Wij lezen De zeven Russen (5): De kapiteinsdochter - Poesjkin
Enige tijd geleden beschreven Gigi, Evelien en Hetty in een artikel op Literatuur onder de Loep hoe zij in de ban raakten van de zeven Russen én een Oekraïner, dit naar aanleiding van de nieuw uitgebrachte reeks De kleine Russische bibliotheek door uitgeverij van Oorschot. Inmiddels hebben zij al vier Russen gelezen samen met een groep enthousiaste meelezers.
De vaste meelezers zitten vermoedelijk al vol ongeduld te wachten op de aankondiging voor de vijfde Rus.....
Het heeft even wat langer geduurd dan gebruikelijk, maar hier is dan de leesclub van onze vijfde Rus: Aleksander Poesjkin! We lezen De kapiteinsdochter.
Tekst: Evelien, Gigi en Hetty
Banner: Hetty
De Kleine Russische Bibliotheek
Uitgeverij van Oorschot speelt handig in op de hype rond de Zeven Zussen serie van Lucinda Riley. Als uitgever van de omvangrijke reeks De Russische Bibliotheek hebben zij nu De Kleine Russische Bibliotheek uitgegeven, waarbij de titel van de serie lijkt op die Zeven zussen reeks maar die iets heel waardevols bevat voor lezers van een heel ander genre. Een geniale zet! Het blijkt dat wij dol zijn op deze Zeven Russen en een Oekraïner, deze serie van acht, mooi vormgegeven, dunne boekjes waarvan we er al drie verslonden hebben.
Dit zijn de acht titels van De kleine Russische bibliotheek:
* Ondergrondse notities - Dostojevski
* Wilde rozen en andere verhalen - Paustovski
* Petersburgse verhalen - Gogol
* De kapiteinsdochter - Poesjkin
* De dame met het hondje en andere verhalen - Tsjechov
* De rode ruiterij - Babel
* De dood van Ivan Iljitsj - Tolstoj
* Eerste liefde - Toergenjev
Aleksander Poesjkin
Poesjkin (Moskou 6 juni 1799 - Sint Petersburg 29 januari 1837) wordt algemeen beschouwd als de grootste Russische dichter en tevens als een van de grootste dichters uit de wereldliteratuur. Samen met andere grote Russische schrijvers als Lermontov, Gogol, Toergenjev, Toettsjev, Dostojevski, Tolstoj en Tsjechov behoort Poesjkin tot de zogenoemde gouden eeuw van de Russische literatuur.
Poesjkin werd geboren in Moskou als zoon van een verarmd adelijk geslacht. zijn overgrootvader van moederszijde was een adoptiefzoon van tsaar Peter de Grote en Catharina I, die als achtjarig jongetje cadeau gegeven was aan de tsaar en waarschijnlijk afkomstig was uit het huidige Kameroen. Regelmatig werd zijn hartstochtelijke temperament aan die negroïde afkomst toegeschreven.
Poesjkin werd in het Frans opgevoed en kende al op jonge leeftijd veel Franse literatuur uit zijn hoofd, via zijn kindermeisje kwam hij in aanraking met de Russische taal, sprookjes en volksverhalen. de herinneringen aan die sprookjes verwerkte hij later in zijn gedicht 'Roeslan en Ljoedmila' dat hem al op jonge leeftijd bekend maakte in Rusland.
De tsaristische censuur was streng en Poesjkins pen vlijmscherp, iets wat hem geliefd maakte in vrijheidsgezinde en anti-tsaristische kringen. Een verbanning uit Sint Petersburg voorkwam dat hij, net als vele literaire vrienden, deelnam aan de Dekabristenopstand van 1825, en heeft hem waarschijnlijk het leven gered. Tijdens zijn ballingschap op het platteland schreef hij zijn meesterwerk 'Jevgeni Onegin'.
Uiteindelijk komt Poesjkin om het leven tijdens een duel over een vermeende affaire van zijn vrouw Natalja.
De kapiteinsdochter
Bij het zoeken naar informatie over De kapiteinsdochter kwamen wij al snel uit bij een verslag in het NRC Handelsblad van 29 mei 1987 van een lezing over dit boek, gegeven door Karel van het Reve. Van het Reve vertelde hier o.a. dat Aleksander Poesjkin een verhaal wilde schrijven in de geest van Walter Scott, een Schotse dichter en schrijver die vooral beroemd werd door zijn historische romans.
Hoewel de door Poesjkin gekozen burgeroorlog prima past in het plaatje van een historische roman à la Scott is de uitwerking toch totaal anders.
