De Hebban Literatuur Club buigt zich deze weken over de zes boeken op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs. Op 15 april verscheen de bespreking van En we noemen hem en op 22 april die van Peachez, een romance. Harriet en Helena lazen Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken, hieronder kun je hun bevindingen erover lezen. Wordt dit boek volgens hen de nieuwe winnaar van de prestigieuze Libris prijs?

Over de auteur:

Helena: Arjen van Veelen (1980) studeerde klassieke talen en journalistiek en schrijft reisverhalen, essays en reportages voor onder andere NRC Handelsblad en De Correspondent. Van zijn hand verschenen al Over rusteloosheid (longlist AKO Literatuurprijs) en En hier een plaatje van een kat (Jan Hanlo Essayprijs).Van 2014 tot 2016 woonde hij in Amerika en was hij Amerika-correspondent. Hij heeft ook gewerkt als leraar Grieks en Latijn. Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken is zijn romandebuut. Behalve op de Shortlist van de Libris Literatuurprijs staat het boek ook op de Shortlist van de ANV Debutantenprijs, is het de Winnaar van de Homerusprijs 2018 en Winnaar van de Lezersprijs BNG.  

Waar gaat het boek over? 

Helena: Het boek begint op het moment dat de ik-figuur naar Alexandrië vliegt, op zoek naar het graf van Alexander de Grote, over wie hij een boek schrijft en om de boeken van zijn overleden vriend Tomas in de bibliotheek van Alexandrië te zetten. Via flashbacks gaat het over de bijzondere vriendschap tussen de twee mannen. De uit West-Vlaanderen afkomstige Tomas studeert literatuurwetenschappen, de ik-figuur Klassieke talen. De ik-figuur, zelf ook niet bepaald dom, kijkt erg op tegen de wereldwijze, enorm belezen en intelligente dichter Tomas, die de werkelijkheid graag naar eigen hand zet. Met de oude Mercedes van Tomas maken ze uitstapjes naar Zweden (de Ikea), Rome (kathedraal van Oudenbosch) en naar Egypte (piramide van Austerlitz). Tijdens die autoritjes leren ze elkaar steeds beter kennen:

“Wat zich ontplooide was een vriendschap als een fort. Met dezelfde vanzelfsprekende bravoure waarmee hij mijn leven binnenkwam, legde hij zijn bepantsering af. Hij nam de tijd om naar mijn muizenissen te luisteren en vertelde op zijn beurt over zijn angsten en frustraties. Hij durfde zijn moeder te bellen waar ik bij was.”

Gaandeweg kom je erachter wat er gebeurd is met Tomas en kom je er tussen de regels door achter dat het gaat over Thomas Blondeau. Belangrijker is dat je erachter komt wat een enorme impact diens dood heeft gehad op het leven van de ik-figuur. Het hoofdstuk waarin beschreven wordt hoe de eerste tijd verloopt nadat bekend geworden is dat Tomas onverwachts is overleden, is fenomenaal mooi geschreven. En het is zoals het eerder in het boek staat, je wordt als lezer ‘medeplichtig aan een verhaal als je besluit de pagina’s van een roman om te slaan’.

Wat zijn de belangrijkste thema’s? 

Helena: Er is een veelheid van thema’s in dit boek, het mooie vind ik dat er een paar contrasterende thema’s zijn, zoals leven en dood, verleden en heden. Daarnaast vond ik het thema van de rusteloosheid van de mens ook heel fraai uitgewerkt. Samen met de ik-figuur komen we erachter dat we allemaal ‘Alexanders zijn, rusteloos bezig werelden te veroveren, bang iets te missen, druk bezig roem te vergaren’, dat we allemaal onsterfelijk willen worden. Of in de woorden van Tomas (en eigenlijk dus in de woorden van Van Veelen):

“Je moet de woorden verdienen, voordat je ermee kunt strooien. Vooral de grote woorden. Liefde. Dood. Poëzie. Daarom doe ik dit. Om mijn woordenschat te verbeteren. De betekenis van woorden te proeven. En ik doe het omdat ik bang ben, maar ik staar terug naar het monster.”

Harriet: Er is zeker een veelheid aan thema’s in dit boek. De thema’s komen ook in vele vormen terug in het verhaal. Een groot thema is natuurlijk ook vriendschap, de vriendschap tussen de ik-figuur en Tomas. Je vraagt je in het begin af wat de twee in elkaar zien. Tomas de dandy met grote woorden en opzoek naar een groots leven. De ik-figuur degelijk, op het saaie af, meer met twee benen op de grond. Eigenlijk zie je ook hierin de tegenstelling doorgevoerd.

Geen thema maar wel een motief is natuurlijk de obelisk in het boek. Deze komt op vele verschillende manieren terug in het boek, zelfs nog een obelisk als tandenstoker.

“Maar als ik ooit doodga, wil ik een obelisk op mijn graf, beloof het me of ik bel de politie.”

