Literatuur wordt zoveel leuker als je het met anderen kan delen. Daarom lezen we bij de Literatuurclub om de beurt een van elkaars favorieten. Zo las Harriët de favoriet Materiaalmoeheid van Nathalie en las Nathalie de favoriet MAUS van Anne. Nu is het dus haar beurt en ze las de favoriet van Ine: Stoner van John Williams.

Over de auteur en het boek

John Williams (1922) diende vanaf 1942 bij de luchtmacht en behaalde in 1950 zijn Master of Arts om vervolgens aan zijn PhD Engelse Literatuur te beginnen. Naast studieboeken en twee gedichtenbundels schreef Williams vier romans. De bekendste is Stoner (1965), een semi-autobiografische roman over een docent aan de Universiteit van Missouri. Pas na zijn dood werden de romans van Williams een groot succes, na een heruitgave in 2006 door de New York Review Books. De Nederlandse vertaling, van de hand van Edzard Krol, verscheen in 2012 bij Lebowski.

William Stoner komt uit een armoedig boerengezin en wanneer hij de kans krijgt aan de universiteit te studeren kiest hij al snel voor een carrière als docent Engels, tot spijt van zijn ouders. Hij wijdt zijn leven aan de literatuur en de liefde, beide zijn hem niet heel gunstig gezind. Zijn vrouw vervreemdt al snel van hem, zijn ouders verdwijnen steeds verder naar de achtergrond en zijn carrière verloopt steeds moeizamer. Stoner is en blijft een man in de marge en hij sterft in de anonimiteit.

Anne leest de favoriet van Ine

Ine: ‘Dit boek moet je echt lezen, Anne. Het is een pareltje uit de jaren ’60 dat in 2006, jaren na het overlijden van auteur John Williams, werd herontdekt en heruitgegeven. Het werd een groot succes. En ook toen de vertaalde versie in ons taalgebied uitkwam, werd die erg lovend onthaald.

Anne: ‘Ik kan me nog heel goed herinneren dat dit boek in 2012 in het Nederlands verscheen en een grote hype was, ik heb destijds en ook daarna van verschillende mensen gehoord dat het echt een aanrader was en hem dus ook op mijn wil-ik-lezen-plankje gezet, maar het kwam er steeds maar niet van! Gelukkig stond het boek bij de favorieten van Ine, want dat gaf mij een mooie gelegenheid om het dan toch eindelijk eens op te pakken!’

Ine: ‘Ik las het jaren geleden al en moest mijn geheugen even opfrissen. Toen ik daartoe door het boek bladerde greep het me meteen weer naar de keel. Ik heb zo meegeleefd met dit personage, terwijl het toch echt nogal een loser is.’

Anne: ‘Dat is inderdaad wat je heel erg bijblijft na het lezen van Stoner, dat het hoofdpersonage eigenlijk een heel naar leven heeft geleefd. Medelijden is het juiste woord. Heel opvallend vond ik het daarom om in een interview dat de auteur gaf met Brian Wooley te lezen dat hij Stoner zelf helemaal niet als een mislukking of treurig personage ziet:

“Volgens mij is hij een échte held. Veel mensen die de roman gelezen hebben, denken dat Stoner een triest en slecht leven had. Volgens mij had hij een bijzonder goed leven. Zijn leven was beter dan dat van de meeste mensen – absoluut. Hij was bezig met datgene waarmee hij bezig wilde zijn, hij had enige aanleg voor wat hij deed, hij had een zekere mate van inzicht in het belang van de taak die hij vervulde.”

Ine: ‘En misschien is dat wel het bijzondere aan dit boek: het gaat niet om iemand die de strijd aangaat met wat fout loopt of die vecht voor wat hij wil bereiken of behouden in leven, liefde, werk... Het gaat over iemand die - toch nogal ongebruikelijk - alles gewoon op zich laat afkomen, over iemand die het leven helemaal ondergaat terwijl hij zich zo afzijdig mogelijk houdt van de mallemolenmaatschappij, van de rest van de wereld tout court. Maar hij blijft wel steeds trouw aan zichzelf en wil zich alleen bezighouden met wat hem echt interesseert - en daarbij komt hij af en toe verrassend uit de hoek. Dat alles levert ons als lezer een bijzondere en verfrissende blik op de wereld en de menselijke psyche op.’

