Het boek

Sergeant Jakob Witbooi, de kleinzoon van de Afrikaanse vrijheidsstrijder Hendrik Witbooi heeft zich samen met duizenden witte, zwarte en bruine Zuid-Afrikanen aangemeld om met het Engelse leger te strijden tegen de nazi's in het noorden van Afrika. In 1942 worden zij krijgsgevangen gemaakt en naar Europa vervoerd. Ondanks de barre omstandigheden in de krijgsgevangenkampen blijven de raciale verhoudingen van thuis bepalend voor de onderlinge verstandhouding. Als Jakob en zijn vrienden eind 1944 als dwangarbeiders bij IG Farben in Auschwitz III terechtkomen, begrijpt hij dat dit de ultieme consequentie van racisme is. Heimelijke gesprekken met de joodse Amsterdammer Wolfie Waterman in een fabriekslatrine doen hem inzien dat zijn vertrouwen in de belofte van Churchill dat meevechten tegen de nazi’s de gekoloniseerde soldaten stemrecht zal opleveren, onterecht is. Het einde van de oorlog zal de Zuid-Afrikanen apartheid brengen.

Conny Braam is een anti-apartheidsactiviste, journaliste en schrijfster die in 1971 een van de oprichters was van de Anti-Apartheidsbeweging Nederland (AABN). 

Leesclub

We begonnen de leesclub met 15 lezers, één enthousiasteling voegde zich bij ons met een eigen exemplaar. Een aantal van de lezers heeft al eerder boeken van Connie Braam gelezen en wil graag meer lezen. 

Annie: Met het lezen van de boeken van deze schrijfster kom ik qua geschiedenis zaken te weten en haar manier van schrijven bevalt me.

De meeste van ons kennen de schrijfster verder niet, maar zijn vooral benieuwd naar het onderwerp. Dat het zich afspeelt in de Tweede Wereldoorlog, maar een onderwerp behandelt dat niet zo bekend is maakte dat de meeste lezers zich inschreven voor de leesclub.

Ien: Apartheid is iets waar ik me zeer aan kan ergeren, boos en somber word ik ervan. Verhalen lezen van mensen die ermee te maken hebben gehad doe ik veel en ik probeer daar iets van te leren.

Discussie

cover en titel

Meer dan de cover of de titel heeft de flaptekst de meeste lezers overtuigd om het boek op te pakken. De titel vinden veel mensen verwarrend, maar wel  intrigerend. Wie zijn Wij? Wat is dit alles? Niet iedereen is te spreken over de foto op de voorkant, toch trekt deze in ieder geval de aandacht. Wat zit er achter de blik van die man?

Louise: Ik weet niet of ik het boek zou oppakken op basis van de titel, daar kan ik nog even niet zo veel mee. Wel op basis van de omslag want die vind ik heel opvallend en intrigrerend, wat zit er achter die blik van de man?

Laura19907: De titel vind ik wel intrigerend, maar de omslag is niet mijn smaak, maar denk wel passend bij het verhaal.
Ik ben niet zo van mensen op de cover.

De titel wordt aan het einde van het boek voor de lezers duidelijk omdat deze letterlijk uitgelegd wordt. Toch vinden sommige lezers ook nog andere verklaringen:

Claudia1234: Ik vind de onwaarschijnlijke vriendschap tussen Wolfie (een Hollandse Jood) en Jacob (een Zuid-Afrikaanse Hottentot) heel mooi. In mijn ogen overwinnen ze daarmee ook een beetje het lijden en wreken ze zo ook 'over dit alles'.

