Het is eind juni wanneer er een nieuwe leesclub wordt aangekondigd met het boek Tegenspraak van het auteursduo Pamela Guldie en Ernestine Hoegen. Beide zijn juristen, maar werken niet meer al zodanig. Het schrijven van een boek waarin de rechtspraak in Nederland een belangrijke rol speelt is hun gezamenlijke debuut.

Tegenspraak, het boek over Nederlandse rechtspraak trekt lezers aan met een juridische achtergrond, maar ook lezers die niets met het recht te maken hebben schrijven zich in. De geselecteerde lezers zijn een gemêleerde groep mensen en ze hebben zin om te beginnen.

Als de boeken binnen zijn beginnen we met een vraag over de eerste indruk en de verwachtingen. 

Het 'een kijkje krijgen in het Nederlandse rechtsysteem, de RAIO opleiding en de toevoeging van De toeslagenaffaire' zijn redenen waarom de lezers dit boek wilden gaan lezen en hopen er wijzer door te worden.

Hannie: Ik lees graag boeken over rechtspraak. Dit boek zal gaan over twee personen die de opleiding tot rechter volgen en dan geconfronteerd worden met hoe het er echt aan toe gaat in die wereld. Ik ben heel benieuwd, dit triggert me echt om het boek te gaan lezen.
Ad: Uit de preview kon de lezer al opmaken dat het in "Tegenspraak" gaat om een actueel en zeer beladen onderwerp. Nieuwsgierigheid was 1 van mijn drijfveren om mij aan te melden voor deze Hebban leesclub.
Bas: Ik hoop dat dit boek me helpt beter te begrijpen voor welke dilemma's rechters en officieren van justitie komen te staan en hoe zij daar keuzes in maken. De tweede reden om dit boek te willen lezen is dat het onder andere gaat over de slachtoffers van de toeslagenaffaire. De derde is dat het gaat over een vriendschap die onder druk komt te staan. Ik ben benieuwd of die vriendschap stand houdt.
Laura: Mijn verwachting is een boek met goed uitgewerkte thema’s over rechtvaardigheid en de dilemma’s die rechters tegenkomen. Ik hoop dat dit boek ons allemaal aan het denken zet over hoe wij vinden dat het recht voor ons zou moeten werken.

De eerste indruk van het boek is goed. De cover is voorzien van een titel in grote letters en kleine tekeningetjes, waarvan we hopen dat die een verklaring krijgen tijdens het lezen.

Aukje: De hamer op de voorkant kan ik wel plaatsen, maar de rest niet. 
Fieke: De eerste indruk is dat ik dit boek direct in de boekenwinkel zou oppakken! De vredesduiven in rood en blauw, tegenstrijdige kleuren. De hamer van de voorzitter in de rechtszaal. De kroontjespen en bloemen kan ik niet verklaren. Ik ben benieuwd naar andere inzichten hierin.

Dan nemen we de tijd om het boek te lezen. Er staat twee weken voor, maar enkele lezers beginnen gelijk en hebben het erg snel uit. Er klinken al geluiden dat er genoeg is voor een discussie.
Tegen het einde van de twee weken worden de discussievragen klaargezet, waarna ze om de dag online komen en de discussie losbarst.

Na het lezen

We starten met een vraag over de cover en de titel. Hier proberen we de getekende duiven, hamer, bloemen en vulpen te verklaren. En met z’n allen komen we een heel eind. Vooral de keuze van de kleuren rood en blauw krijgt een verklaring door lezers met juridische kennis.

Fieke: De rode en blauwe duif zijn de kleuren van de wetboeken. Rood van straf en blauw van het civielrecht. Duif staat voor vrijheid, wij hebben recht op een eerlijk proces, leven in vrijheid. De bloem staat misschien voor de bloemen die Oscar vele malen voor zijn vriendin meenam om het goed te maken. De vulpen van Oscar en natuurlijk de cactus die Oscar kreeg bij zijn afscheid bij de strafsector.

Over de titel Tegenspraak zijn de meningen verdeeld, de een vindt het prima passen, de ander is minder overtuigd.

Heleen: Tegenspraak staat voor verzet met woorden. Is rechtspraak niet ook een spel met woorden, deels redenerend, deels op basis van wetten en jurisprudentie. Ik vind dit niet de meest passende titel. Het gaat niet zozeer om rechtspraak maar om recht doen aan wie je bent en wat je belangrijk vindt in juridisch kader.
Aukje: de titel past prima bij het boek. Het is ook een veel gebruikte juridische term.

