And so it starts…

Wat een feest! Hebban organiseert een heuse trilogie-leesclub, of een trilogie aan leesclubs, of een leesclubtrilogie (ja, je mag je voorkeur uitspreken, dan kan ik dat vanaf nu consistent gebruiken in mijn mededelingen naar de buitenwereld toe). De boeken van Hilary Mantel rond hoofdpersonage Thomas Cromwell vormen het onderwerp en dat is niet niks. Zowel Wolf Hall als Het boek Henry wonnen The Man Booker Prize. Het laatste deel van de trilogie, De spiegel & het licht, verscheen in mei 2020 (in de Nederlandse vertaling) en dat is meteen ook de beste reden om de drie boeken te gaan lezen.

Gelukkig waren er heel veel liefhebbers om deel te nemen aan deze leesclub. Dat betekent dat niet alleen de vijftien gelukkigen met een gewonnen exemplaar aanschoven, maar ook nog een meute fanatiekelingen met een eigen exemplaar. Wat levert dat op? Een heel interessante discussie!

Wolf Hall speelt zich af in de zestiende eeuw aan het hof van Henry VIII. Mantel volgt de geschiedenis zoals die bij iedereen bekend is en we komen in het verhaal op het moment dat Henry wil scheiden van zijn eerste vrouw. Kardinaal Wolsey was altijd de rechterhand van Henry, maar die wordt in het tumult dat ontstaat aan de kant geschoven en in de plaats daarvan komt Thomas Cromwell naar voren, de beschermeling van Wolsey.

Het verhaal focust zich rond Thomas Cromwell en als lezer krijg je in dit eerste boek veel voor je kiezen. Geschiedenis en heden fladderen door elkaar heen en het onnoemelijke aantal personages dat ten tonele verschijnt, is voor sommige lezers een element om de tanden op stuk te bijten. Dat komt herhaaldelijk tot uiting tijdens de leesfase van deze onderneming en een enkeling haakt dan ook af. De ‘die hards’ gaan door en dat werpt zijn vruchten af, want naarmate het boek vordert, lijkt het ook voor de meesten beter leesbaar te worden.

And so we cross swords…

We gooien onszelf helemaal in het diepe, vanaf het eerste moment van de discussie. Hilary Mantel geeft ons, voor de eerste letter van het verhaal, namelijk al heel veel om over na te denken. De motto’s die ze aan het begin van het boek heeft opgenomen, zorgen voor een mooie discussie over het gebruik van decors in het verhaal. Sommige lezers hebben daar al op gelet tijdens het lezen, anderen nemen snel het boek er weer bij en de rest van de deelnemers geniet van alle wijsheid die afgevuurd wordt. Ik wil graag de classica onder ons bedanken voor haar bijzonder leerrijke inbreng bij deze vraag (niet alleen bij deze vraag trouwens). We kwamen tot de conclusie dat Mantel wel degelijk haar decor voor de scènes zo had opgebouwd, dat je als lezer er elementen uit kon halen om te weten of het om een stukje komedie, satire of treurspel ging. Die ‘klassieke’ verweving in een moderne roman… daar kunnen we natuurlijk alleen maar een diepe buiging voor maken. Het bleek wel dat het niet voor alle lezers mogelijk is om dit zomaar op te pikken en daar snijden we meteen een onderwerp aan dat ook tijdens de leesclub veelvuldig terugkeerde: Wolf Hall is geen makkelijk te lezen roman en is zeker niet voor alle lezers aan te raden.

Gelukkig is er meer dan genoeg humor te vinden in Wolf Hall, om de ziel een beetje te verlichten. Een deelnemer heeft het over ‘understatements’ en het feit dat er terloops nog iets heel belangrijk wordt gemeld. Deze kleine spitsvondigheden van Mantel konden bij de meeste lezers wel voor een glimlach op de lippen zorgen. Toch waren er ook diepe rimpels tijdens het lezen. Met name door de vele personages en hun identieke namen (op een bepaald moment lijkt het alsof er alleen maar Mary’s en Thomassen meer bestonden), maar ook door het gebruik van ‘hij’. Mantel laat de lezer meekijken door de ogen van Thomas Cromwell, maar doet dat niet in een ‘ik-vorm’, maar in een ‘hij-vorm’. Het wordt gaandeweg steeds makkelijker om aan te voelen dat de ‘hij’ Thomas Cromwell is, maar dit zorgt bij aanvang toch voor wat moeilijkheden en verwarring.

De geschiedenis schildert Cromwell als een ‘very bad guy’ af, maar daar heeft Mantel toch iets aan gedaan. Bij de vraag of de deelnemers sympathie voor onze Thomas voelden, was het antwoord toch vaak ‘ja’. Met als kanttekening dat zijn opportunisme bij velen toch niet helemaal in goeden aarde viel. Het is voornamelijk de zachte, familiekant van Cromwell die de lezers aanspreekt en waardoor ze hem in een ander daglicht zien.

