Een tijd geleden werd er een oproep gedaan om met een heel aantal Clubs van 10 gezamenlijk een boek te lezen van de dit jaar 70 geworden Stephen King. Heeft Stephen King dan nog andere boeken geschreven buiten het pure horrorgenre? Niet iedereen van ons wist dat, maar er is inderdaad een boek van hem dat zowel thriller, SF, literaire als zelfs non-fictie elementen combineert: zijn epische spannende bestseller over de aanslag op JFK: 22-11-1963 (of 11/22/63 in Amerika). De 8-delige sciencefiction-miniserie, gebaseerd op het boek, ging in de VS in februari vorig jaar in première. Nog niet zo lang geleden werden heel wat archieven over de aanslag op JFK en het onderzoek ernaar vrijgegeven in de VS, en haalde dit wereldnieuws toch weer de mondiale mediabelangstelling, Stephen King's verhaal over tijdreizen werd een race tegen de tijd voor sommigen onder de lezers Greet, Evy en Joyce van WLC, Lieke van de Readers Club, Marjolein van SFF en de twee Nat(h)alies van WLL. Met dit diverse damesclubje werd deze toch niet zo softe klepper van meer dan 800 blz aangepakt. Wat vonden we er met z’n allen van?

Samenvatting

Jake Epping is leraar geschiedenis in een klein Amerikaans stadje in 2011. Ja, 2011 is belangrijk want ergens vlakbij waar hij woont, bevindt er zich in zijn favoriete hamburgertent een doorgang naar het verleden en meer specifiek naar het jaar 1958. Het is de eigenaar van de kleine zaak, Al Templeton, die hem daar attent op maakt en hem op zijn doodsbed één prangende vraag stelt: reis naar het verleden en maak de moordaanslag op John Fitzgerald (“Jack”) Kennedy ongedaan. Al , net als heel wat Amerikanen in die tijd, stelt zich namelijk voor dat als JFK niet gestorven was, die laatste nog heel wat goede dingen voor de VS had kunnen bereiken. Jake stelt zich dit inderdaad als doel en zal een leven opbouwen als George Amberson tussen 1958 en 1963 om zich grotendeels voor te bereiden op zijn interventie. Uiteraard komt hij in die jaren zijn grote liefde, Sadie, tegen en zal het verleden zich niet gemakkelijk laten doen. Vanaf het begin maakt King het duidelijk via zijn hoofdpersonage, die dit verhaal in de ik-persoon vertelt, dat het verleden weerbarstig is en zich niet gemakkelijk laat ombuigen. Heel wat obstakels maken George het leven zuur. En wat geeft de uiteindelijke doorslag om Jake/George tot een beslissing te drijven? Ook: Wat zou er allemaal gebeuren na 1963 als JFK niet sterft, waardoor de tijd waaruit Jake komt er volledig anders uit zou zien? In welke mate heeft het vlindereffect toegeslagen? Stephen King zuigt je in dit verhaal mee in een What if - scenario van heb ik jou daar. En tegelijkertijd krijg je het volledige verhaal over de moordaanslag op JFK van naadje tot draadje uitgelegd.

Wat vonden de verschillende leden van ons Stephen King-clubje van dit boek over de meer literaire elementen uit dit boek? Elke Club van 10 legde een uitgebreide vraag voor en beantwoordde deze ook zelf. Dit zijn de antwoorden op de vragen waarmee Natalie en ik zaten:

We Love Lit: Maakt de hoofdpersoon een zekere ontwikkeling door? Hoe schrijft King: to the point of heel wollig? En hoe wordt het verhaal boeiend gehouden: kan je één of een paar voorbeelden geven zoals verhaallijnen, keerpunten in het verhaal, het vertelperspectief, flashbacks of flashforwards?

Joyce (WLC): “Het dagelijks leven van de ‘gewone’ Amerikaan door de ogen van Jake/George, was voor mij de grootste boeiende factor in het verhaal in 22-11-1963. Hij was als het ware de lezer, levend in 2011 en geeft zijn opinie over het leven in Amerika in 1958-1963. Het is een perfecte keuze van Stephen King om het gehele boek vanuit Jake/George te vertellen, dit versterkt de kracht van het tijdreizen alleen maar. In het begin zijn er soms gedachten naar 2011, maar ergens in het verhaal zegt hij ook dat hij nooit meer weg wil en altijd in deze tijd wil blijven leven. De ontmoeting met Sadie is daar absoluut een belangrijke factor in. Het boek beslaat ruim 5 jaar, maar het aantal personages in het verhaal valt reuze mee, allen hebben zij een rol in het leven van Jake/George en spelen zij een rol in de ontknoping van het verhaal. Door het introduceren van de karakters krijg ik ook een goed beeld van het leven in die tijd.”

