Een boekenclub in het midden van de zomer is best spannend. Vakanties kunnen roet in het eten gooien en ook het mooie weer kan zorgen voor minder activiteit, maar gelukkig hield Stemmen van Naomi Rebekka Boekwijt de gemoederen zo bezig dat het café en de losse vragen goed bezocht werden en er fanatiek gereageerd werd op elkaar. 

We begonnen de leesclub met tien deelnemers, negen dames en één man, en al snel sloten er nog drie dames aan met een eigen exemplaar. Geen heel grote groep, maar het bleek wel een heel fijne open groep te zijn waarin veel gedeeld werd. Hierdoor werd het boek helderder, maar kwamen we ook veel over elkaars leven te weten. Enkele deelnemers hadden al eerder werk van de schrijfster gelezen en noemden dit als hoofdreden om ook dit boek te gaan lezen. Ook waren er deelnemers met een achtergrond in de psychische of psychiatrische hulpverlening en de groep werd ook verrijkt door mensen, die vanuit hun eigen ervaring met hulpverlening hun stem lieten horen. Dit maakte de groep heel prettig divers. De titel van dit eindverslag: Op de eerste rij in andermans brein was daardoor niet alleen van toepassing op het boek, maar eigenlijk ook wel op elkaar. De mooie titel komt trouwens van Marije. Deze deelneemster gebruikte deze zin om Stemmen te beschrijven.

Kaft en titel

Toen iedereen het boek binnenhad, gingen we eens goed kijken naar de kaft en het was bijzonder hoeveel ideeën, interpretaties en verwachtingen alleen de titel en de illustratie al opriepen. Wat zou de titel betekenen? En die ijsbloemen? Of zijn het varenachtigen eronder? En dan in combinatie met die kleuren? Toen we later op zowel titel als kaftillustratie terugkwamen, bleek dat er nog meer lagen onder zowel titel als kaftillustratie zaten dan we hadden bedacht. Welke lagen dat waren, ga ik natuurlijk niet in een leesverslag verklappen. 

Jenny: '*De letters. De letters zijn over de hele cover verdeeld, het woord 'Stemmen' is leesbaar, maar niet heel duidelijk. Als ik de titel niet vooraf geweten had, zou het misschien een paar seconden geduurd hebben voor het kwartje gevallen was. Ik lees dan eerst ‘SEM’. De S helt ver naar voren en is duidelijk uit balans. Een verwijzing naar Sis die ook uit balans is en wiens naam met een S begint? Verder valt me op dat de S en de eerste E op zichzelf staan en de overige letters verbonden zijn met een andere letter. De letters zijn links noch rechts uitgelijnd.
* Het achtergrondpatroon. Hier heb ik een tijdje naar gekeken om te zien wat het was. Ik denk dat het ijsbloemen op een raam voor moet stellen. Ik ben benieuwd of zoiets nog in het boek terug gaat komen.
*psychiatrische roman. Dit kende ik niet als bestaand subgenre en het verraste me.'

Thema en personages

Een vraag over thema's maakt natuurlijk ook veel los, net als over de verschillende personages. In Stemmen vertelt Naomi Rebekka Boekwijt vooral het verhaal van Sis, iets minder het verhaal van Hanne en daarnaast voert ze nog wat andere personages op. Deze laatsten krijgen wel allemaal minmaal één eigen hoofdstukje in het verhaal. Over deze hoofdstukken zijn de meningen verdeeld, wat de onderstaande opmerking van Anne-Marie en de reactie daarop van Marije goed duidelijk maken:

A-M: 'Ik vond het heel gedetailleerd beschreven hoe het voor Sis is om een relatie aan te gaan met Hanne. Er werden zoveel details beschreven hoe ze dat contact ervaart, wat ze eng vindt, wat ze nodig heeft, hoe ze blokkeert,... Ik vond dit ongelooflijk treffend en zo waarheidsgetrouw. Dus wat dat betreft kan het wat mij betreft niet nog meer uitgewerkt worden. Ik miste het ook niet dat alles tot in detail werd uitgewerkt. Het enige dat ik wat beperkt vond, waren de korte hoofdstukjes vanuit het perspectief van de medebewoners en begeleiders. Ik ben er nog niet uit of ik dat voor dit boek nu wel een meerwaarde vond. Sommige delen waren wat mij betreft daar dan echt te weinig uitgewerkt, waardoor ze er evengoed niet hadden kunnen in staan.'

M: 'Ik heb me dat ook afgevraagd, over het nut van de bijrollen. Nu ik er nog eens over nadenk, klopt het voor mij wel. Iedereen heeft mensen in zijn leven die geen grote impact lijken te hebben, maar die er wel altijd zijn, al dan niet op de achtergrond en die kleuren ook mede je dagen in.'

De meeste deelnemers aan de leesclub haalden veel verschillende thema's uit het verhaal, maar over het algemeen vonden ze deze zo goed verweven met het verhaal en met elkaar dat er niet echt één uitsprong. Zoals Paul het verwoordde: 'Het boek in zijn geheel zit zo sterk en rijk in elkaar dat elk thema belangrijk is (of het nu in meer of mindere mate is uitgewerkt) en niks overbodig is of juist vergeten. Sarah zegt: 'Ik vind dat de auteur de thema's met veel zorg heeft uitgewerkt. Sommige zaken zijn summier behandeld, maar door niet alles expliciet te benoemen, krijgt het verhaal ook veel kracht.

