Begin november plaatsten we een artikel over de Zweedse Augustprijs en deden we een oproep om gezamenlijk een van de winnende titels te lezen. Na een kleine peiling viel de keuze op Aprilheks van Majgull Axelsson. Volgers Sylvia, Greet, Jeannie, Ronny en Annemie lazen mee met Kitty, Greet en Gea. In dit blog zetten we alle bevindingen op een rij.

Aprilheks is een 540 pagina's tellende roman uit 1999 in een vertaling van Janny Middelbeek-Oortgiesen. Het is het tweede fictieboek van de Zweedse Majgull Axelsson, die we afgelopen zondag in de kijker zetten. Met deze roman verwierf de auteur internationale bekendheid. Het boek stond maandenlang in diverse bestsellerlijsten en ontving niet alleen de Augustprijs, maar ook de Moa Martinsson Prize en de Jörgen Eriksson’s Prize.

Waarover gaat het boek?
Al snel na haar geboorte in 1948 wordt de lichamelijk gehandicapte Desirée door haar moeder in een inrichting geplaatst. Hiermee lijkt haar lot bezegeld, want in de naoorlogse falende welvaartstaat Zweden staat voor velen een lichamelijke handicap gelijk aan een geestelijke en emotionele handicap. Terwijl Desirée haar leven tussen de inrichtingsmuren slijt, ontfermt haar moeder zich over drie pleegdochters. De start van hun levens verliep eveneens niet vlekkeloos, waardoor alle vier ‘zussen’ het nodige uit te werken hebben in hun verdere leven. Als Desirée als een 'aprilheks' op een bepaald moment het leven van de anderen binnendringt, verstoort dat ieders leven.

Meningen en waarderingen

Sylvia

Het grootste pluspunt van dit boek vond ik de goed uitgewerkte personages waarin je je kunt verplaatsen en met wie je meeleeft. Hoe verder ik in het boek kwam hoe meer ik werd meegesleept in hun levens. Een belangrijk thema in dit boek is voor mij hoe een moeilijke start in je leven, het je wel of niet gewenst voelen, een blijvende invloed heeft op de rest van je leven en dat opgroeien in een liefdevol gezin geen vanzelfsprekendheid is. Een ander thema is het wegstoppen van gehandicapten in een instelling zoals dat gebeurde in de jaren ’60. Ik heb genoten van de schrijfstijl van Axelsson. Zo beeldend en met mooie metaforen! Het verhaal in de tegenwoordige tijd wordt op een natuurlijke wijze afgewisseld met vele flashbacks, niet per se chronologisch. Dat maakt dat je wel moet opletten tijdens het lezen. De auteur geeft niet meteen alle relaties duidelijk weer. Aprilheks is niet een titel die mij meteen aan zou spreken. Ik ben het gaan lezen dankzij dit leesproject en heb het boek vijf sterren gegeven.

“Ik heb een bewustzijn. Daarin verschil ik niet van de mensen die mij omringen, degenen die kunnen lopen en praten. En ik ben ervan overtuigd dat de zin juist daarin verborgen ligt, in het bewustzijn.”

Greet

Een meeslepende en overtuigende thriller is de quote uit 'Opzij' op de cover. Meeslepend en overtuigend: oké, maar een thriller? Nee, ik vind het beslist geen spannend boek. Je leeft wel mee met de vier vrouwen die allemaal een moeilijke start in het leven hadden, wat bij allemaal hun leven, hun manier van in het leven staan, hun mensvisie enorm beïnvloedde. Ik dacht voor het lezen dat het aprilheks zijn van Desirée, de gehandicapte dochter, mij zou storen (ik hou niet zo van hekserij/bovennatuurlijke verschijnselen in een boek) maar dat was niet zo. Het is een mooie manier om haar te laten meedoen in het verhaal dat verteld wordt uit verschillende perspectieven en tijdlijnen. Het gaat over hechting, opvoeden, verwaarlozing, verslaving, verantwoordelijk zijn/voelen. Ik vond het een mooi boek, vier sterren.

