Wat doen de leden van de Literatuurclub eigenlijk in hun vrije tijd wanneer ze niet bezig zijn voor Hebban? Jan en Helena hebben in de afgelopen maanden in de kernjury voor de ANV debutantenprijs gezeten, lazen en beoordeelden daarvoor drie boeken en gingen op 1 juli naar de feestelijke uitreiking van die prijs, die inmiddels voor de drieëntwintigste keer werd uitgereikt. Sowieso is het een hele eer om op de shortlist te geraken, want je bent als debutant toch maar mooi boven komen drijven in die enorme stapel van tweeënnegentig debuten, bent vervolgens op een longlist van twaalf en tenslotte op die shortlist van drie boeken beland. De winnaar krijgt naast de eer een bedrag van 7500 euro, de ‘verliezers’ 750 euro. De prijs werd uitgereikt door niemand minder dan Lieke Kézér, die de prijs vorig jaar won met haar roman De afwezigen. Lieke hebben we bij onze Literatuurclub in 2017 op de voet gevolgd.

De genomineerden

Het was een zomers warme zondagmiddag in Dordrecht. Een literaire dag met onder meer de jaarlijkse Dordste Boekenmarkt.  Dordt Literair organiseerde in het auditorium van het Dordrechts Museum de uitreiking van de ANV Debutantenpriijs. De drie genomineerde schrijvers werden op professionele en humoristische wijze geïnterviewd door Jelle van Riet, literair journaliste voor De Standaard, maar deze middag was ze vooral ‘De Amélie Poulain van de Letteren’. Achtereenvolgens kwamen Rinske Hillen (Houtrot), Patricia Jozef (Glorie) en Arjen van Veelen (Aantekeningen over het verplaatsen van Obelisken) aan het woord over hun eersteling. Het waren ontspannen gesprekken, want het moment van de uitreiking was nog lang niet daar.

Het verhaal moest verteld worden

Houtrot van Rinske Hillen is een verhaal met veel metaforen, waarin gespeeld wordt met contrasten en wat tegelijkertijd licht geschreven is. Werkelijkheid en verbeelding ontmoeten elkaar in een verhaal dat zich afspeelt in een monumentaal huis aan de Keizersgracht in Amsterdam. Het is een verhaal dat verteld moest worden, volgens Hillen. Thema’s als ‘leef je achteruit of vooruit,’ ‘erflast en erflust’, ‘vrijheid en loyaliteit’ staan centraal in haar debuutroman. Ze houdt van grote thema’s en heeft enorm genoten van het schrijven.

Kernjury-reactie: Zoals de titel al doet vermoeden, woekert er veel narigheid onder de opgevoerde personen. Er is een familiegeheim, er zijn schuldgevoelens, schimmel in de fundering (Houtrot), er is verdriet, enz. Je voelt de onderhuidse spanning als het ware in vele opzichten. Door taal uitgedragen.

Twee grote verhalen die in elkaar haken

Patricia Jozef wilde schrijven over hoe het is om een jonge ouder te zijn en die rol te combineren met een baan. Haar boek bestaat eigenlijk uit twee grote verhalen die in elkaar haken. Jozef wil graag lichtvoetig en humoristisch schrijven over zware thema’s en buigt zich in haar boek over de vraag tot op welke hoogte je je eigen leven kunt verzinnen in een wereld waarin zoveel van je verwacht wordt en waarin profileringsdrang zo belangrijk lijkt te zijn geworden.

Kernjury-reactie: Een boek dat ons een kijkje geeft in het "kunstwereldje" op een humoristische en ook wel ironische wijze: achter de spiegel die ons wordt voorgehouden, gebeurt niet alles zoals het zou behoren te gaan.

Schrijven alsof je leven ervan afhing

Arjen van Veelen schreef een boek over vergetelheid en moderne eenzaamheid, een boek dat deels een eerbetoon is, maar vooral een missie die hij zichzelf had opgelegd. In het boek wordt een ‘vriendschap als een fort’ beschreven, hij noemt zijn boek ‘een symptoom van deze tijd’. Van Veelen heeft naar eigen zeggen veel op het spel gezet om dit boek te schrijven, hij heeft geschreven alsof zijn leven ervan afhing, vanuit een bepaalde geldingsdrang, een behoefte om de wereld te veroveren met een boek, een kunstwerk.