Bas: Voor mij is het meer een soort wens van de mannen; zij zouden graag de wrekers zijn over dit alles, maar de oorlog is nietsontziend en kan bijna iedereen raken, of je nu goed bent, slecht, Duitser, Afrikaan, Boer of Jood. 

personages

In het café vertelden mensen over hun eerste indruk van het boek en het werd duidelijk dat vooral het aantal personages voor opstartproblemen zorgde. Naast Jakob Witbooi passeren er heel wat andere mensen de revue en al die personen worden soms bij de voornaam, soms bij de achternaam en soms met beide aangeduid. Bij de vraag over de personages en hun persoonlijke ontwikkeling kwam dit punt ook weer naar voren. Naast de verwarring die al deze personages opwekte, zorgde het er ook voor dat verschillende lezers weinig ontwikkeling in de karakters zagen. Verschillende lezers geven aan dat persoonsontwikkeling in dit boek niet het doel lijkt te zijn. De gebeurtenissen en het vertellen van een geschiedenis lijkt belangrijker. 

Ada W: Het verhaal van wat de soldaten hebben meegemaakt en doorstaan lijkt belangrijker dan zeer uitgewerkte personages en hun ontwikkeling.

Annie: Eigenlijk vind ik dat de personages weinig uitgewerkt worden. Er gebeurt wel veel. Wat ze meemaken wordt in detail verteld, maar hoe ze denken komt minder naar voren.

Bonnie: Ik vond Job Moloi een interessant personage. Eigenlijk heel erg aanwezig door het hele verhaal heen, maar wel op de achtergrond, waardoor hij voor mij wat mysterieus bleef.

Toch zijn er ook lezers die wel duidelijk ontwikkeling en uitwerking van de personages hebben gezien. Zij geven aan dat de hoofdpersonen goed zijn uitgewerkt en ook echt groei doormaken.

Laura19907: De hoofdpersonages vond ik goed uitgewerkt. Denk aan Jakob, Jantjie, Dirk, Wolfie. Het verhaal draait natuurlijk ook het meest om hen. Je ziet ontwikkeling doordat je steeds meer over hun doen en laten krijgt te lezen, hun verleden leert kennen. Waarom ze in de oorlog en kampen bepaalde keuzes maken. Ik vond dat erg goed gedaan.

Ien: Steeds weer komen de (hoofd-)personen in andere situaties terecht en door de beschrijving van hun gedragingen, leer je ze steeds beter kennen. Dit wordt vaak aangevuld met beschrijvingen van hun persoonlijke situatie en dat maakt het beeld completer en zo leer je ze steeds beter kennen.

Inhoud en stijl

De manier waarop het boek geschreven is maakte veel los. Er ontstond een discussie over non-fictie en fictie en over wanneer een boek een roman genoemd kan worden. De schrijfstijl werd door bijna iedereen als vrij feitelijk ervaren met veel namen, data en geschiedkundige feiten. Hierdoor ontstond wat verwarring over de benaming roman. Het voelde vaak alsof je een dagboekverslag las of een verslag van feitelijke gebeurtenissen. Het gegeven dat de schrijfster de hoofdpersoon Jakob Witbooi genoemd heeft en hem als kleinzoon van Hendrik Witbooi opvoert speelde daar een belangrijke rol in. Waar Hendrik Witbooi uit haar boek Ik ben Hendrik Witbooi echter een persoon is die echt geleefd heeft is Jakob Witbooi een verzonnen karakter. 

Marja: De schrijfstijl was nogal feitelijk waardoor ik de emoties miste die het verhaal levendig zouden maken. Ik heb het verhaal gelezen alsof ik een toeschouwer was die alles op afstand zag in plaats van dat ik alles zelf mee beleefde.

Bas: Die wat feitelijke en beschrijvende schrijfstijl spreekt mij wel aan; het is nu alsof ik een dagboek van een krijgsgevangene zit te lezen. De feitelijkheden zijn rauw genoeg om emoties op te roepen. 

TruusjeTruffel: De uitwerking van de thema's is summier en wat vluchtig. Het verhaal kon me boeien doordat ik niet eerder heb gelezen over Zuid-Afrika en de oorlog en ik mijn feitenkennis heb aangevuld, maar als roman....

