We begonnen aan de leesclub rondom de novelle Verlichting van Stephen King met vijftien deelnemers. Met zowel jarenlange fans als mensen die hier voor het eerst kennismaakten met King lazen en bespraken we dit korte verhaal en gaven we uiteindelijk een eindoordeel. Is deze nieuwste King geslaagd?


Let op: dit eindverslag bevat spoilers voor het verhaal!

Verlichting

Scott Carey blijft gewicht verliezen zonder dat zijn uiterlijk verandert, en zo gebeuren er wel meer vreemde dingen. In het plaatsje Castle Rock belandt hij midden in een escalerende ruzie met zijn lesbische buren. Een van hen is vriendelijk, de andere cold as ice. De vrouwen willen een restaurant openen maar de inwoners willen niets weten van een lesbisch koppel. Als Scott inziet met wat voor vooroordelen zij, en hijzelf, te maken hebben, besluit hij te helpen. Onverwachte verbonden, de jaarlijkse hardloopwedstrijd en Scotts mysterieuze aandoening brengen het beste in mensen naar boven.

Titel

De Engelse titel van dit verhaal is 'Elevation' en de vrije Nederlandse vertaling daarvan 'Verlichting'. Een titel kan al veel over een boek zeggen en dat is bij dit verhaal ook zeker het geval. De titel kan op meerdere manieren worden opgevat, zowel vóór je het boek leest als erna. Het kan letterlijk worden opgevat en figuurlijk, en daarnaast zelfs ook als een stroming.

Karin: "Toen ik de titel las, dacht ik aan opluchting. Na het lezen van het verhaal is het op verschillende manieren uit te leggen: het gewichtsverlies van Scott, de opluchting van de twee dames dat hun restaurant gaat l0pen en uiteraard het einde: de verlichting van de hemel door het vuurwerk. De titel past perfect bij het verhaal!"

Carin: "De titel Verlichting, doet mij vooral denken aan het gewichtsverlies van Scott. Niet alleen de kilo's die verdwijnen, maar ook het vrije gevoel wat hij heeft om al die kilo's niet mee te hoeven slepen. Maar ook de verlichting van de hemel bij het vuurwerk aan het einde. Verlichting kun je ook als stroming bekijken. Deze stroming bracht een aantal wijzigingen in gang zoals het moderne denken en religie. 
En ook Verlichting wat Scott ervaart ook al weet hij dat het einde nabij is. Er vrede mee hebben. Genoeg 'Verlichting' in dit boek, dus een zeer goed passende titel."

Nico: "Verlichting is voor mij een rechtstreekse verwijzing naar het Verlichtingsideaal van Rousseau, dat de brede ontwikkeling van de mens in al zijn aspecten beoogt. In dit verband legt King de nadruk op medemenselijke eigenschappen zoals tolerantie, mededogen, hulpvaardigheid, compassie. Precies die eigenschappen die de huidige Amerikaanse president ontbeert en die in het verhaal ook dreigen te verdwijnen achter een muur van haat. En misschien in onze huidige maatschappij wel weer nodig zijn als tegenwicht tegen de polarisatie, vreemdelingenfobie en nietsontziende graaizucht. Ik denk dat King dit boek als een statement tegen de Trumps van deze wereld heeft willen neerzetten."

Genre

Op hebban staat Verlichting ingedeeld bij 'Thrillers & Spanning'. Het is echter maar de vraag of dit boek daar wel het beste bij past. Er werden suggesties gedaan door de deelnemer voor genres waar het wellicht beter bij zou passen. 'Feelgood' was een genre dat het meeste werd genoemd. Het lijkt een zijstap in een nieuw genre voor King te zijn, al zal hij waarschijnlijk niet vaker die stap zetten. 