In Poesjkins roman De kapiteinsdochter ziet een Russische officier zich voor de keuze gesteld te kiezen tussen de galg en het dienen van de rebel Poegatsjov. Dit soort keuzes intrigeren Poesjkin en hij verwerkt dit soort situaties waarbij gekozen moet worden tussen twee kwaden vaker in zijn romans.
Een ander feit dat Poesjkin interessant vond was dat het een volksopstand betrof, gedeeltelijk een opstand van lijfeigenen. De lijfeigenschap was een kwaad waardoor de opstand niet geheel te veroordelen was, in zekere zin hadden de lijfeigenen gelijk met het in opstand komen. Maar anderzijds was de opstand een zinloze ramp en een gruwel.
Iets wat Poesjkin ook zeker aansprak was een twist, een duel of een uitdaging tot een duel die uiteindelijk de basis vormt voor een levenslange vriendschap, daar zag hij wel iets in zowel in de literatuur als in het echt.
En wanneer je dan denkt bij een 'lang en gelukkig' eind gekomen te zijn voegt Poesjkin er nog een extra dramatische twist aan toe die vervolgens wel weer opgelost wordt op een manier die sterk aan het werk van de door hem bewonderde Walter Scott doet denken.
'Poesjkin schreef het verhaal in de zomer van 1836, het telt 35.000 woorden en loopt als een trein en het is in zo goed Russisch geschreven, dat je die taal eigenlijk nauwelijks hoeft te kennen om het te kunnen lezen.'
De roman was na het verschijnen, eind 1836, in korte tijd een groot succes en werd door mensen van verschillende pluimage geroemd. Zo was Gogol verrukt over de 'zuiverheid en ongekunseldheid' die volgens hem een hoogte bereiken waarbij de werkelijkheid slechts kunstmatig en karikaturaal aandoet.
Van het Reve zelf zegt over De kapiteinsdochter:
'De kapiteinsdochter is een verbazingwekkend boek. het is een onsterfelijk meesterwerk. en zoals dat wel vaker gaat met onsterfelijke meesterwerken: de gebreken ervan zijn gemakkelijk met het blote oog te zien.'
Zo vindt hij de held en de heldin niet helemaal goed uit de verf komen, ze blijven vrij vlak en we leren zie niet anders kennen dan vrij brave figuren, waardoor het vermoeden rijst dat de eigenlijke held heel iemand anders is, iemand voor wie Poesjkin meer bewondering en interesse heeft. toch doet dit alles geenzins afbreuk aan de roman.
Ook deinst Poesjkin er niet voor terug om de meest schaamteloze literaire clichés te gebruiken, bijvoorbeeld deze die wel vier keer terugkomt in het verhaal:
'Zo stonden de zaken, toen opeens alles een andere wending nam.'
Verder laat hij overduidelijke onwaarschijnlijkheden onbekommerd passeren. een ander cliché waar Poesjkin zich veelvuldig schuldig maakt is om eenvoudige lieden met schilderachtige, kernachtige en volkse uitdrukkingen om zich heen te laten smijten.
Desondanks bezit de roman grote kwalteiten die zeker niet ontkend kunnen worden.
Nieuwsgierig geworden? Lees dan mee!
We gaan morgen al van start met de vijfde leesclub rond de reeks De zeven Russen,
Wij starten op 10 oktober met het lezen van De kapiteinsdochter van Aleksander Poesjkin, de bespreking begint een week later.
Lees jij met ons mee?
Laat dan hieronder in een reactie even weten dat je met ons meeleest en vertel gelijk ook even waarom je deze Rus samen met ons wil lezen, of je al eens eerder iets van Aleksander Poesjkin gelezen hebt... en alles wat je verder nog kwijt wilt! :-)
**ZEVEN RUSSEN LEESSCHEMA**
Inmiddels hebben we een leesschema opgezet voor de hele serie zodat iedereen kan zien wanneer welke Rus (of Oekraïner) gelezen gaat worden:
1. Tolstoj -> start: 25 apr / eind: 30 mei --> afgerond
2. Toergenjev -> start: 6 juni / eind: 11 juli --> afgerond
3. Paustovski -> start: 18 juli / eind: 22 aug --> afgerond
4. Babel -> start: 29 aug / eind: 3 okt --> afgerond
5. Poesjkin -> start: 10 okt / eind: 14 nov
6. Dostojevski -> start: 21 nov / eind: 26 dec
7. Tsjechov -> start: 2 jan / eind: 6 febr
8. Gogol -> start: 13 febr / eind: 20 mrt
Bronnen:
* Wikipedia -> Aleksandr Poesjkin
* NRC Handelsblad -> Lezing door Karel van het Reve
