Stel je een gewoon meisje voor van twaalf jaar, die naar school gaat, vriendinnen heeft en houdt van muziek en tekenen. Een meisje dat geniet van het leven.

Yeva Skaljetska is twaalf jaar en is dat gewone meisje. Haar leven veranderde in februari 2022 compleet en vervolgens werd ze een symbool. Yeva woonde in Charkiv in de Oekraïne, maakte het begin van de oorlog mee en begon te schrijven in een dagboek. Dat dagboek werd voor haar een vlucht uit de oorlog en dan letterlijk, want dankzij Channel 4 die haar en haar schrijven opmerkte en haar filmde, kon ze op reis naar Ierland waar ze nu veilig leeft in de hoop ooit weer terug te keren naar haar geliefde land.

Uitgeverij Xander stelde vijftien exemplaren beschikbaar voor een Hebban leesclub. Die vijftien dagboeken gingen naar lezers in Nederland en België en zij beleefden met Yeva het begin van de oorlog, de vlucht door Oekraïne en via Hongarije naar de veiligheid van Ierland.

De leesclub

Het leesclubcafé raakt al snel vol met de lezers die meedoen aan deze leesclub. Een rondje voorstellen hoeven we niet lang te wachten tot de boeken binnenkomen. Zodra die bij de lezers zijn, starten we gelijk met een vraag over de verwachtingen en de eerste indruk.

Verwachtingen en eerste indruk

Opvallend is dat er gelijk een link wordt gelegd naar Het dagboek van Anne Frank, een meisje dat net als Yeva in een oorlogssituatie terecht was gekomen. We zijn dan ook benieuwd in hoeverre die vergelijking gaat kloppen. Verder liggen de verwachtingen in de lijn van een indrukwekkend verhaal over een oorlog gezien door de ogen van een twaalfjarige.

Andrea: Mijn verwachtingen zijn ook zoals met het achterhuis. De oorlog door de ogen van een kind. Onschuldige onderwerpen afgewisseld door gruwelijke gebeurtenissen van een oorlog.

Wat de eerste indruk betreft ziet een aantal lezers in de cover een veel gebruikt notitieboekje, met slijtplekken op de hoeken, terwijl anderen meer moeite moeten doen om dat er in te zien.

Vivian: Het boek ziet er uit alsof het al veel heeft meegemaakt. Alsof het echt een dagboek is dat elke dag in een rugzak zat.

Daarnaast valt de lay-out van de binnenkant gelijk op. Een kaart van de stad (zonder nummertjes om de genoemde plekken op de zoeken?), chat-berichten en foto’s maken het tot een aantrekkelijk geheel.

Smartbooklover: Toen ik het boek voor het eerst open deed, keek ik mijn ogen uit op de kaart. Echt heel mooi getekend!

Er wordt een leestijd van twee weken vastgesteld. Snelle lezers kunnen wat later starten, en wie niet kan wachten begint gelijk. De negen resterende vragen komen vooraf online en daarna kan de discussie beginnen.

De discussie

In de vragen kijken we naar de cover en de titel, bespreken we het voorwoord, de lay-out en de schrijfwijze. Daarnaast vergelijken we de situatie van Anne versus Yeva, beide jonge meisjes in een oorlog die een dagboek bijhielden. Ook benoemen we mooie zinnen en bijzondere scènes. Tot slot we nemen Yeva mee op stap in Nederland en België, beschrijven het boek in maximaal tien woorden en kijken terug naar de verwachtingen die we vooraf hadden bij dit boek.

Titel

Voor de Nederlandse markt is gekozen voor een voor de hand liggende titel: Yeva’s dagboek, met als toevoeging: “Het verhaal van een kind op de vlucht voor de oorlog in Oekraïne.” Die laatste toevoeging is niet overbodig volgens de meeste lezers, omdat het nu duidelijk is dat het om een verhaal gaat dat verder reikt dan “een dagboekje”.
Wat bij deze vraag naar voren komt, is de oorspronkelijke titel : You don’t know what war is, een titel die een grotere impact heeft en terugkomt in het voorwoord van het boek.

Bonkikong:  Ik vind deze subtitel geen overbodige luxe in dit geval. Op deze manier wordt duidelijk weergegeven waarover het boek gaat.

Suze: De subtitel is wel belangrijk, want je weet meteen waar het over gaat. Anders zou het ieder ander dagboek kunnen zijn. Door de subtitel wekt het ook meteen mijn interesse, in een normaal dagboek van een 12-jarige zou ik niet zo geïnteresseerd zijn; dan zou het meer een boek voor pubers zijn.

Andrea: Ik zou liever de directe vertaling van de oorspronkelijke Engelse titel hebben gezien: You don’t know what war is / Je weet niet wat oorlog is. Die zin had voor mij veel meer impact. Eventueel met subtitel: Yeva’s dagboek.

Je weet niet wat oorlog is

Het verhaal van Yeva wordt voorafgegaan door een voorwoord van Sir Michael Morpugo. De naam van deze Engelse kinderboekenschrijver is bij de lezers onbekend, maar hij noemt in het voorwoord de uitspraak van Yeva en die de titel van het Engelstalige boek is geworden: You don’t know what war is. Een zin om even over na te denken.

Rita: Toen ik deze zin las, stond ik er wel eventjes bij stil. Inderdaad, ik weet niet wat oorlog is. Ik vroeg mezelf af wat ik allemaal zou meenemen als ik ons huis zou moeten achterlaten. Bij deze gedachte kreeg ik het al benauwd.

Nieske: De eerste zin is weer de Engelse titel van het boek, erg mooi! Door deze zin ga je meer nadenken over het boek en het onderwerp.

