Buddyread Aylans geheim – Els Ampe
Net als vorig jaar blijft We Love Lit debuten in de kijker zetten. Na de buddyread over Verdriet is het ding met veren komt nu Els Ampe, een Brusselse liberale politica, aan de beurt die met Aylans geheim haar debuutroman heeft geschreven. Jan en Nathalie bogen zich ditmaal over het boek maar jammer genoeg kon het boek hen niet overtuigen. Lees hier hoe ze dit beargumenteren en hoe ze deze uitdaging tot een einde brachten.
Door Jan en Nathalie
Samenvatting
Aylans geheim, met de ondertitel “Een reis naar democratie”, is het fictieve verhaal over de Syrische jongen Aylan, die op zoek is naar een betere toekomst en er achter probeert te komen wie hij eigenlijk zelf is. Aylan woont namelijk in een gemengd gezin: zijn vader is de zoon van een imam en zijn moeder is van christelijk Aramese afkomst. Het geloof is min of meer een splijtzwam, want in het Syrië van Assad is het de Baath-partij die de dienst uitmaakt. Die partij predikt ‘unie, vrijheid en socialisme’ maar deze woorden blijken vooral holle frasen. Aylan heeft zijn oma wel iets horen zeggen over democratie, ‘maar die heeft maar 12 jaar bestaan’. De vader van Aylan heeft maar geen tijd voor hem, zo lijkt het. “De moskee, dat was zijn plek. Hij is de oudste zoon, maar hij koos jouw (christelijke) moeder.” Dat is de reden dat Aylan met zijn ouders niet in een paleis woont.
Dat er spanningen zijn tussen de twee families wordt duidelijk gemaakt door de beschrijving van Aylans familiefeesten, waar de meeste ruzies gaan over de beslissingen in verband met zijn eigen opvoeding. Ze vieren dan ook zowel de islamitische als de christelijke feestdagen bij hen thuis. Aylan is ook enig kind, het kind waar zijn ouders zo lang op wachtten, en daardoor ook nog eens een uitzondering in zijn omgeving. Door al deze facetten is hij met momenten nog eenzamer dan zou moeten. In de laatste jaren van zijn middelbaar onderwijs moet Aylan afscheid nemen van zijn vader die sterft. Oom Asir, de broer van zijn moeder, verschijnt op het toneel, en zal een bedenkelijke rol blijken te spelen naar het einde van het verhaal toe. Aylan zal opgroeien, een buitenlandse liefde leren kennen en zelfs naar het buitenland trekken om te studeren. Dit allemaal tegen de achtergrond van een Syrië dat meer en meer fundamentalistisch wordt en aan het uiteenvallen is.
De thema’s zijn alvast veelbelovend …
Jan: “ In België ontdekt Aylan de liefde, maar toch schuurt het in deze roman. Het thema van ‘Aylans geheim’ is de zoektocht naar vrijheid. Allerlei subthema’s als liefde, individualisme, omgaan met verschillende culturen, vertrouwen en wantrouwen, dictatuur versus democratie cirkelen daarom heen. Els Ampe houdt de lezer als het ware een spiegel voor met als boodschap ‘wat zou ik doen als….’
Nathalie: “Het thema van het boek is de weg naar democratie. Aylan is een jongen met een blik die naar buiten is gericht, en die kritisch nadenkt. Aylan erft zogenaamde ‘geheime boeken’ van zijn vader en de hem onbekende vrouw, Sayenna, die ze samen bezoeken, die gaan over democratie en macro-economie …
Jammer genoeg stoorden ons een aantal zaken al van in het begin. Hoe kwam dit?
Nathalie: “Die boeken zijn mijns inziens heel ver gegrepen voor een tiener van die leeftijd of maakt een land met een dictatuur tieners vlugger rijp? Dat kan je je natuurlijk afvragen, maar toch ... Ampe beschrijft de boeken die Aylan leest en andere zaken zeer uitgebreid, maar ze breekt het verhaal ermee, waardoor het boek niet echt vooruitgaat en nogal ‘drammerig’ wordt. De schrijfster wil als het ware haar lezers overtuigen van haar idealen. Dat ging er bij mij maar moeilijk in om eerlijk te zijn.”
Jan: “Het boek schiet alle kanten uit en er zitten tal van onlogische zaken in. Een jongen van een jaar of vijftien die boeken over markteconomie leest? De auteur geeft steeds aan wanneer zich iets afspeelt, maar maakt daarin stevige fouten. Ze heeft het over het begin van de ‘bankencrisis’ en laat zich dat afspelen in 2005. Maar ging Lehman Brothers niet in 2008 failliet? De tentoonstelling ‘Utopia en More’ in Leuven vond in 2016-2017 plaats, maar Ampe laat het plaatsvinden in 2013. Ze erkent dat in het nawoord en doet het af als een anachronisme. Dat lijkt een wat te gemakkelijke verantwoording. Misschien is het nog wel te verantwoorden bij de uitleg van de naam Aylan, de naam van het jongetje op het Turkse strand in 2015. In het boek wordt erover gesproken in 2013, maar de naam ‘Aylan’, het Koerdisch voor vlaggendrager, zou dit anachronisme nog verdedigbaar maken.