Marvin: "Er is wat onderhuidse spanning aanwezig omdat je toch altijd blijft vermoeden dat er iets staat te gebeuren met dat gewichtsverlies. Het mag daarom wel bij spanning horen, maar een thriller is het natuurlijk niet. Uiteindelijk past feelgood toch het beste als genre. Het hoofdpersonage heeft vrede met zijn lot, brengt terloops verbeteringen aan in het leven van zijn vrienden, zorgt ervoor dat elk personage aan het eind een softie geworden is, en neemt tenslotte afscheid met een spetterend vuurwerk."

Samuel beargumenteerde dat Kings boeken sowieso lastig binnen één genre te plaatsen zijn: 

"De boeken van Stephen King zeker sinds ongeveer de millenniumwissel worden steeds moeilijker te categoriseren. ja hij heeft uiteraard boeken geschreven die specifiek tot een genre behoren, zoals de boeken van de mercedes-killer kan men zien als een thriller-trilogie, al gaat hij hier (tot mijn groots genoegen) ook in het laatste deel buiten, en de dark-tower is duidelijk Fantasy, en natuurlijk heeft hij horror geschreven zoals Dodenwake, de Shining, dr. Sleep... Maar vele van zijn ander werk lijken niet in een hokje te passen. Ook dit verhaal niet, het is niet echt een thriller in de klassieke zin van het woord, al komt er natuurlijk spanning in voor. Misschien zou ik het zelf eerder onderverdeeld hebben bij Fantasy-Scifi (waarbij trouwens vaak ten onrechte horror bij neergepleurd wordt), gezien het onderwerp, maar ook dat dekt niet helemaal de lading van het verhaal."

Personages

Het kan lastig zijn om in een novelle alle personages even goed uit te werken. Vaak is dat ook helemaal niet nodig en is de plot of de boodschap belangrijker. Toch zijn er wel degelijk karakterontwikkelingen te zien ondanks de korte omvang van het boek, zoals de deelnemers opmerkten:

Naomi: "De grootste ontwikkeling is te zien in Deidre. Zij gaat van een zeer koud karakter (dat natuurlijk begrijpbaar is, als je niet heteroseksueel bent, word je nog altijd gezien als vreemd en er is nog lang geen sprake van volledige acceptatie in de samenleving) naar een open en bezorgd karakter. Op zich vond ik die evolutie enorm snel, maar het was natuurlijk maar een kort boekje dus dat moest wel. M[y]ra, de vrouw van de dokter, onderging ook een ontwikkeling, hoewel ze eigenlijk niet veel voorkwam in het boek, zij leerde haar vooroordelen aan de kant te schuiven en mensen te beoordelen op hun karakter en niet hun geaardheid. Missy en Bob maken eigenlijk geen ontwikkeling door, maar hun personages hadden dan ook geen duidelijke karakter 'flaw' zoals Deidre en M[y]ra dat wel hadden."

Tienke: "Scott is wel de hoofdpersoon maar zeker niet degene die de grootste karaktergroei doormaakt. Hij blijft vrij gelijkmatig in stemming en gedrag. Deirdre maakt wel een verandering in karakter door, van afwijzend naar open. Ook de vrouw van de dokter maakt een vergelijkbare verandering door. Al met al zijn het realistische karakters, waardoor je je makkelijk kan inleven in hen. Allemaal hebben ze wel iets herkenbaars."

Novelle

Een goede schrijver heeft soms maar een beperkt aantal bladzijdes nodig om zijn of haar boodschap of verhaal over te brengen aan de lezer. King heeft tientallen korte verhalen en novelles geschreven en dit verhaal past bij de laatstgenoemde categorie. De meningen waren enigszins verdeeld over of het verhaal dat King koos voor deze novelle goed past bij deze beperkte omvang of juist meer baat had gehad bij een dikker boek.

