In de zomermaanden leest de Literatuurclub een aantal favoriete boeken van de Hebban Crew. Op Hebban kun je namelijk heerlijk snuffelen in virtuele boekenkasten van ieders gelezen boeken en leesinspiratie opdoen voor je eigen Wil ik lezen-lijst. Anne en Harriët lazen één van de favoriete boeken van Daphne, Muidhond van Inge Schilperoord, en Daphne legt uit waarom dit boek tot haar favorieten behoort.  

Over het boek en de schrijver

Inge Schilperoord (1973) studeerde psychologie, journalistiek en proza op de Schrijversvakschool en publiceerde in NRC Handelsblad en Psychologie Magazine. Ze werkt als forensisch psycholoog in onder andere het Pieter Baan Centrum. In 2015 verscheen haar debuutroman Muidhond.

Muidhond gaat over de 30-jarige Jonathan die bij gebrek aan bewijs wordt vrijgesproken. Hij trekt weer in bij zijn astmatische en hulpbehoevende moeder in een woning die binnenkort gesloopt gaat worden. De therapie die in de gevangenis gestart is, probeert hij thuis met een werkboek voort te zetten, zeer gemotiveerd om zijn leven te beteren en zijn gedachten beter te sturen. Jonathan probeert er alles aan te doen om dat wat hij eerder met een buurmeisje in een duinpan heeft gedaan, te voorkomen. Het nieuwe buurmeisje dat naast hem komt wonen, trekt echter al snel zijn aandacht. Ondanks zijn verwoede pogingen zijn gedachten en gedrag te sturen, valt Jonathan langzaam terug in zijn oude gedrag.

Waarom Daphne het boek toevoegde aan haar favorieten

‘Onbehaaglijk sterk debuut,’ schreef Hebban-recensent Elsbeth van der Ploeg over Muidhond. Daar sluit ik me volledig bij aan. Wat deze debuutroman zo sterk en overtuigend maakt, is dat Inge Schilperoord je echt in de huid van de pedofiele hoofdpersoon laat kruipen. Iemand waarin je je eigenlijk niet wíl verplaatsen. Schilperoords ervaring als forensisch psycholoog bij het Pieter Baan Centrum, heeft haar precies de goede bagage gegeven om de gedachtewereld van de hoofdpersoon zo invoelbaar te maken. Je krijgt zelfs een bepaalde vorm van begrip voor zijn worstelingen. Hoe hard hij ook probeert controle te houden over zijn gedachten en verlangens, je ziet hoe de pedofilie steeds meer de overhand krijgt.

Naast haar goed ingezette kennis heeft Schilperoord ook een ijzersterk schrijftalent. Muidhond leest niet als een debuut, de zinnen van de schrijfster zijn weloverwogen en ze bouwt de spanning heel goed op. De debutante werkt echt toe naar een climax.

Geen wonder dat Inge Schilperoord de Bronzen Uil won met dit boek en werd genomineerd voor vele prestigieuze prijzen, waaronder de Libris Literatuur Prijs 2016. Kippenvel van ongemak tijdens het lezen.

Leeservaring Anne en Harriët

Harriët: Vanaf de eerste regel zat ik meteen in het boek. Je zit ook direct in het hoofd van Jonathan en hoewel het niet direct duidelijk is van welk vergrijp hij vrijgesproken wordt door gebrek aan bewijs, heb je wel meteen het gevoel dat het geen kleinigheid is geweest. De sfeer die Schilperoord neerzet is broeierig en de zomerse hitte in het verhaal draagt bij aan het ongemakkelijke gevoel dat je in de loop van het verhaal bekruipt. Net als Daphne aangeeft, is de gedachtewereld van Jonathan goed invoelbaar en betrapte ik mijzelf erop dat ik wat sympathie ging voelen voor de manier waarop hij aan het worstelen was met zijn gevoelens en de behoefte aan rust in zijn hoofd.

“Ondertussen dacht hij aan al die onbeschrijflijk stille middagen dat hij daar alleen was geweest, hoe gelukkig hij daar was. Hij kon haar niet uitleggen hoe alles daar stilstond terwijl het toch bewoog. Dat er geen tijd was. Geen verleden of toekomst. Dat de dingen er gebeurden volgens hun eigen wetten. Het enige wat hij daar hoefde te doen, was in- en uitademen, zitten en kijken. Niemand die wat van hem wilde.”

Wat vond jij van Jonathan?