We kregen heel wat informatie en weetjes mee uit het boek. Hoe beviel dit?
Nathalie: “Uit de non-fictie, informatieve delen kan je wel veel leren. Er wordt vrij diep ingegaan op de thema’s die erin voorkomen. Er wordt dieper ingegaan op de werking van de Belgische politiek, meer specifiek in Brussel. Naast de democratische en economische stellingen die in het boek voorkomen, komt er ook heel wat symboliek in voor. De naam Aylan verwijst, zoals Jan al schreef, naar het dode jongetje dat in 2015 op een Turks strand aanspoelde. De onbereikbare liefde van Aylan heet Helena, de prachtige godin uit de Griekse overlevering. Aylan verwijst ook naar haar als zijn witte koningin die hij in de symbolisch belangrijke stad Palmyra het eerst zal tegenkomen. En zo zitten er nog wel een aantal referenties in die van een brede belangstelling getuigen. Maar er is gewoon overdaad als je alle citaten en ook haar uitweidingen over allerlei onderwerpen samen legt.“
Jan: “De eindeloze hoeveelheid citaten in het boek stoorde me echt. Het is alsof er een boekenkast is omgevallen en allerlei ‘geeltjes’ met citaten zich overal vastgehecht hebben van Machiavelli tot Montesquieu, van Victor Hugo tot Einstein en Camus. Daarnaast staan er allerlei verhandelingen in: over de geschiedenis van Mesopotamië, het schrift, het ontstaan van de steden, over hoe democratie dictatuur werd, over familiecratie en particratie, het te uitgebreide exposé over het onderzoek van professor Kram dat als conclusie heeft dat ze vluchtelingen moet interviewen, over de prijzen van consumpties in de cafés en of de staat cafés moet gaan uitbaten, een uiteenzetting over de naamgever van het plein waar het feest van de arbeid gevierd wordt. Het is te veel. Het lijkt erop of Els Ampe vooral haar eigen belezenheid en visies onder de aandacht wil brengen. Het doet echt afbreuk aan het in principe sympathieke verhaal.”
Nathalie had ook oog voor het liefdesverhaal waarin Aylan een hoofdrol gaat spelen.
“Er komen ook op dat vlak wat te veel toevalligheden aan bod. Aylan ontmoet in deel 2 op een toeristenreis twee Europese vrouwen, waarvan hij er één als galante ridder redt als er een ongeval plaats vindt, en een ander waarop hij op dat moment direct verliefd wordt, die uit België blijken te komen. Toevallig vindt hij nog later bij Sayenna, de onbekende kennis van zijn vader, een ‘geheim’ dat hem ook naar België leidt, en waar hij dankzij zijn oom Asir zelfs nog een opleiding kan volgen. Professor Lavrov, die Aylan tijdens zijn studies in Rusland leert kennen, kent toevallig een professor Kram in Brussel, die hem voor de één of andere reden blijkt te zoeken als hij uiteindelijk naar België is gereisd. En zo stapelen de toevalligheden zich op.”
Jan verbaasde zich dan weer af en toe over het taalgebruik.
"Als je in de Nederlandse taal schrijft, is het goed om je ook rekenschap te geven van het gebruik van het woord ‘doorheen’. Het komt nogal eens voor: ‘hij slenterde doorheen de stad’, ‘Aylan ploeterde doorheen zijn studies’, ‘hij liep doorheen de boomgaard.’ En de zin ‘ze is er ’t hart van in dat je haar hebt laten zitten’ is misschien wel aan de hand van de redacteur/corrector ontsnapt."
Onze eindconclusie: niet overtuigend genoeg, maar ook niet ontmoedigend
Nathalie: "Dit boek is een wat wankel debuut maar de schrijfster heeft wel de juiste thema’s en levensvragen te pakken. Rome is ook niet in één dag gebouwd, en er leiden vele wegen naar. Hopelijk laat ze zich hierdoor niet ontmoedigen."
Jan: "Hoewel het verhaal sympathiek is, moet Els Ampe zich realiseren dat het schrijven een vak is. En politiek is dat natuurlijk ook."
We gaven dit boek unaniem twee sterren. Maar misschien ben jij het er wel niet mee eens? De leesclubdeelnemers waren dan wel vergeeflijk, maar toch ook niet volledig overtuigd. Laat het ons hieronder zeker weten!
Leesclub Aylans geheim (spoiler alert: Er staan spoilers over het verhaal en het einde in de leesclubdiscussie.)