Als wij zelf een titel mogen bedenken komen er originele alternatieven naar voren: Jong en in toga (Paquita), Naar eer en geweten (Laura), Orde of onrust (AnneS), De regels van het recht (Pioen), Gewetensconflict (Hannie) en Confrontatie (Bas).

In de derde vraag gaan we dieper in op de schrijfwijze. Het boek is geschreven door een duo, maar dat is niemand opgevallen.

Gea: Nee totaal niet. Ik had er zelfs nauwelijks meer aan gedacht tot deze vraag.
Guido: Wat wij natuurlijk niet weten: wie van de auteurs nam welke delen voor zijn rekening. Ik merk geen verschil in stijl dus dat is moeilijk te achterhalen.

De schrijfstijl zelf wordt als ‘makkelijk’ beschreven. Voor een boek over rechtspraak komen er weinig moeilijke woorden of vakjargon voor. Ook de korte hoofdstukken helpen met het vlot lezen van het boek. Maar er zijn daarnaast kritische noten. Niet alles (situaties en personages) zijn even uitgebreid en niet alles wat wordt genoemd krijgt een opvolging.

Hannie: De schrijfstijl is vlot en toegankelijk, geen moeilijke rechtstermen.
Lisa:  De hoofdstukken waren kort en daardoor ging ik snel door het boek heen. Er werd wel vaak een zaak of onderwerp begonnen en dan werd het niet afgemaakt. Daar kan ik niet zo goed tegen.

Opvallend was  het nawoord, waar het een roman wordt genoemd voor de niet-jurist, en dat er een disclaimer in staat dat ze verantwoording nemen voor onjuistheden en verzinsels. Verzinsels?

Laura: Als jurist vond ik veel herkenbaar. Ik was aangenaam verrast dat het verhaal niet alleen geënt was op het strafrecht, zoals de meeste boeken, maar dat ook het civiele en het bestuursrecht aan bod kwamen.
Lisa: Ik denk dat het heel goed te lezen is voor een niet jurist. Ik vond niet dat er hele ingewikkelde dingen genoemd werden. Wel af en toe een wetsartikel of een juridische term. Dat maakt het juist voor de jurist heel erg leuk.
Aukje: Ik heb het dankwoord wel gelezen en deze zin ook wel. Maar ik dacht alleen maar: dat zetten schrijvers wel vaker in hun nawoord (over die onjuistheden). Ik ben daar niet per se aangeslagen in de zin van niet-jurist. Op zich wel bijzonder dat je ervan uitgaat dat juristen het boek niet lezen.
Marieke:  Ik vond de wijze van opleiding zeer boeiend en heb er een hoop van geleerd. Al moet ik zeggen dat de toevoeging van die laatste zin over onjuistheden en verzinsels wel een beetje een domper is. Want wat klopt wel en wat niet? Ik voel me een beetje opgelicht.

Personages

Het boek laat de lezer meekijken in de levens, maar vooral in de stages van Hèlena en Oscar. Twee totaal verschillende persoonlijkheden, mede door hun achtergrond. Maar helaas blijven ze als persoon oppervlakkig. De lezers hadden graag meer diepgang gezien en blijven (alweer) met vragen zitten.

Pioen: Hélena en Oscar worden wat als karikaturen neergezet, vind ik.
AnneS: Ik vond beide personages weinig diepgang hebben. Ik had graag wat meer willen weten over hun privélevens, gevoelens en emoties.
Hannie: Het werk is redelijk uitgediept, maar de personages blijven erg oppervlakkig. De achtergronden met familie worden uit de doeken gedaan, maar je verwacht daaromheen toch meer emoties dan in het boek genoemd worden.
Paquita: Het werk is redelijk uitgediept, maar de personages blijven erg oppervlakkig. De achtergronden met familie worden uit de doeken gedaan, maar je verwacht daaromheen toch meer emoties dan in het boek genoemd worden.
Heleen: Ik vind juist de kracht van dit verhaal dat je de ontwikkeling van Helena en Oscar binnen hun opleiding en juridische wereld volgt. Daarin zie je wel stukjes van wie ze zijn, van waar ze last van hebben, van waar ze hun kracht vinden en van wie ze willen worden. Echter nogmaals, binnen de rechtswereld.
Laura:  Hun achtergrond en eerdere ervaringen worden slechts aangehaald om de moeilijkheid van hun beslissingen te laten zijn - zo lijkt het. Ik vind ze niet heel rond als personages.

