teweeg te brengen.

Alexandra: Het voelt nu zo een beetje aan dat, wij als lezers, nu aan zet zijn om het einde van dit boek te gaan bepalen. Hoe gaan wij nu met klimaat omgaan, met het milieu, met artificiële intelligentie enz Het boek laat me achter met het gegeven dat het meer dan tijd is om nog meer na te denken, te communiceren, te luisteren en te proberen.

Astrid WS: Quote uit mijn recensie: ‘Staat van ontkenning’ is een goed doordacht boek, dat best nog iets dikker had mogen zijn om de vele lijntjes allemaal zorgvuldig af te ronden. Een urgente roman, die flinke vraagtekens zet bij de ontwikkelingen in de maatschappij en de desastreuze gevolgen van ontkenning duidelijk zichtbaar maakt, zowel op wereldschaal als persoonlijk vlak.

In sterren uitgedrukt ziet dat er zo uit: 1x5 sterren, 6x4 sterren en 2x3 sterren en 2x2 sterren: gemiddeld 3,5 sterren!

In beeld zien onze indrukken er zo uit:

Hartelijk dank aan alle deelnemers en in het bijzonder aan auteur Erik Rozing voor de interessante discussies en inzichten! Ik hoop jullie gauw weer tegen te komen op Hebban in een nieuwe leesclub, al dan niet als coördinator.

Joke