Greet (WLC): “Hoofdpersoon George/Jake maakt wel degelijk een ontwikkeling door, al duurt het even voor die zichtbaar wordt. De liefde zorgt ervoor dat hij bepaalde dingen in twijfel trekt en zich gaat afvragen welke belangen hij voorop moet stellen. De manier waarop Stephen King dit verhaal vertelt, vind ik bijzonder aangenaam. Het wordt nergens ingewikkeld, je wordt als lezer door de vele honderden bladzijden meegesleept. Er zijn geen ellenlange beschrijvingen, elk woord lijkt zijn plaats verdiend te hebben. Petje af voor iemand die dat 879 bladzijden lang voor elkaar krijgt. Het verhaal blijft de hele tijd boeiend. Eerst wordt duidelijk uitgelegd met welke opdracht George/Jake geconfronteerd wordt. Door nieuwe personages toe te voegen die ook effectief iets aan het verhaal bijdragen, weet de auteur de aandacht vast te houden. Wanneer we dan uiteindelijk bij 22-11-1963 zijn aanbeland, wordt alles in slow motion verteld, zodat je de hele tijd op het puntje van je stoel zit. De auteur heeft het bovendien klaargespeeld om mij te doen nadenken over bepaalde dingen, dat maakt het boek ook in 2017 bijzonder interessant om te lezen, misschien nog wel meer dan in 2011, toen het verscheen.”

Evy (WLC): “De vele personages kunnen mij wel bekoren! Ik vind dat een boek van meer dan 800 bladzijden absoluut een diversiteit aan personages mag huisvesten. Elke personage krijgt zijn plaats in het verhaal en wordt neergezet op een manier die niet verwarrend is. Ik wist altijd wie waar was op welk moment. Sadie heeft een grote invloed op de handelingen van Jake naar het einde van het boek toe en is alleen daarom al heel belangrijk. Ik heb ook wel een boon voor Al Templeton, die Jake gewoon in dit verhaal stort en hem nieuwsgierig genoeg maakt om er mee door te gaan! Bijzonder vind ik het wel dat Jake zich zo snel laat overtuigen om de moord op Kennedy te voorkomen, maar dat hoort een beetje bij het verhaal.”

Lieke (Readers): “Het verhaal beviel me uitstekend. Ik heb het boek niet voor niets met veel plezier voor de tweede keer gelezen! Wat het vooral boeiend hield was dat King vanaf het begin duidelijk maakt dat de aanslag voorkomen ongelofelijk moeilijk gaat worden. Dat zie je aan alle ‘kleine’ gebeurtenissen die Jake veranderen en hoe moeizaam het gaat. Ook interessant was hoe gehecht Jake raakte aan het verleden en de mensen om hem heen daar. Jake en Sadie maken allebei een hele ontwikkeling door. Door hun ervaringen worden ze gehard en als ze die kracht in zichzelf niet hadden ontdekt dan hadden ze nooit zo ver kunnen gaan bij hun poging om Oswald te stoppen. King schrijft behoorlijk uitgebreid, maar ik vind dat niet erg want hij is nooit saai. Hij heeft de gave om niet-essentiële zijweggetjes toch heel belangrijk te laten lijken. Ik beschouw dat altijd maar als ‘fleshing out’: je kan die zijweggetjes zonder enig probleem schrappen, maar als je ze laat staan dan voegen ze wel wat toe. Het allerbelangrijkste keerpunt komt aan het einde als Jake de gevolgen van zijn daad onder ogen krijgt. Het komt niet onverwachts – want King is niet vies van een beetje onheilspellend vooruitblikken – maar het is toch hartverscheurend.”