De discussie is uitgebreider dan in het verslag kan worden weergegeven. Wat opvalt is dat hoe verder we komen in het bespreken van het boek, hoe meer vragen er komen waar geen antwoord op te vinden is.

We besteden een vraag aan Dè onderwerpen van het boek: De RAIO opleiding en de toeslagenaffaire. En dat levert de nodige discussie op. De personages in het boek doorlopen de opleiding voor rechter en officier van justitie en het lijkt alsof dat een recent gebeuren is. Maar het wordt al snel duidelijk dat deze RAIO opleiding sinds 2012 niet meer bestaat. De auteurs hebben deze opleiding nog gedaan en hebben uit hun ervaringen geput, wat logisch is. Maar waarom er dan verwijzingen worden gemaakt naar echt recente gebeurtenissen is vreemd en zorgt voor een kromme tijdslijn.
Daarnaast wordt de Toeslagenaffaire aangehaald. Die loopt qua tijd deels gelijk, maar is nu zeer actueel, wat niet strookt met een opgeheven opleiding.

Het is iets waar we niet uitkomen. De verwachtingen die de korte samenvatting opriep, blijken uiteindelijk een struikelblok voor de lezers.

Ad: De samenvatting geeft grotendeels goed weer wat er in deze roman aan de orde komt. Hun opleiding, de stages, de dilemma's etc.Echter, bij de slotzin over de toeslagenaffaire wordt de gewekte verwachting absoluut niet waargemaakt. Het woord "climax" is helemaal over de top.
Hannie: De toeslagenaffaire wordt veel te weinig belicht en wordt te simpel afgedaan. De impact was en is veel groter!
Paquita: de gekunstelde mix tussen non-fictie ( wat een leuke roman had opgeleverd) en fictie ( de Toeslagen-affaire) levert geen consequent "verhaal" op en dat doet beide verhaallijnen tekort.
Pioen: Ik vind het een bijzondere keuze, zeker omdat deze opleiding al in 2012 is afgeschaft. Ik begrijp het wel, als je in één boek uit wil leggen wat de verschillende gebieden met elkaar te maken hebben, is deze opleiding een mooiere kapstok dat de latere opleiding, waarbij de richtingen meer gescheiden zijn.
Aukje: Ik vind wel dat de samenvatting goed weergeeft waar het verhaal over gaat. Het gaat tenslotte over hun reis door de verschillende rechtsgebieden en functies en de vele persoonlijkheden. Zichzelf komen ze ook tegen. En aan het eind staan ze idd tegenover elkaar.

Enigszins teleurgesteld komen we vraag 7 uit, waarin we op zoek gaan naar thema’s die in het boek te vinden zijn en of er een boodschap uit is te halen.

Met de thema’s komen we nog een heel eind: Raio opleiding, keuzes maken, liefde en vriendschap, frustratie, waarheidsvinding, menselijke relaties, ontwikkeling en rechtspraak zijn een greep uit alles wat is genoemd.

Maar of er een boodschap in het boek is te vinden en/of de auteurs een boodschap hebben willen meegeven, blijkt lastiger.

Guido: Een duidelijke, klare boodschap heb ik niet gevonden.
Ad: Dat hebben de auteurs misschien wel voor ogen gehad, maar die boodschap komt er niet echt uit.

Toch zijn er een paar lezers die een boodschap hebben kunnen filteren. Een selectie:

Lisa: Dat de rechtspraak niet altijd rechtvaardig is. En dat je vooral moet vasthouden aan je eigen passie en dat het zeker niet altijd makkelijk is om de juiste keuzes te maken.
Marieke: Dat rechters en officieren ook maar mensen zijn. Ze hebben een roeping en doen hun werk naar beste weten en kunnen binnen rechterlijke kaders. En dat die rechtspraak niet altijd makkelijk is.
Aukje: Dat het recht niet zo eenvoudig en rechtlijnig is als het lijkt. Je kunt er verschillend tegenaan kijken en soms scheelt het echt welke rechter je voor je hebt.
Heleen: In welke wereld je ook komt, voel wat er gebeurt, voel wat het met je doet, en kies dan wat goed is voor jou, omdat je dan pas kunt kiezen wat goed is voor een ander.

