Onmogelijk om de beste schrijver ooit te noemen. Er is zoveel moois geschreven. En ‘de beste schrijver’ is ook een beetje tijdbepaald en het gaat niet om een ranglijst.

Als het om echte literatuur gaat dan gaat het om boeken die meerdere lagen bevatten. Zo’n boek is de klassieker ‘Nooit meer slapen’ van W.F. Hermans (met Mulisch en Reve een van de ‘grote drie’ in de Nederlandse literatuur). Zo op het eerste gezicht lijkt het een verhaal over een ontdekkingstocht in Noorwegen. Daar moet de hoofdpersoon, Alfred Issendorf de hypothese gaan toetsen dat sommige van de ronde meertjes in het te onderzoeken gebied niet gevormd zijn door smeltend ijs maar door inslagen van meteorieten. Alfred heeft het moeilijk, alles gaat mis en keert een illusie armer terug. En het stikt er van de muggen. Een tweede laag in het boek gaat over de gemoedstoestand van Alfred: faalangstig. Is de wetenschap wel wat hij wil? (lijkt wel op W.F. Hermans zelf). In het boek is ook kritiek op de wetenschap te lezen (dat had Hermans ook, denk aan ‘Onder Professoren.’) Nooit meer slapen was een intrigerend boek dat er toe leidde dat ik meer van Hermans ging lezen en me in hem wat ging verdiepen. Ik werd zowaar fan en zijn tv-optredens toonden een opmerkelijk man met opmerkelijke opvattingen. Kijkt een kunstenaar niet altijd op een andere manier naar de wereld?

En dan gebeurt het onverwachte. Ik kom te werken in Tilburg en bezoek daar het toenmalige museum Scryption. Daar was destijds een enorme verzameling typemachines te zien (Hermans verzamelde die ook) én de schrijfkamer van Hermans was daar ingericht met zijn befaande rode IBM-machine. Dan komt zo’n schrijver ineens dichtbij, word je weer enthousiast.  Maar de tijd verglijdt. Wordt Hermans nog veel gelezen? Het Scryption hield op te bestaan en de collectie typemachines en de werkkamer van Hermans werden niet als belangrijk genoeg ervaren om te behouden. Boekhandel Limerick in Gent slaagde er in alles te kopen en een speciaal Hermans-gedeelte te realiseren in de winkel. Hermans staat bij mij in de boekenkast. Het wordt weer eens tijd om te herlezen, bedenk ik mij. En op mijn eerstkomend bezoekje aan Gent misschien opnieuw eens gaan kijken naar Nederlands literair erfgoed.

- Jan Stoel -