Wat vind je sterke punten van het boek?

Helena: De reis naar Alexandrië, de studententijd in Leiden, de verhuizing van de ik-figuur naar Amerika, het zijn allemaal kapstokken die door Van Veelen worden gebruikt om zijn verhaal te vertellen, via lagen die veel dieper gaan dan de werkelijkheid, met verwijzingen die dit boek tot een zeer vernuftig geheel maken. Je zou er soms bijna overheen lezen, maar dat doe je niet, omdat je iedere zin in dit boek tweemaal wilt lezen, omdat iedere zin zoveel zeggingskracht heeft. Verwijzingen naar vriendschappen tussen mannen als koning Gilgamesj en diens beste vriend Endikoe, die samen de wereld over trekken en monsters verslaan. Wanneer de vriend doodgaat wordt de koning zich bewust van de kortheid van het leven en gaat hij op zoek naar onsterfelijkheid. Wat is een betere manier dan onsterfelijk te worden dan het schrijven van een boek? Het mooie is, dat Van Veelen anderzijds op humoristische wijze de tegenwoordige manier van onsterfelijk worden via allerlei kanalen analyseert.

Een andere prachtige verwijzing is die naar de vriendschap tussen Alexander de Grote en diens vriend Hephaistion. Na de dood van zijn vriend ontsteekt Alexander uit rouw een enorm vuur; de ik-figuur ontsteekt na de dood van Tomas eveneens een groot vuur, weliswaar in de vuurkorf van de tuin van zijn Amsterdamse huis, maar toch.

Harriet: Los van wat jij allemaal al aangeeft als sterke punten, zijn er inderdaad zulke mooie zinnen in het boek. Zinnen die twee keer gelezen moeten worden om echt de essentie ervan tot je door te laten dringen.

“Ik zou nu wel kunnen lachen om de ernst van mijn ziel van toen, en om de naïviteit waarmee ik die stoïcijnse dooddoeners tot me nam, als ik niet zou vinden dat je niet te gauw neerbuigend moet doen over wie je vroeger was, tenzij je accepteert dat je huidige ik dan later, op zijn beurt , uitgelachen zal worden door je toekomstige zelf.”

Wat vind je minder sterk?

Helena: Ik ben enorm gegrepen door dit boek, vond het geweldig. Minpunten heb ik niet kunnen ontdekken, ik heb het vijf sterren gegeven!

Harriet: Hoewel ik enorm genoten heb van dit boek was er voor mij toch een minpuntje. De ik-figuur schrijft heel mooi over de tijd net na het overlijden van Tomas, echt op een manier die je raakt. De emotie die in dat betreffende hoofdstuk wordt beschreven mis ik verder in het boek op punten waar je die wel zou verwachten.

Helena: Inderdaad, die rauwe emotie die in dat hoofdstuk beschreven wordt vond ik ook heel aangrijpend, maar ik vond het niet storend dat daar in de andere hoofdstukken in een veel mindere mate sprake van was.

Harriet: In de noot van de auteur zegt Van Veelen: “Dit verhaal heb ik grotendeels ontleend aan eigen waarneming, maar ik heb er ook veel bij verzonnen. Daardoor is het boek niet goed geschikt als getrouwe weergave van bestaande personen of gebeurtenissen. Ook niet als reisgids, trouwens.” Daarmee raakt hij natuurlijk aan een essentieel onderdeel van literatuur, de grens tussen feit en fictie.

Helena: Geweldig knap hoe Van Veelen hiermee speelt. Juist door alle feitelijkheden en bestaande (historische) personages ben je als lezer geneigd om te vergeten dat we met fictie te maken hebben, dat de werkelijkheid naar de hand van de schrijver gezet kan worden.

Categorieën voor de Hebban Reading Challenge

Voor diegenen die druk kruisjes aan het zetten zijn, dit boek zou kunnen meetellen voor de volgende categorieën:

• Lees een boek met een enorm lange titel
• Lees een doorbraakboek van een bekende auteur
• Lees een boek over een bestaand historisch figuur (zijdelings: Alexander de Grote)
• En wie weet: Lees een Libris Literatuur Prijs-winnaar

Eindoordeel:

Harriet ****, Helena *****

Gemiddeld komen we voor Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken dus uit op een gemiddelde van 4,5 sterren.

• Wat vinden jullie van het boek? Herkennen jullie je in het commentaar? Laat het hieronder weten!  
• Lees ook de recensie van Anne, Nathalie en Ine

Lees hier wat de lezers van de leesclub Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken vinden van het boek.

Houd ook onze volgende artikelen over de boeken van de shortlist in de gaten. (Klik op de hyperlinks om rechtstreeks naar de leesclubs van deze Libris shortlist boeken te gaan). Op 28 april bespreken we De heilige Rita, op 30 april Wees onzichtbaar en op 5 mei De pelikaan. Eerder bespraken we al Peachez, een romance , En we noemen hem .