Kernjury-reactie: Zelden heb ik iets gelezen, wat zo diepgaand inging op vriendschap en het verlies van een geliefd persoon. Dit is iemand die boekenwijsheid verbindt met diep doorleefde persoonlijke gevoelens. Interessant zijn de beschouwingen over zijn vriendschap met Tomas en zijn onderzoek naar Alexander de Grote. Alles heeft met alles te maken, En passant komen ook nietszeggende vriendschappen via social media langs. Af en toe heel confronterend.

 (Foto boven: spanning. Foto onder: Voorzitter Dordt Literair Casper Markesteijn: de winnaar is....)

And the winner is…

Tenslotte worden de drie genomineerde auteurs aan de tand gevoeld over hoe het is om te debuteren, of je schrijven kunt combineren met een baan, hoe belangrijk het is om succesvol te zijn, wat kritiek met je doet als auteur, in hoeverre je als auteur zelf via sociale media aandacht vraagt voor je eigen boek en of er al sprake is van een tweede boek. Opvallend is dat de auteurs alle drie, voor zover ze zelfs niet al eraan begonnen zijn, een tweede boek als een logische vervolgstap zien. Ze geven aan dat het proces om een boek te schrijven uitputtend is. Maar het verlangen om gelezen te worden geeft steeds opnieuw motivatie om door te gaan.

Het leuke van de prijsuitreiking was, dat Jan en Helena een andere favoriet hadden, dus het werd aan het eind toch nog wel even spannend. Uiteindelijk won Rinske Hillen met Houtrot (lees hier de recensies). Maar stond dit boek ook op de eerste plaats voor de leden van de Literatuurclub? Kijk hier wat Jan schreef over zijn favoriete boek van deze shortlist en hier naar wat Helena schreef over het boek waar haar voorkeur naar uitging en ontdek dat wij er uiteindelijk anders over dachten dan de jury… Als een leuk extraatje bleken twee van de drie auteurs op verzoek van Jan ook bereid om mee te werken aan een interview en zodoende kreeg deze geslaagde middag ook nog een bijzonder vervolg.

Link naar de site van de ANV Debutantenprijs met daarop het volledige juryrapport.

 (V.l.n.r. juryleden Esther Op de Beek en Jelle van Riet, Odile De Baere, Patricia Jozef, Rinske Hilen, Lenny Peeters): Nagenieten en denken aan.....

“Even uitjes snijden”

Dubbel-interview met Rinske Hillen en Patricia Jozef  

Je bent schrijver, maar ben je ook lezer? Er stonden twaalf boeken op de longlist. Heb je boeken van die longlist gelezen? Elkaars boek gelezen?

Patricia Jozef: Schrijver, lezer, en ook nieuwsgierig. Ik heb er zeven gelezen. Ik wilde ze allemaal lezen, maar uit tijdgebrek is dat nog niet gelukt. Het was een bijzonder sterke longlist. Had ik daarvan zelf een selectie moeten maken, dat had ik moeilijk gevonden. In het begin dacht ik dat Arjen van Veelen de kanshebber was omdat hij al vaker was genomineerd.

Ik vond zowel Houtrot als Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken echt goede boeken.

Rinske Hillen: Ik hou enorm van lezen. Ik was nieuwsgierig met wie Houtrot de eer had en heb beide boeken van de shortlist met veel plezier gelezen. Ik vond Glorie subtiel en geestig. En Aantekeningen over het verplaatsen van Obelisken een aangrijpend monument.

Waarom denk je dat jouw boek genomineerd was? Wat werd er tegen je gezegd toen bekend was dat je op de shortlist stond?

Patricia Jozef: Glorie werd vooral geprezen door de vele ideeën die erin passeren en toch nergens abstract worden. Moeilijke kwesties over de wereld vandaag die worden aangekaart, met een dosis humor.

Op een middag kreeg ik telefoon. Toen ik eindelijk begreep dat ik op de shortlist stond, was ik verbaasd.

Rinske Hillen: Ik krijg vaak terug dat het een gelaagd, spannend en menselijk verhaal is. Verder lijkt iedereen er wat anders in te lezen. De een lacht, de ander huilt. Een bevriende schrijver van me zei: ‘De eerste honderd pagina’s heb ik me bescheurd om hoe ellendig je het je personages maakt, en zij elkaar. Toen ik bij het geheim belandde, wist ik niet meer welke genre ik las: een komedie of een tragedie.’ Voor mij een mooie reactie omdat dit is waarmee ik wilde spelen: het contrast tussen zwaar en licht, tussen realistisch en absurd.

(Patricia Jozef. Foto: Johan Jacobs)

Wat gebeurde er in de periode voor de uitreiking van de prijs. Was er veel aandacht voor? Verschenen er meer recensies? Waardoor werd je geholpen? Deed je uitgever iets extra’s?