Quinty: "Het boek is best dun, wat ik best jammer vind. Ik zat namelijk tijdens het lezen van het boek steeds te wachten op het punt waar we achter de reden van het gewichtsverlies kwamen. Toen dat punt niet kwam, vond ik dat zeer spijtig, en ik denk ook zeker dat dat het boek minder goed gaat. In een novelle kon dit onderwerp echter ook niet zo goed uitgewerkt worden, en ik denk dat King er met gemak een 'normaal' boek van had kunnen maken rond de 300 bladzijdes. Het plot vind ik dan ook een beetje matig, omdat het eigenlijk alleen maar draait om de omgang met de 'ziekte'. In principe een prima plot, maar ik had hele andere verwachtingen."

Margje: "Voor een novelle was het prima, maar ik had liever wat meer inhoud willen hebben over het gewichtsverlies. Hoe begon het, waar was hij toen hij daar achter kwam etc. Bij bijvoorbeeld het boek under the dome, begint het lekker uitgebreid met allerlei details voordat je erachter komt dat er een koepel uit de lucht komt vallen. Dat vind ik persoonlijk leuker. Wat mij betreft dus een lekker dik boek voor dit onderwerp."

Marvin: "In beide gevallen zie ik dat het verhaal werkt. Het hangt er uiteindelijk maar vanaf of je de oorzaak van het gewichtsverlies wil uitwerken en of je er een einde aan wil breien. Dat gebeurt in 'De vervloeking' maar in 'Verlichting' wilde King duidelijk geen van beide doen. We komen nooit te weten waarom dit gebeurt, en het wordt ook niet echt opgelost. In dit verhaal speelt alleen het omgaan met het fenomeen een rol, en daarvoor werkt het novelleformaat heel goed. Je mag het ook niet te lang uitrekken want dan raakt die gevoelige snaar wat van zijn spanning kwijt en dringt de kern van het verhaal niet meer door. King had de contacten met buren en vrienden nog wat verder kunnen uitwerken, er eventueel de ex van Scott bij kunnen betrekken, en weet ik veel wat nog, maar het zou niets wezenlijks hebben toegevoegd. Ik vind dus dat deze omvang goed werkt voor dit verhaal."

Thema's en boodschappen

Ook in een novelle zijn thema's en boodschappen belangrijke onderdelen van een verhaal. De schrijver heeft vaak wat minder de ruimte om deze onderdelen goed te kunnen uitwerken, maar was dit bij dit boek ook het geval? En welke thema's en boodschappen konden de deelnemers al dan niet onderscheiden?

Saskia: "Thema 1 is volgens mij acceptatie en het andere thema is loslaten. Acceptatie heeft te maken dat Scott zijn gewichtsverlies accepteert, ook dat hij accepteert dat het er een einde aan zit aan zijn leven. Daarnaast heeft acceptatie te maken met de acceptatie van de relatie van de twee vrouwen in de gemeenschap. Loslaten heeft te maken met bekijken wat er nu belangrijk is in het leven en de minder belangrijke dingen loslaten. Aan het einde laat Scott zijn leven los. Hij laat zijn aardse bestaan achter zich en laat uiteindelijk letterlijk de deken los. Daarnaast laat Deirdre ook haar angsten voor veroordeling los en kan open staan voor de gemeenschap en de vriendschap met Scott."

'Acceptatie' was het thema dat het vaakst werd genoemd. Dit thema is de reden van dit hele verhaal: Het is Scotts doel om acceptatie van zijn lesbische buurvrouwen te bewerkstelligen in het zeer conservatieve Castle Rock. Logischerwijs sluiten de boodschappen die de deelnemers in het verhaal zagen daarop aan: 

Sjoerd: "Ik denk dat het een boodschap is van beoordeel een ander niet te snel, maar leer de persoon eerst kennen voordat je een oordeel klaar hebt."

Charisse: "Ik denk dat Stephen King ook zeer subtiel maatschappij-kritiek in dit verhaal heeft gestopt. Er wordt ergens een opmerking gemaakt van een bewoner dat Castle Rock voor Trump gestemd zou hebben. Samen met de zeer conservatieve houding van menig bewoner ten opzichte van de lesbische dames krijg je dan het beeld van een typisch Amerikaans dorp waar ze minder vooruitstrevend zijn dan in ons tolerante kikkerlandje. Het is bijzonder knap dat Scott het voor elkaar weet te krijgen dat hij simpel doordat hij een helpende hand uitsteekt dat het dorp verder kijkt dan het etiketje 'lesbisch' en nieuwsgierig wordt naar de personen erachter."