Alhoewel er al heel veel personages ten tonele verschijnen, zou er bij sommige nevenpersonages zeker nog meer uitwijden mogelijk zijn. Thomas More is daar absoluut een goed voorbeeld van: Ondanks dat ze beiden Thomas heten, zijn het en blijven het twee contrasten: “More en Cromwell. Alleen al hierover zou Hilary Mantel een afzonderlijke roman kunnen schrijven. Een heel boeiende en leerrijke roman zelfs. Het zijn twee enorm complexe persoonlijkheden.” (Guy)

Geloof, bijgeloof en de corruptie errond. Deze zaken spelen een enorm belangrijke rol in het hele verhaal en zijn ook veelvuldig tussen de regels door te lezen. “Wat mij goed is bijgebleven is de opmerking van Cromwell waarin hij zegt dat hij monniken als rijke heren heeft zien leven van de offerandes van armen die liever zegeningen kopen dan brood. Dat tekent de hypocrisie van de clerus en de domheid van de armen.”(Mariette)
De geschiedenis draait om de breuk tussen Engeland en het Vaticaan en toen de deelnemers moesten antwoorden op de vraag of ze dachten dat Henry VIII echt gelovig was, ontstond er toch wat twijfel daarover. “Ik denk het in de kern niet, bijgelovig is hij wel en dat bepaalt zijn doen en laten naar de Katholieke Kerk, hij is bang voor de verdoemenis.” (Jeannie)

De geschiedenis veranderen, daar hadden de meeste deelnemers niet heel veel zin in. Toch komen er dan wel hele leuke dingen naar boven als je vraagt wat ze graag veranderd hadden willen zien. Er kwamen heel interessante gedachtekronkels naar boven!
Rinzewind ging voor een feministische Wolf Hall, waarbij de vrouwen de zaadleverancier konden behouden of dumpen, naar eigen believen.
Nathaliesikkema stelt een heel terechte vraag: “Wat als Henry wel een zoon had gekregen bij Katharine?”
Nicole gooit het over een andere boeg en vraagt zich af of Cromwell ook als hij niet door Wolsey was omarmd, zichzelf op deze manier had weten op te werken.

And so we reach our conclusion…

Het is onmogelijk om de hele discussie weer te geven door het enorme aantal reacties. Ik kan jullie dus alleen maar aanraden om even een vraag aan te klikken en door alle reacties heen te scrollen en zo te genieten van de mooie momenten die we met zijn allen hebben beleefd.

De conclusies waren uiteenlopend, maar ergens zijn er ook erg veel gelijkenissen te vinden. Waar voor de ene lezer het ‘uitdagende’ van Mantel’s schrijfstijl belemmert om vlot door te kunnen lezen, geeft het de andere lezer een extra impuls. De leesclub wordt met een gemiddelde waardering van 3,7 sterren afgesloten (door de 15 geselecteerde deelnemers).

Inge verwoordt het erg mooi: “Af en toe komt er zo’n boek voorbij dat àlles heeft: het ontsluit een tot dan toe onbekende wereld voor je, de hoofdpersoon heeft een randje, de relaties tussen de personages ontwikkelen zich als schaakpartijen, er zit een enorme hoop humor in en het bevat een enorme rijkdom aan motieven en sfeer. Heb je geluk, dan komt er een vervolg op dat boek. Heb je nog meer geluk, dan wordt het een trilogie. Wolf Hall van Hilary Mantel is zo’n boek. Bij herlezing, nu zeven jaar later, blijft het boek weer recht overeind staan.”
Bij Janneke vallen vooral de intriges op: “Je wordt meegezogen in de wervelingen en intriges aan het Engelse hof en leeft mee en voelt sympathie voor alle belangrijke pionnen in het machtsspel van Henry VIII en Thomas Cromwell.”
Nicole benoemt Cromwell’s afkomst en de manier waarop Mantel daar mee omgaat: “Wolf Hall beschrijft de opkomst van deze zoon van een smid, maar Mantel doet dit op zo’n doordachte en slimme wijze, dat de waarde die aan herkomst wordt gehecht, slechts een van de dingen is die je bijblijven aan dit boek.”

Toch is het niet alleen maar rozengeur en maneschijn in de recensies en het zijn vaak dezelfde elementen die terugkeren in de recensies.
Guy, als liefhebber van Wolf Hall, benoemt het ook: “Aanvankelijk komt het er echter op aan om door te bijten. Tot je plots helemaal in het verleden, dat van de zestiende eeuw, stapt. Tevens moet deze lezer eerst even wennen aan het typische, bijzondere taalgebruik en dito stijl van de auteur. Lange zinnen wisselt ze af met korte of heel korte. Ze schenkt heel wat aandacht aan de interpunctie; de roman staat bol van de komma’s – puntkomma’s – dubbele punten.”
En daar is Nathalie het mee eens: “Want na een spetterende openingsscène moest ik echt even buffelen en doorzetten. Ik vroeg mij af wat andere lazen wat ik niet las.”
Ook Lexx heeft het niet altijd makkelijk: “Door de schrijfstijl begin ik te worstelen, en mis ik de schoonheid, de humor en de intriges die zich in het verhaal ontspinnen.”

