Sofi Oksanen (geb 1977, een goed jaar!) is misschien niet zo bekend in onze contreien. Ze is nochtans een veelgeprezen Finse auteur van romans en toneelstukken en haar succesroman Zuivering is in ongeveer 50 talen vertaald.

Door Sofia_Oksanen,_vinnare_av_Nordiska_radets_litteraturpris_2010_cropped.jpg: *Sofia_Oksanen,_vinnare_av_Nordiska_radets_litteraturpris_2010.jpg: Magnus Fröderberg derivative work: Bff derivative work: LPLT - Dit bestand is afgeleid van  Sofia Oksanen, vinnare av Nordiska radets litteraturpris 2010 cropped.jpg: , CC BY 2.5 dk, Link

Ze is de dochter van een Finse elektricien, haar vader, en een Estische ingenieur, haar moeder, en ze is geboren en opgegroeid in Jyväskylä, een kleine Finse stad. Ze studeerde literatuur aan de Universiteit van Jyväskylä en de Universiteit van Helsinki, en daarnaast ook dramaturgie aan de Kunstacademie van Helsinki.

Haar eerste roman Een bundel haarspelden, in het Fins Stalinin lehmät (lett.: Stalins koeien) uit 2003, die ik reeds las, werd in 2014 naar het Nederlands vertaald, na het succes van Zuivering (Puhdistus in het Fins), en gaat over haar worsteling met haar Estisch-Finse afkomst en haar eetstoornissen, facetten die ze projecteert in haar hoofdpersonage. Haar Estische identiteit en de geschiedenis zijn een centraal thema in haar romans. Haar boeken zijn dan ook aanraders om meer over de geschiedenis van Estland te leren kennen; dit laatste land heeft trouwens een grotere culturele verbinding met Finland en de noordelijke landen dan je denkt. (De taal zit bv. in dezelfde taalgroep als het Fins, het ‘Samisch’ dat in Lapland wordt gesproken, en het Hongaars, en ze behoort dus niet tot de Slavische groep. In de 16de eeuw werd Estland ook door Zweden geregeerd.)

Als je over Estland leest in Oksanen’s boeken (ook de voorzitter van de EU sinds 1 juli 2017), kan je niet om de verschillende bezettingen door ofwel de communistische Sovjet-Unie ofwel door Nazi-Duitsland heen. Hoeveel mannen er in het verzet of in de Estische vrijwilligerseenheden van de Waffen-SS weliswaar (opgeruid of op wraak belust om tegen hun voormalige bezetter, de S.U., te vechten) stierven, en hoe zeer de bevolking werd geterroriseerd, door eerst Nazi-Duitsland en dan de bezettingsmacht van de Sovjet-Unie is moeilijk in te schatten. Heel wat Esten vluchtten na W.O.II naar het westen uit schrik voor vergelding, en de nieuwe inlijving in 1944, na hun eerste onafhankelijkheid in 1918 in de nasleep van de Russische revolutie. Pas in 1991 zou Estland opnieuw een onafhankelijk land worden.

In Zuivering heeft Oksanen het ook over deze geschiedenis en zet ze ook het kapitalistische Oost-Europa van de laatste decennia dan weer af tegenover het verleden. Met deze derde roman won ze zowat alle Finse prijzen en daarnaast de grote Literatuurprijs van de Noordse Raad in 2010 en de Europese Boekenprijs (European Book Prize/Prix du livre Européen) in 2010. Ook is dit boek verfilmd en tot een opera verwerkt in 2012.

‘Sofi Oksanen springt in Zuivering met het grootste gemak heen en weer in de tijd: van een door de Russen bezet communistisch Estland naar een hedendaags kapitalistisch Oost-Europa en Rusland. En in deze decennia spelen in deze prachtige en overweldigende roman dezelfde thema’s: macht, liefde, verlies en verraad.’ - Kysia Hekster, NOS-correspondent in Rusland en de voormalige Sovjetlanden

‘Een bijzonder spannende, filmische en rijk gedocumenteerde tragedie.’ – De Standaard

In haar tweede roman uit haar bibliografie, "Baby Jane" (2005), die niet naar het Nederlands vertaald is overigens, belicht ze wél andere thema’s, namelijk angst en partnergeweld binnen lesbische relaties.

In 2012 kwam haar vierde roman Als de duiven verdwijnen in het Nederlands uit, een verhaal over twee neven, Roland en Edgar die als ‘woudbroeders’ in het verzet van Estland zitten tegen de Russische bezetting, terwijl ook nazi-Duitsland ook een bedreiging begint te vormen. Als de vrouw van Roland, Rosalie, onder verdachte omstandigheden omkomt, wil Roland wraak nemen en drijven de neven uit elkaar. Enkele decennia later, in de jaren zestig, maakt Edgar carrière door onderzoek naar W.O. II en komt hij terug op het spoor van zijn neef Roland, die hij na de dood van Rosalie nooit meer heeft gezien. Met al deze facetten vormt Oksanen een literaire, spannende roman over keuzes en over trouw en ontrouw tegen de achtergrond van een voor ons relatief onbekende periode uit de geschiedenis.

Haar laatst uitgebrachte roman is Norma uit 2015, dat onder dezelfde titel in 2016 in Nederlandse vertaling uit kwam dankzij vertaler Sophie Kuiper: een donker familiedrama met een magische en fantastieke ondertoon. Een kennis van mij heeft dit boek gelezen en vergeleek het eerder met een modern sprookje à la Rapunzel.  

Op het Passa Porta festival in 2016, ten tijde van de lancering van dit boek, fascineerde deze schrijfster, die werd geïnterviewd door de Vlaamse schrijfster Saskia De Coster, mij in ieder geval enorm. Ze is, hoewel vrij klein van gestalte, een opvallende verschijning en noemt zichzelf ook biseksueel.

Hier nog eens op een rijtje al haar romans:

• Stalinin lehmät, WSOY, 2003 (Nederlands: Een bundel haarspelden, vert. Marja-Leena Hellings en Sophie Kuiper, 2014)
• Baby Jane, WSOY, 2005
• Puhdistus, WSOY, 2008 (Nederlands: Zuivering, vert. Marja-Leena Hellings, 2009)
• Kun kyyhkyset katosivat, Like, 2012 (Nederlands: Als de duiven verdwijnen, vert. Marja-Leena Hellings, 2013)
• Norma. Like, 2015 (Nederlands: Norma, vert. Sophie Kuiper, 2016)

Sofi Oksanen is ook betrokken bij het maatschappelijke debat: ze schrijft voor een aantal Finse publicaties over de multinationale identiteit, mensenrechten, het recht op vrije meningsuiting en het recht op informatie, terwijl ze ingaat tegen de internetcensuur.

Hebben jullie al eens iets van haar gelezen? De mede-bloggers deze keer alvast niet.

Nathalie

Bronnen: https://nl.wikipedia.org/wiki/Sofi_Oksanen, https://www.babelio.com/auteur/Sofi-Oksanen/102771, http://www.sofioksanen.com/books/norma/, https://nl.wikipedia.org/wiki/Estland