Anne versus Yeva

In de verwachtingen was het een paar keer genoemd: Het dagboek van Anne Frank. De vergelijking is snel gemaakt, maar klopt dat wel? Zowel Anne als Yeva schreven een dagboek tijdens een oorlogsperiode, toch zijn deze twee niet met elkaar te vergelijken. De situaties zijn anders, de omstandigheden zijn anders en vooral de afloop is totaal anders.

Sijtje: Beide spelen zich af in een oorlogssituatie, en het zijn beide verslagleggingen door de ogen van een klein meisje. Maar ik denk dat daar de overeenkomsten wel openhouden. Er zullen vooral ook veel verschillen zijn, in tijdperk, land, type oorlog en hun positie in die oorlog.

Margo: De oorlog van Oekraïne vergelijk ik niet met de tweede Wereldoorlog. Het maakt de oorlog in Oekraïne absoluut niet minder erg, want elke oorlog is verschrikkelijk en zou nooit iemand mee mogen maken. Het grootste verschil is dat Yeva de oorlog heel snel ‘redelijk’ veilig weet te ontsnappen met behulp van allemaal journalisten. En Anne Frank die kan het helaas niet navertellen.

Wat viel op?

We bespreken met elkaar het boek en benoemen mooie zinnen en/of bijzondere scènes. Wat bij meerdere lezers indruk maakte, waren de foto’s van de ravage van de flat waar ze tot dan toe hadden gewoond na een bominslag. Gelukkig waren Yeva en haar oma toen al niet meer in Charkiv. Een ander bijzonder moment was dat toen een kennis nog wat spullen uit de flat wilde halen, wat gevaarlijk was, maar het toch lukte om Yeva haar knuffelkat te pakken, die ze helaas had moeten achterlaten. 

Vivian: Trofim gaat spulletjes uit de flat ophalen, ze wilt graag dat hij haar roze knuffelkat Tsjoepapelja meeneemt. Wonder boven wonder blijkt de knuffel ook nog op het bed te liggen. Op de foto zie je de ravage, er staat bij dat hij niet-ontplofte munitie onder de koelkast vond en moest rennen voor zijn leven. Zoiets kun je je niet voorstellen.

En nog iets wat indruk maakte is een zin uit het voorwoord gehaald, die zoveel waarheid bevat:

Bonkikong: Een oorlog zeurt door, blijft levens verwoesten, lang nadat de gevechten zijn opgehouden

Aan het einde van het boek komt Yeva nog een keer aan het woord vanuit Ierland. Een quote uit die tekst spreekt de lezers bijzonder aan: We zijn nog maar kinderen en we verdienen het om een vreedzaam, gelukkig leven te leiden.

Smartbooklover: Misschien wel mijn favoriete zin, want geen enkele letter is gelogen.

Yeva's dagboek in tien woorden

Tegen het einde van de leesclub wordt gevraagd om het boek in maximaal tien woorden (soms een beetje meer) te beschrijven. Het laat zien dat het verhaal een grote indruk heeft achtergelaten op de lezers.

• Mardeps: Hoe een 12 jarig meisje de oorlog beleefd
• De leestrein: Yeva's verslag van een wonderbaarlijke vlucht uit oorlogsgebied
• Andrea: Yeva's vlucht voor de oorlog in Oekraine.
• Vivian: De oorlog in Oekraine door de ogen van een twaalfjarige
• Nieske: De vernietiging (door de oorlog) van een puberleven in Oekraine.
• Bonkikong: Een kind op de vlucht voor Poetin.
• Margo: Hoe een twaalfjarig meisje in de bloei van haar leven moet vluchten voor de oorlog.
• Francisca: Yeva’s verhaal van de eerste weken van de oorlog in Charkiv
• Miesleest: Een persoonlijk verslag een 12-jarige vluchteling uit de Oekraïne
• Suze: De belevenissen van een tiener die vlucht voor een oorlog!
• Marieke: Indrukwekkend verhaal van een jong meisje tijdens een oorlog
• Smartbooklover: Hoe Yeva in contact komt met de dood
• Rita: There's no such thing as a winnable war
• Sijtje: Every war is a war against children
• Xella: Het dagboek van een jong, kwetsbaar meisje wat de oorlog ontvlucht

Sterren

Na het lezen van het boek en de leesclubdiscussie, zijn vijftien recensies geplaatst. Met drie x 5 vijf sterren, zes x 4 sterren en zes keer 3 sterren is deze leesclub van Yeva’s dagboek afgesloten met een mooi gemiddelde van 3,8 sterren.

Vivian: Een verhaal wat je nog lang bij blijft Ik heb het boek 5* gegeven.

Suze: (4 sterren) Dat je nog zoveel over oorlog kunt lezen of schrijven, maar dat je nooit echt weet hoe het is en voelt als je het zelf niet ter plekke meemaakt.

Xella: (3 sterren) Zo'n jong meisje, zo verwikkeld in een oorlog. Maar oh zo dapper!

We weten nog steeds niet wat oorlog is, maar we zijn door het dagboek van Yeva wel iets wijzer geworden en meer gaan beseffen hoeveel impact het heeft voor de mensen die er ongewild middenin zitten. Het achter moeten laten van huis, vrienden en familie is hartverscheurend, net als het niet weten of je ooit nog terug kunt gaan.

Yeva bedankt voor het schrijven van je dagboek. Xander uitgeverij en Hebban bedankt voor het organiseren van deze leesclub en leesclubdeelnemers bedankt voor julle enthousiasme en inzet.

Leesclubcoördinator
Marieke Scheers