Het is natuurlijk niet altijd zo dat het uitdagende overheerst, en meestal werd het met het vorderen van het verhaal makkelijker om alle nuances te zien.
Cindy: “De rijke, boeiende inhoud van het boek wordt jammer genoeg op een weinig toegankelijke manier gebracht. De gebruikte taal is moeilijk en zorgt ervoor dat niet alle delen van het boek vlot lezen en duidelijk zijn. Ondanks de inspanning die ik soms moest leveren om door te zetten in het boek, zal het mij zeker bijblijven omwille van de inhoud. De meest gruwelijke situaties die voor de lezer op het eerste zicht ondenkbaar lijken, zijn vaak niet ver te zoeken in onze huidige, moderne, gepolijste maatschappij waar dezelfde thema’s nog steeds aanleiding zijn tot heftige discussies.”
Nathalie: “Dit boek is als een goed bereid diner. Het bevat verschillende elementen; een bittertje, een zoetje en wat pittig venijn. Complex en meerlagig.”
Lieneplien: “Uiteindelijk ben ik blij dat ik heb doorgezet, want het pakte me steeds meer en ik kreeg ook meer plezier in Cromwell als persoon. Nog steeds las het niet zo makkelijk als de andere boeken die ik normaal lees, maar ik verzon ook geen smoesjes meer om maar niet meer te hoeven te lezen. Sterk aan dit boek vond ik hoe de personages worden neergezet, in een paar woorden weet je al snel wat voor een persoon het is en hoe Cromwell over hem/haar denkt.”
Mariette: “Je moet er even inkomen, in dit verhaal over Cromwell. In het begint duizelt het je van de vele Thomassen, van het op en neer gaan in plaats en tijd. Maar als je er eenmaal aan gewend bent, is het smullen. Mantel schrijft alsof je naast Cromwell loopt, zit, staat. Wat hij meemaakt, maak jij ook mee. Daardoor wordt dit verhaal, dat zich meer dan 450 jaar geleden afspeelde, verrassend eigentijds.”

Maar voor sommigen bleef het toch hard werken.
Benthe: “Echt wennen aan de schrijfstijl deed ik nooit. De vele personages die de revue te pas en te onpas passeren, het gebruik van verschillende namen voor eenzelfde figuur bemoeilijkte voor mij het inlevingsvermogen.”
Sylvia: “Het personage van Cromwell ging voor mij niet echt leven ook al zitten we in zijn hoofd als we het verhaal lezen. Mantel schrijft mooie zinnen en beschrijft veel mooie details zoals beschrijvingen van kleding, kleuren en stoffen. Helaas gebruikt ze ook vaak het afstandelijke ‘hij’, waarmee ze Cromwell bedoelt.”

Voor sommige lezers is het de inleving in tijd en personages die als erg opvallend wordt ervaren.
Liesje: “Mantels aandacht voor de alledaagse dingen en de uitgewerkte beschrijvingen van kleding, stoffen, binnenhuisinrichting (vb. de kwaliteit van een tapijt), .... hebben het effect van een teletijdmachine: je wordt meegevoerd naar de tijd van Cromwell en het voelt alsof je in een hoekje van de kamer de verschillende scènes gadeslaat.”
Rinzewind: “Hilary Mantel laat de lezer niet alleen kennismaken met één van de meest bekende historische figuren uit de Britse geschiedenis. Zij belicht, o.a. door middel van flashbacks, ook hun innerlijke gevoelens en angsten. Zo komt de lezer niet alleen meer te weten over het publieke maar ook over het innerlijke leven van deze historische figuren.”

De humor die we al besproken hadden in de discussie komt ook in enkele recensies terug naar voren. Guy: “De humor en de ironie zijn enkele van de grote smaakmakers in Wolf Hall.”
Ook Jeannie benoemt het en met haar wil ik ook dit verslag afsluiten, want zij heeft het perfecte bruggetje naar de volgende leesclubs!
Jeannie: “Hilary Mantel verwerkt ook de nodige humor in het boek, subtiel en af en toe verborgen.
Ik heb er geweldig van genoten en kijk al uit naar deel 2.”

Ik kan iedereen niet genoeg bedanken, uit de grond van mijn hart! Jullie waren geweldig. Of FORMIDABEL, om het met de woorden van Xavier De Baere te zeggen. Tot de volgende keer!
(Voor wie geen idee heeft over wie ik het heb, kijk even dit filmpje) 

Groetjes,
Evy