Jeannie

Axelsson heeft de vier hoofdpersonages uit het boek heel goed uitgewerkt. De verteller uit het boek is de lichamelijk gehandicapte Desirée. Ze is door haar moeder afgestaan en heeft haar jeugd in een instelling doorgebracht. Ze is een aprilheks, is in staat om in een ander lichaam te kruipen en zo de wereld toch waar te nemen. Door toedoen van haar arts komt ze erachter dat haar moeder drie pleegkinderen, drie meisjes, heeft opgevoed. Met haar gaven kan ze het leven van haar drie ‘zussen’ beïnvloeden. Een intrigerend gegeven dat de auteur prima heeft uitgewerkt. De vrouwen, inmiddels hebben ze allen de middelbare leeftijd bereikt, hebben met elkaar gemeen dat ze niet gewenst waren bij hun geboorte. Dat gegeven heeft een enorme impact op hun leven, zowel in het verleden als in het heden. Axelsson werkt dat voor elk personage goed uit. Ze zijn niet gewenst, voelen zich niet geliefd en dat dreunt hun hele leven door. Ieder gaat er op haar eigen manier mee om. In flashbacks laat Axelsson zien hoe de vrouwen zijn opgevoed, hoe Margaretha, Christina en Birgitta uiteindelijk bij tante Ellen (de moeder van Desirée) terechtgekomen zijn. Thema’s die hierbij een voorname rol spelen: kindermishandeling, verwaarlozing, alcoholisme, prostitutie, het opbergen van gehandicapten in een instelling. Mooie schrijfstijl, er wordt veel beeldspraak gebruikt. Een dikke vier sterren.

Ronny

Een boek behoorlijk ver buiten mijn comfortzone en met een cover zo lelijk dat ik er liever geen tweede keer naar wil kijken. Dus sla ik Aprilheks maar snel open en begin te lezen. Een wat verwarrend begin, maar voor ik het in de gaten heb, zit ik in het hoofd van het personage Desirée en word ik als vanzelf getransformeerd tot aprilheks. Stoppen met lezen lukt niet meer. Springend van heden naar verleden en weer terug worden zinnen als puzzelstukjes vloeiend aaneengeregen tot levensechte portretten van vier verschillende vrouwen, tot elkaar veroordeeld door de heersende maatschappelijke opvattingen in de jaren ’50 en ’60. De daaruit voortvloeiende gebeurtenissen vormen hun karakters en beïnvloeden hun onderlinge relaties. Het mag dan pure fictie zijn, het is een volkomen natuurlijk en realistisch verhaal, verteld vanuit een bijzonder perspectief. Fascinerend hoe snel je als lezer het gevoel krijgt zelf dit perspectief te kunnen bepalen. De puzzelstukjes zijn gelegd en het boek gaat dicht. Met het nog nazinderende verhaal als kennis zegt de zwart-witfoto van drie meisjes in ingekleurd badpak nu eigenlijk alles. Toch wel mooi. Met vijf overtuigende sterren wordt dit mijn persoonlijke boek van de maand.

Annemie

Voor zover ik me herinner, heb ik het boek al eens gelezen in 2005-2006. Na herlezing vijftien jaar later, en vijftien jaar ouder, geniet ik vooral van de schrijfstijl van Axelsson. Haar personages zijn goed uitgetekend, elk met een eigen karakter, geschiedenis, leefwereld. Ook Désirée is een indrukwekkend personage, zeer intelligent, een vechter. De overgangen tussen de personages, waarbij elke keer een diepere en bredere inkijk gegeven wordt in het waarom, zijn uitgebalanceerd en ergeren nooit. Waar ik me wel aan erger, is het magisch realisme, de onwaarschijnlijke verhalen van materialisering van de geest in andere levende wezens, met kwantumfysica als achterliggende uitleg. Sorry, ik ben misschien te sceptisch, maar dit verminderde toch mijn leesplezier. Al bij al, geen hoogvlieger zoals Jag heter inte Miriam maar toch drie sterren.