Anne: ‘Dat ben ik zeker met je eens. De sobere schrijfstijl, die in de vertaling heel goed tot zijn recht komt (ik las een deel in het Engels en een deel in het Nederlands), draagt ook helemaal bij aan het personage Stoner. Berusting is het woord dat in mij opkomt als ik moet beschrijven hoe Stoner het leven over zich heen laat komen. Hij lijkt zich ook niet heel druk te maken over het leven en wat er nog zal gaan komen. Alles is zoals het is en die stilstand is heel bijzonder, omdat het het boek zeker niet spannend maar ook allesbehalve saai maakt.’

“Hij was tweeënveertig jaar oud, slaagde er niet in zich te verheugen over iets in de toekomst en dacht nauwelijks ergens met plezier aan terug.”

Ine: ‘Als ik het verhaal van zijn leven moet samenvatten, wordt het saai. Hij doet niets bijzonders, behalve (een gepassioneerd) docent literatuur worden. Wel krijgt hij opvallend veel teleurstellingen te verwerken. Maar toch blijft steeds de hoop op beterschap boven dit boek hangen. En dat is zeker een grote kracht van dit prachtig geschreven werk. Bovendien maakt het feit dat er veel overlappingen zijn met John Williams' leven en dat het boek wellicht ten dele autobiografisch is, alles nog veel echter en intenser.’

Anne: ‘Je gaat je inderdaad afvragen of Williams zelf eenzelfde soort levenshouding heeft gehad. Ergens is die ook wel weer benijdenswaardig, het lijkt me een prettige manier van leven als je daar zelf op alle manieren vrede mee hebt. Heel indrukwekkend vind ik dan ook de manier waarop Williams zijn personage terug laat kijken op zijn eigen leven tegen het einde van het boek:

“Kalm, redelijk, stond hij stil bij de mislukking die zijn leven moest lijken te zijn. Hij had vriendschap en de intimiteit van vriendschap gewenst die hem onder de mensen konden houden. Hij had twee vrienden gehad, eentje die een zinloze dood had gevonden voor dat hij gekend was, en de andere die zich nu zo ver weg onder de levenden had teruggetrokken dat… Hij had de doelgerichtheid en de nog altijd verbindende passie van het huwelijk gewenst. Ook die had hij gekregen, en hij had niet geweten wat hij ermee aan moest, en die was weggekwijnd. Hij had liefde gewenst. En hij had liefde gekregen, en hij had er afstand van gedaan, had die in de chaos van potentiële mogelijkheden laten ontglippen. […] En hij had een docent willen zijn, en hij was er een geworden.”

Dit illustreert ook precies wat Williams wil zeggen in het interview dat hierboven geciteerd wordt, maar het blijft voor de lezer toch een droevige opsomming.

Ine: ‘Ben je het na lezing met me eens dat de grens tussen een loser en een winnaar soms heel vaag is?’

Anne: ‘Ik snap helemaal dat dat precies is wat Williams met dit boek uit wil dragen en ik denk zeker dat hem dat gelukt is. Stoner lijkt oprecht tevreden met zijn leven, hoewel hij zeker niet altijd gelukkig geweest is en dat is een les waar velen van ons nog wat van kunnen leren denk ik! Ik ben heel blij dat ik dit boek eindelijk gelezen heb!

Eindoordeel

Anne gaf Stoner van John Williams vier sterren (****): “Voor Williams is zijn Stoner de echte held en de normen en waarden die uit het levensverhaal van Stoner spreken kunnen voor veel mensen een wijze les zijn. Een unieke stem in de literatuur en het leven die zeker aan te raden is!”, de hele recensie lees je hier.

De literatuurclub leest elkaars favorieten:

-          Harriët las Materiaalmoeheid, de favoriet van Nathalie
-          Nathalie las MAUS, de favoriet van Anne

Las jij Stoner al? Wat vond jij van dit boek en kun je je vinden in de bespreking van Anne en Ine?