Anne: Het is heel knap hoe Schilperoord de lezer meeneemt in het hoofd en de gedachtewereld van Jonathan. Hoe hij zich ook aan de regels van zijn therapie probeert te houden en zijn best doet om de uitspraken en uitleg van zijn psycholoog te begrijpen, toch overstemmen de pedofiele gevoelens zijn rede keer op keer. Schilperoord maakt de frustratie, wanhoop en onmacht van haar hoofdpersonage bijna voelbaar.

“Hij moest denken aan de oefening over empathie die hij met de psycholoog had gedaan. Het ging erom dat je meevoelde met een ander, dat je het gevoel van een ander aanvoelde. Dat waren de woorden die de psycholoog had gebruikt. Dat was belangrijk.”

Jonathan is geen leeg personage, de ervaring van de auteur als forensisch psycholoog is de gehele roman op de achtergrond aanwezig en elke handeling wordt geduid en verklaard voor de lezer, enkel door deze mee te nemen in het gedachteproces, niet door een stem van buitenaf over de situatie te laten oordelen, daarin ligt de kracht van dit verhaal.

Zit er een oordeel in het verhaal en hoe uit zich dit?

Harriët: Hoewel niet expliciet gezegd of geschreven vond ik er zeker wel een oordeel in zitten. Op twee manieren eigenlijk. Als eerste wordt Jonathan  wegens gebrek aan bewijs vrijgelaten en de therapie die gestart is, wordt abrupt afgebroken. Jonathan kan zo maar gaan en staan waar hij wil, zonder begeleiding. Toch lees je in het verhaal dat hij eigenlijk wel schuldig is en dat mensen dat weten, maar men doet niets. De regels van de rechtsgang prevaleren boven de vrijwel zekerheid van terugvallen in oud gedrag die men uit de literatuur haalt.

“We schatten een hoge recidivekans in voor zoiets als waarvoor je bent veroordeeld, had de psycholoog gezegd. Hij paste in een profiel, legde hij uit, een daderprofiel, en had percentages genoemd die even snel Jonathans hoofd uit waren gespoeld, als hij ze had gehoord.”

Vervolgens komt Jonathan in een situatie terecht die voor hem veel te verleidelijk is. Naast hem woont een klein meisje dat hele dagen alleen thuis is. Haar moeder werkt in de kroeg, is gescheiden en op de vlucht voor Jeugdzorg. Er is op dit meisje en op Jonathan dus totaal geen toezicht.

Tussen de regels door lees je eigenlijk de aanklacht die de schrijfster heeft tegen de misstanden in de maatschappij. Je kent het gevaar, maar doet niets en biedt alleen maar meer gelegenheid.

Op de achterflap van het boek staat als quote van De Morgen: “Een tour de force. Dit is een briljante, noodzakelijke roman.” Vind jij dit ook een noodzakelijke roman? Had dit boek geschreven moeten worden?

Anne: Ik heb een beetje moeite met de term ‘noodzakelijk’, maar ik denk zeker dat het goed is dat dit boek geschreven is zoals het geschreven is en ik waardeer het ook enorm. Dit debuut geeft een stem aan een personage dat vaak geen stem krijgt – hooguit in een poging zich te verdedigen – en laat de lezer zich inleven in een situatie waarin niemand zich eigenlijk ooit hoopt te bevinden. Tegelijkertijd leert de lezer heel veel over psychologische stoornissen en de gevolgen daarvan, voor de buitenwereld, maar zeker ook voor het betreffende individu. Ik snap dus wat er bedoeld wordt als gezegd wordt dat dit een ‘noodzakelijk’ boek is en ik denk vooral ook dat het voor heel veel mensen een eye-opener kan zijn. Het helpt voor het begrip zonder iets goed te praten.

Eindoordeel

Anne: **** “Schilperoord werkt duidelijk toe naar een climax vanaf het allereerste begin, maar het verhaal sijpelt een beetje voort in een ongemakkelijke sfeer die dit debuut zo indrukwekkend maakt.”

Harriët: **** “Een debuut geschreven met kennis van zaken. Door de keuze van het vertelperspectief zorgt Schilperoord ervoor de dader menselijk te maken, maar tegelijkertijd ook maatschappij kritisch te zijn." 

Op 23 juni schreef Helena een leeservaring over haar favoriet van Daphne: De Literatuurclub leest de Hebban Crew-favorieten: Nietzsches tranen