Marjolein (SFF): “Voor mij is het vooral het goed doordachte verhaal en de kleine verwijzingen bijvoorbeeld naar IT die het zo briljant maken. De boeken die ik over het algemeen lees, zijn veel minder beschrijvend wat het een beetje wennen maakt. Toch word ik getransporteerd naar een andere tijd waar ik, denk ik, ook thuis had kunnen horen. Al zou ik niet in Derry of Dallas willen wonen. Jake maakt zeker een groei door. Hij wordt harder. Hij gaat relaties aan. Wat mij betreft, zijn er niet heel veel personages. Ik vind het hele stadje Jodie geweldig. Zet mij daar maar neer. Mimi die Catcher in the Rye in de bibliotheek wilt hebben. Mike Coslaw, de American football-speler, met het hart van goud die iedereen aan het huilen bracht met zijn performance. De schrijfstijl is voor mij niet to the point, maar ook zeker niet wollig. Het is beschrijvend genoeg om een beeld te krijgen van de omgeving en de tijd zonder saai te worden. Ook het gekozen vertelperspectief is iets wat mij goed ligt. Door het vanuit de hoofdpersoon te vertellen maak je hetzelfde mee. Dit vind ik altijd een waardevolle toevoeging.”

Nathalie (WLL): “Als het niet aan de vertaling ligt, schrijft Stephen King volgens mij niet echt op de letter. King vertelt echt wat hij in zijn hoofd heeft via Jake als verteller. Ik heb nooit echt het gevoel dat hij veel bij zijn taal heeft stilgestaan, wat niet zo zal zijn maar die indruk geeft hij me wel.  Zijn taalgebruik is helder en staat echt in functie van zijn verhaal zonder al te veel franjes.  Zijn stijl is inderdaad to the point, hoewel hij best een lang verhaal neerpent met veel personages en enkele verhaallijnen. Jake reist een aantal keer over en weer naar het verleden waardoor verhaallijnen telkens opnieuw beginnen en elkaar wel opvolgen, maar niet in de tijd. Ik weet het, dit klinkt ingewikkeld zonder dat je het zelf kan lezen. Jake herinnert zich uiteraard in flashbacks wel dingen uit zijn jeugd of zijn vorige reizen. De ontwikkeling van Jake/George vind ik nogal laat in het boek plaats vinden. Gedurende het langste deel van het verhaal blijft hij voor mij eigenlijk ongeveer dezelfde persoon die reageert zoals je zou verwachten, en pas tegen het einde beginnen de schellen eindelijk van zijn ogen te vallen. Dat vind ik persoonlijk wat minder goed aan het verhaal. Ik vond het boek in het geheel zeker knap maar het gaf me niet het wow-gevoel wat ik door sommige mensen die het me aanraadden, wel misschien had verwacht.“

Natalie (WLL): “King schrijft to the point. Geen mooischrijverij maar gewoon duidelijk. Ik heb in het Engels gelezen maar het is makkelijk te volgen. Sommige woorden heb ik opgezocht maar de context van het verhaal is niet lastig.  Doordat Stephen King in het ik-perspectief schrijft, je beleeft het verhaal door de ogen van Jake, weet je net zo veel of weinig van de situatie waarin hij op dat moment verkeert. Het gekozen vertelperspectief vind ik voor 11/22/63 goed toegepast. Dat houdt voor mij het verhaal boeiend, want wat gaat er gebeuren? Ook de Yellow Card man is een mooi terugkerend personage.  Hij markeert toch in zekere mate de keerpunten in het verhaal.”

Conclusie

Het is al knap op zich dat we elk zulk een klepper (hardcover +850 blz) hebben gelezen door deze uitdaging met elkaar aan te gaan. De waarderingen liggen hier en daar toch wel wat uiteen. Voor Lieke is het een favoriet boek dat ze al een tweede keer leest, voor de meeste anderen is het toch een kennismaking met zowel Stephen King als de meeste feiten over de moordaanslag op JFK. 22-11-1963 (11/22/63) is zeker een boek dat veel te bieden heeft voor de lezer qua inhoud, zowel fictie àls feiten. De personages zijn zeer aansprekend en alles roept de sfeer op van de VS van de jaren ’50 en ’60. King wordt een meesterverteller genoemd en dit blijkt wel uit deze uitdijende genre melange waarin je zowel psychologie, spanning, onrealistische tijdreizen en de theoretische gevolgen daarvan als feiten tegen komt in een verhaal dat de gemiddelde lezer toch maar moeilijk kan wegleggen.

Lees de artikels van de andere Clubs van 10 met telkens onze antwoorden op een andere vraag hier:

WLC: https://www.hebban.nl/spot/welovecrime/nieuws/22-11-1963-stephen-king-crimescifilitreaders

WSFF: https://www.hebban.nl/spot/welovefantasy/nieuws/221163-genre-melange

Readers Club:  https://www.hebban.nl/spot/readersclub/nieuws/traveling-through-time-112263

Nathalie