Patricia Jozef: Tot voor de nominatie was Glorie zowat onbekend in Nederland. Het boek was amper gerecenseerd in de Nederlandse pers en dat gebeurde ook niet na de nominatie. Wel begreep ik dat het meer gelezen zou worden en dat boekhandelaars in Nederland het opmerkten. Dat kon ik volgen op het internet. Een nominatie zorgt ervoor dat je boek een langer leven krijgt. Daar ben ik dankbaar voor.

Rinske Hillen: Voor een debuut kreeg dit boek veel aandacht, daar prijs ik mezelf gelukkig mee. Ik geloof niet dat er na de nominatie iets wezenlijks veranderde, het werkte vooral voor mijzelf als een bemoediging. Inmiddels is er trouwens wel een tweede druk.

Zag je je mede-genomineerden pas in Dordrecht voor het eerst of hadden jullie al eerder contact?

Patricia Jozef: Arjen ontmoette ik pas op de uitreiking zelf. Rinske sprak ik op het boekenbal en op het debutantenbal. We hadden daarna regelmatig en erg fijn contact en deelden gedachten over het schrijfproces. Blijkt ook dat we - lang geleden - op hetzelfde moment filosofie studeerden in Amsterdam.

Rinske Hillen: Arjen zag ik voor het eerst. Patricia en ik ontmoetten elkaar op het boekenbal en hebben de hele nacht weggepraat. We zijn erachter gekomen dat we tegelijkertijd filosofie in Amsterdam studeerden. Het is een raadsel waarom we elkaar toen niet zijn tegengekomen. Ik heb haar een paar weken geleden bezocht in Antwerpen en we houden contact. Nog iets wat deze nominatie me heeft opgeleverd.

Dan heb je de spanning van de middag. Hoe heb je dat beleefd? Of heb je twee uur in spanning gezeten?

Patricia Jozef: Tegen dat het Kerst is, ben ik degene die vaak al weet wat er in de pakjes zit die onder de boom liggen. Kleine signalen en brokjes informatie geven een antwoord dat later blijkt te kloppen. Jammer soms.

Ook nu. Al voor de uitreiking was ik sterk overtuigd dat de prijs naar Rinske zou gaan. Ik was blij dat ik toen even alleen was – ik ging in de keuken uitjes snijden - om een moment te kunnen treuren. De spanning viel weg, wat comfortabel was en ervoor zorgde dat ik die middag van de uitreiking zelf tamelijk rustig was, al bouwde Jelle van Riet de suspense zo goed op dat ik op het einde toch zat te trillen, ook al wist ik wat de uitkomst zou worden.

De uitslag. Wat was je reactie?

Patricia Jozef: Blij voor Rinske, echt oprecht blij. En tegelijk zag ik hoe heerlijk het moest zijn in haar plaats. Die feestelijke stemming, de felicitaties, de kroon op je werk. Zo’n prijs krijgen doet ook wat: een boost van erkenning, en een budget voor maanden schrijftijd. Vooral dat laatste, een prijs krijgen betekent extra schrijftijd, wat zo belangrijk is.

Rinske Hillen: Ik was overweldigd, ik had niet verwacht dat Houtrot zou winnen. Ik stond me af te vragen: heb ik in mijn leven wel eens een prijs gewonnen? Ik kon alleen op een zwemdiploma komen.

Plannen voor een nieuw boek?

Patricia Jozef: 1 juli betekende voor mij het begin van een vakantie na een erg drukke tijd, en tegelijk ook het aanbreken van rustige schrijftijd voor het volgende boek.

Een (laatste?) moment van Glorie?

Rinske Hillen: Meer dan plannen. Het is vrij concreet. Begin volgend jaar komt mijn tweede boek uit. Ik rond nu de laatste hoofdstukken af. Het is een radicaal liefdesverhaal. Een totaal andere roman. Waar Houtrot een strakke, klassieke opzet heeft en het verhaal zich in drie dagen afspeelt, is deze roman een stuk vrijer in vorm.

Patricia gaf onze Literatuurclub een compliment: “Het was bijzonder prettig om bij het verschijnen van Glorie te merken dat het werd opgepikt door de Hebban Literatuurclub. Debuten krijgen bij jullie de kans om zich uitgebreid te tonen. Ik zou zeggen: blijf jonge schrijvers volgen en geef ze een platform.”

Tekst: Helena van Dijk en Jan Stoel

Banner: Anne Oerlemans

Foto’s: Teun Okkerse

Dank aan: Dordt Literair, Patricia Jozef en Rinske Hillen