Aan het einde van de leesclub mag iedereen een omschrijving van het boek geven in maximaal tien woorden.

• Ad: Vlot leesbare roman met zeer oppervlakkige bespreking van de toeslagenaffaire.
• Guido: Misleidende, onvolledige informatie laat de lezer teleurgesteld en onvoldaan achter.
• Bas: Onderhoudend verhaal over belangrijke keuzes in vriendschap, liefde en recht.
• Hannie: Boeiend boek over rechtspraak met weinig aandacht voor de toeslagenaffaire.
• Laura: Een inkijkje in de magistratuur en de moeilijke keuzes.
• Paquita: Twee jonge juristen volgen de RAIO opleiding en worden volwassen.
• Fieke: Ontwikkeling van twee jonge juristen tijdens hun RAIO stages.
• Gea: Roman over twee rechtenstudenten, hun ontwikkeling en aanraking met cliëntendossiers.
• Heleen: Via zelfspraak komen tot recht-doen aan jezelf, medemens en maatschappij
• Pioen: Recht-opleidingen - Officier van justitie - Politierecht - Civielrecht - Stage - Zelfontwikkeling - Tegenargumenten - Tenlastelegging - Buitenstage - Kindertoeslag
• Aukje: Boek over hoe word ik rechter, dilemma's en uitdagingen
• Lisa: makkelijk te lezen, vlot, stages, zelfontwikkeling, RAIO in opleiding
• Marieke: Een roman over rechtspraak, menselijkheid tegenover wetgeving

Verwachtingen vooraf en achteraf

En tot slot kijken we terug naar onze verwachtingen en wat er van is uitgekomen. Vooral de verwijzing op de achterzijde van het boek naar de toeslagenaffaire heeft andere verwachtingen gewerkt. Hoewel de verwachtingen niet zijn uitgekomen en dat wordt uitgesproken, zijn er gelukkig toch nog positieve geluiden.

Ad: nee mijn -hooggespannen- verwachtingen zijn niet helemaal of helemaal niet uitgekomen. Heb het boek nog een 2e maal gelezen en toen vielen er meer dingen op die niet helemaal klopten.Voor een roman is het een prettig leesbaar boek waarin de echte diepgang ontbreekt.
Aukje: Dat geloofwaardige verhaal is wat mij betreft zeker uitgekomen. Het deel van de toeslagenaffaire is al uitgebreid besproken en is erg tegengevallen.
Laura: Gedeeltelijk. De thema’s van gerechtvaardigheid en de dilemma’s van rechters zijn zeker goed naar voren gekomen. Het tweede stuk van mijn verwachting (dat het boek ons aan het denken zet over hoe het recht voor ons zou moeten werken) minder.
Hannie: Mijn verwachtingen zijn zeker niet uitgekomen. Ik had meer over de toeslagenaffaire verwacht en meer over dilemma’s, gewetensconflicten, echte waarheid. 
Fieke: Ook verwachte ik een vlot leesbaar boek, ook dit is uitgekomen.
Heleen: Ik was eigenlijk bang dat het alleen iets juridisch zou zijn of dat het meer om rechtsontwikkeling zou gaan en ben blij dat het ook om hun eigen ontwikkeling ging, waarmee het voor mij meer een roman is.
Guido: Zoals je al kon vermoeden blijf ik teleurgesteld achter. Mijn verwachtingen om iets bij te leren zijn onder de voorzittershamer blijven kleven.

Conclusie en sterren

Tegenspraak leverde een leuke leesclub op met een boek dat vlot las, maar dat ook heel veel voer leverde leverde voor discussie. Een ideaal leesclubboek!

Met twee x 4 sterren, negen x 3 sterren en twee x 2 sterren is het gemiddelde voor Tegenspraak op 3 sterren.

Met dank aan Ad, Anne, Aukje, Bas, Fieke, Gea, Guido, Hannie, Heleen, Laura, Lisa, Paquita en Pioen voor het enthousiasme en de inzet waarmee zij deze leesclub tot een bijzonder gezellige en leerzame ervaring hebben gemaakt.

Tot een volgende keer,
Marieke Scheers, leesclubcoördinator