Ferry: "Acceptatie van elkaar (op alle niveaus en inclusief) en aanvaarding van je lot zijn voor mij de thema's. Vergeving ook, maar in mindere mate. Verlichting vind ik ook een thema. Scott wordt letterlijk verlicht. Je kunt het heel spiritueel aanvliegen, King doet dat echter niet."

Steph: "De boodschap in dit verhaal lijkt mij ook dat je niet met onopgeloste zaken mag blijven zitten, je weet nooit wanneer je laatste dag aanbreekt."

Eindoordeel

Samuel: "Neen, Stephen King is al een lange tijd veel meer dan die horrorschrijver die veelal produceerde wat hij in zijn jeugd graag las. Hij is veel meer geworden. En dat bewijst hij ook met dit verhaal. Ik zou dus zeggen: lezen die handel." (4 sterren)

Ferry: "Het kan aanvoelen als een feelgood, in plaats van thriller, maar voor mij is de benaming thriller wel goed gekozen. En zit dat vooral in de vragen die overblijven na het lezen. Want stel je voor dat alle mensen die goed doen, ‘verlicht’ worden. Zonder spoiler: wat blijft er dan over voor de aarde? Alleen die gedachte al is horror." (4 sterren)

Demi: "Het einde van het verhaal is nét wat te zoetsappig en gepolijst, maar vooralsnog is het geheel een mooi verhaal met een goede en actuele boodschap." (4 sterren)

Karin: "Verlichting is een verhaal over vriendschap, verlichting in meerdere betekenissen, spanning, vooroordelen en ontroering. Maar vooral draagt het de boodschap uit: Laat iedereen in zijn waarde en accepteer wie ze zijn." (5 sterren)

Marvin: "'Verlichting' is alweer een prettige toevoeging aan ‘s mans uitdijende oeuvre." (4 sterren)

Saskia: "Verlichting is een boek, waar je vanaf de eerste letter in meegezogen wordt. Het behandelt grote thema’s als acceptatie en loslaten in een minimum aan aantal bladzijden. Een boek dat je niet loslaat en waar je nog lang over na blijft denken!" (4 sterren)

Carin: "Een mooi verhaal over vriendschap en vooroordelen. Niet zomaar een feel-good verhaal. Een mysterie in deze novelle over het gewichtsverlies van Scott." (4 sterren)

Nico: "Als verhaal is dit boek niet zo goed als sommige van zijn boeken, maar als statement tegen de Trumps van deze wereld is het prima geslaagd." (3 sterren)

Sjoerd: "Met het boek de verlichting heeft hij een boek geschreven waarin een duidelijke boodschap verweven zit." (4 sterren)

Tienke: "Het is een leuk, verrassend verhaal met een groot maatschappelijk thema zonder belerend over te komen." (4 sterren)

Margje: "Alleen King kan een verhaal zo schrijven." (5 sterren)

Steph: "King heeft opnieuw sterke personages met diepgang neergezet, wat bewonderenswaardig is in een kortverhaal." (4 sterren)

Charisse: "Stephen King zorgde voor een lach en een traan met deze toegankelijk geschreven novelle." (4 sterren)

Quinty: "Ik heb me toch ingeschreven en ben blij dat ik het gedaan heb!" (4 sterren)

Naomi: "De novelle is toch actueel en mag daardoor van mij door meer mensen gelezen worden alleen al om de boodschap van verdraagzaamheid door te geven." (4 sterren)

Waardering

De uiteindelijke waardering voor dit boek is bij deze leesclub 4,1 sterren geworden.

Bedankt The House of Books en hebban voor het mogelijk maken van deze leesclub!