Kitty

Ik heb een dappere poging gewaagd, maar voor de eerste keer in mijn Hebban-carrière ben ik 'Sjaak afhaak' voor het uitlezen van een boek voor een blog. Voordat ik aan Aprilheks begon, stond ze me al vanaf de boekenplank gemeen aan te kijken met haar heksenogen en kleine lettertjes. Toch begon ik vol enthousiasme, een prijswinnende roman, daar kan toch niets mis mee zijn? Helaas wel. Ik struikelde over de kleine letters, de zinnen pakten me niet en keer op keer moest ik ze opnieuw lezen. Niets bleef hangen! Na tachtig pagina's heb ik mijn poging gefrustreerd gestaakt en weer een scandithriller opgepakt. Dat is toch meer mijn genre en zo zie je maar weer hoe smaken kunnen verschillen.

Greet

In het begin werd ik helemaal gek van de minilettertjes in mijn Zweedse pocket, ik had het gevoel totaal niet op te schieten. Voor de rest heb ik weinig tot geen ‘klachten’ en was het genieten van de fijne schrijfstijl, het mooie taalgebruik en de sterk neergezette personages. Het springen in de tijd vond ik goed gedaan, beetje bij beetje leerde ik de personages kennen en ging ik ze beter begrijpen. Het geschetste tijdbeeld blijft hangen, want hoe gruwelijk is het niet dat kinderen met een ‘mankement’ in de jaren vijftig weggestopt werden en dat de ouders er niet meer naar omkeken. Met het fenomeen ‘aprilheks’ heb ik minder, maar doordat de auteur er niet echt over uitweidde en Desirée gewoon als zodanig gepresenteerd werd, ging het niet storen. De gekozen thema’s zijn sterk én zwaar: de slechte start in het leven die sommige kinderen maken, verwaarlozing, verslaving …  Vier sterren. 

Gea

Net als Kitty had ook ik erg veel last van die starende heks met die nietszeggende cover. De tijd begon te dringen, dus met een diepe zucht begon ik in dit boek. Volgens mij was ik net dertig pagina’s verder toen ik ergens schreef “Wow, waar gaat dit heen?”. Door dat kleine beetje magie was ik verkocht en kon ik alleen nog maar genieten van de knappe wijze waarop Axelsson de levens van de zussen in beeld en samenbrengt, haar prachtige schrijfstijl en de vele mooie metaforen. Tegelijkertijd vervulde het lezen me vaak met afschuw over hoe er destijds met gehandicapte mensen werd omgegaan en er niet tot nauwelijks meer naar ze werd omgekeken. En dan zijn er nog de andere thema’s als verwaarlozing, sociale achterstand en verslaving. Vijf sterren van mij.

“Waarom heb je jaloezie tot een zonde gemaakt en afgunst niet? Het zou andersom moeten zijn. Het zou een grotere zonde moeten zijn om te zeggen: zij mag het niet hebben! dan om te zeggen: Ik wil het ook hebben! Waarom mag iemand die van alles beroofd is, niet eens wensen koesteren?” 

Conclusie

Aprilheks als eerste samenleesproject van het jaar was een schot in de roos! Met drie keer vijf sterren, drie keer vier sterren en één keer drie sterren (en oké, één afhaker) kunnen we wel stellen dat het boek ons bevallen is. De meesten van ons zijn dan ook van plan meer van Axelsson te gaan lezen. De sterkte van het boek zit hem onder andere in de thema's: hoe er lang met gehandicapte mensen werd omgegaan, hoe ze werden weggestopt en vergeten. Daarnaast zet de auteur scherp neer hoe bepalend de start van een leven is. Hoe gewenst ben je, in welk milieu word je geboren en welke kansen krijg je? Iets wat van alle tijden is. Laat je niet weerhouden door de titel of cover van het Nederlandstalige boek. Beide worden duidelijk tijdens het lezen, met een beetje magie van de aprilheks om de levens van de personages te schetsen.

Heb jij Aprilheks al gelezen en ben je het eens met onze conclusie? Of triggert dit blog je wellicht om het boek meteen te gaan lezen? Laat het ons weten, want wij zijn benieuwd.