Schrijfstijl

Naomi Rebekka Boekwijt heeft een bijzondere manier van schrijven; het is eenvoudig en toch ook heel beeldend, kort en toch ook poëtisch'. De meeste deelnemers waren erg gecharmeerd van de schrijfstijl en konden het waarderen dat niet alles uitgewerkt werd. Een enkeling had hier meer moeite mee en had gewenst dat bepaalde verhaallijnen meer uitgewerkt waren.

Jenny: 'Soms gaat er een hele wereld schuil achter een paar woorden.' Paul reageerde daarop met 'die zin van Jenny is precies waarom ik zo gecharmeerd ben van het werk van Boekwijt.

Marije:  'Ik vind dit boek zo taalrijk, prachtig werkelijk. Er zit veel beeldspraak en symboliek in. Het lijkt bijna op spelen met taal maar het komt zo aards over, zo in contact met het gevoel, intuïtief ook en niet alles beschreven, zodat ik het nog meer voelde. Niet ingewikkeld, maar allesbehalve simpel. Het doet bijna makkelijk aan, maar er zit een wereld onder.'

Astrid: 'De schrijfstijl sprak me heel erg aan. Anders was ik ook niet aan deze leesclub begonnen. Na het eerste hoofdstuk dacht ik echt 'Wow! Wat geweldig geschreven!' Prachtige schrijfstijl. Mooi woordgebruik. Maar nadat ik was bijgekomen van het mooie verhaal, begonnen er toch dingen te knagen. Ik had het idee dat naarmate het boek vorderde, alles wat minder werd. De schrijfstijl iets minder, de beelden minder origineel uitgewerkt, etc. Alsof alles vlakker werd. Natuurlijk dooft de heftigheid bij Sis wat, maar dat leek ook met het boek te gebeuren. Dat vond ik jammer. '

Astrid noemt ook de knappe manier, waarop Naomi gevoelens en psychische kwetsbaarheden beschrijft en geeft ons daarbij een mooie quote:

Het donker is een lastig iets om te bedwingen (...) ik heb het donker nooit begrepen als een afwezigheid van licht, maar als een entiteit. Het donker heeft ogen, kan kwaad in de zin hebben. Tovert met angst en met vrees. 

Nog veel meer gespreksonderwerpen

Het mooie van deze leesclub was, dat er ook vragen opkwamen naar aanleiding van het boek, maar die verder gingen dan het verhaal alleen. We spraken over de invloed van nature tegenover nurture, oftewel aanleg tegenover opvoeding, Jenny en Margot stelden de vraag of mensen afhankelijk gemaakt worden van de hulpverlening door alle regels binnen met name de begeleid-wonen-groepen. Margot en Marije vroegen zich af of Hanne wel genoeg haar professionaliteit en eigen grenzen bewaarde, waarop weer een gesprek ontstond over professionaliteit en oprechtheid en authenticiteit van de hulpverlener. Of de opmerking over het 'slome' boek; een boek dat uitnodigt tot langzaam lezen. Een boek waarin geen groots plot zit en er eigenlijk niet eens zoveel gebeurt, maar dat je toch grijpt. Nathalie: 'Sloom als in die zin dat het verhaal wat voortkabbelt. Er zijn geen avontuurlijke scenes of plottwist. De groei die de personages doormaken is ook een rustige groei. Een "sloom' boek kan je voeden met prachtige zinnen, sfeerbeelden, nieuwe gedachten, nieuwe werelden zonder dat het verhaal een typische kop en staart heeft.' Naar aanleiding van deze opmerking kregen we nog andere mooie 'slome of slow reads 'aangeraden van elkaar.

Conclusie

Het boek werd over het algemeen heel positief beoordeeld. Twee deelnemers gaven Stemmen 3 sterren, vier deelnemers deelden 4 sterren uit en maar liefst zes deelnemers beoordeelden het verhaal met 5 sterren.

We gaven Stemmen gemiddeld 4,33 sterren. Hieronder nog enkele concluderende quotes:

Marianne: 'Ze (Naomi Rebekka Boekwijt) pakt de lezer bij de lurven en neemt je meteen de diepte in. Ze schrijft poëtisch en emotioneel, terwijl het korte, krachtige zinnen zijn.

Marije: 'Ik was een beetje vol en een beetje leeg tegelijk toen ik het boek dichtsloeg.

Sarah: 'Stemmen" is een emotioneel verhaal dat uit verschillende perspectieven wordt verteld. De auteur slaagt erin om door het gebruik van poëtische taal en diepgaande psychologische inzichten de complexe innerlijke wereld van Sis realistisch neer te zetten.'

Wilma: 'Door de prachtige schrijfstijl, die ruimte laat voor een eigen interpretatie, komt het verhaal steeds intenser binnen. Het is zo goed en beeldend beschreven dat je als lezer echt het idee krijgt dat je eindelijk een begin van een idee hebt wat iemand met die problemen moet doormaken.'

En dan deze:

Leentje4trixie: 'Ik geef dit verhaal mede door mijn leesclub ervaring 5*.'