Het begin was voor veel van ons een obstakel. De vele namen en gebeurtenissen aan het begin maakte het lastig om in het verhaal te komen. Maar ook aan de beschrijvende schrijfstijl moesten sommige lezers erg wennen.

Stephanie: Opvallend aan de manier van schrijven vond ik de lange zinnen: komma's, uitweidingen, veel (dubbele) namen, Braam is duidelijk aan het vertellen. Een uitgebreide verhalende schrijfstijl.

Toch gaven de meeste lezers aan dat dit vooral een probleem van het begin was en dat er een omslagpunt in het boek zat waarna het lezen gemakkelijker werd en ze echt gepakt werden door het verhaal.

Het boek is in de derde persoon geschreven, waar dat voor de ene lezer zorgde voor een afstand die onwenselijk was, was deze voor de andere lezers juist wel prettig.

AeneA: Dat het boek vanuit een alleswetende vertelperspectief werd geschreven, met de nadruk op de kleurenkaart binnen het krijgsgevangenkamp, maakte het verhaal voor mij al schrijnend en aangrijpend genoeg, en de situatie van Wolfie lieten mij als lezer en Jakob als krijgsgevangene duidelijk genoeg zien dat het nóg slechter kon. Het ging op deze manier behoorlijk onder mijn huid zitten en bij een ik-vorm zou ik het waarschijnlijk niet hebben uitgelezen (té ingrijpend).

Terugblik

Terugblikkend blijkt het boek op een wel heel toevallig goedgekozen moment op onze mat gevallen te zijn. De discussie over discriminatie is weer volop opgelaaid. Dit verhaal laat ons zien hoe diep vooroordelen zijn ingebakken in culturen en hoe moeilijk het is om hiervan los te komen. 

Bas: In het genre van oorlogsliteratuur is het absoluut een aanrader: leest vrij vlot weg, een compleet onderbelicht deel van de WO2 geschiedenis en een verrassende kijk op racisme en Apartheid.

Bonnie: Ik ben me nog bewuster geworden hoe diep racisme in onze wereld en maarschappij en daarmee misschien wel in onzelf verankerd zit.

Marja: Met wat er gisteren (7 juni j.l) in Engeland gebeurde tijdens de anti-racisme protesten in Londen, waar het beeld van Churchill beklad werd, was ik blij met mijn zojuist verworven kennis over deze man. Anders had ik misschien gedacht: waarom dit beeld?

Ien: Als er gelijkheid is voor iedereen, ongeacht ras, kleur, rijkdom, macht of wat dan ook, dan verandert de toekomst pas echt en dus voor later: ook de geschiedenis. 

De meeste lezers zijn geinspireerd geraakt om meer over het onderwerp te gaan lezen of andere boeken van Conny Braam op te pakken. Vooral haar boek over de grootvader van Jacob wordt vaak genoemd als volgende boek om van deze schrijfster te lezen. 

Eindoordeel

Het eindoordeel was vrij eenduidig. Wij zijn de wrekers over dit alles is een boek dat je na laat denken, je niet in de koude kleren gaat zitten en dat je een stukje leert over een vrij onbekende geschiedenis. 

Sven: Volgens mij past het in beide genres (non-fictie en romans). Een liefhebber van romans kan er zijn gading in vinden, maar iemand die geschiedenis wil bijleren ook.

Marianne:Ik zou het boek aanraden aan iedereen die van geschiedenis houdt en er meer over wil lezen Juist omdat dit boek over een deel van de geschiedenis gaat waar niet veel over bekend is. Misschien is het wel bekend dat mensen uit Zuid Afrika meevochten,maar veel meer ook niet.

Ondanks de verschillende verwachtingen wegen de voordelen duidelijk op tegen de nadelen en kreeg Wij zijn de wrekers over dit alles: 1x3, 11x4 en 2x5 sterren. 

Gemiddeld dus 4  sterren!