De shortlist van de Libris Literatuur Prijs is een feit en Nathalie en Anne hadden Nachtouders van Saskia De Coster al een tijdje op hun nog-te-lezen-lijstje staan. Deze nominatie was een mooie gelegenheid om het boek te gaan lezen en er wat gedachten over uit te wisselen. Waar kunnen we die gedachten dan het best wisselen met jullie? Bij de Loepjes natuurlijk!

Door: Anne en Nathalie
Banner: Anne

Over de auteur

Saskia De Coster (1976) is auteur van acht romans die in meer dan tien talen vertaald werden. Haar werk verscheen op verschillende lijsten voor literaire prijzen en met haar roman Wij en ik sleepte ze de Opzij Literatuurprijs in de wacht. De Coster schrijft ook columns en zoekt graag de grenzen van literatuur op in sound performances, theater en tijdens optredens. Haar nieuwste, autobiografische, roman Nachtouders verscheen in 2019 bij Das Mag.

Het boek

Saskia en Juli zijn een lesbisch stel, Juli wil graag een kind en na lang zoeken wordt er in de beste vriend van Saskia, Karl, een donor gevonden. Om hun inmiddels éénjarige zoontje, Saul, kennis te laten maken met zijn biologische hippie-familie bezoeken Saskia en Juli met hem het afgelegen Canadese eiland waar Karl opgroeide. De eilandbewoners blijken een pijnlijk geheim over Karl te delen en voor Saskia komt langzaam alles onder spanning te staan.

Naast het verhaal van het moederschap van Juli en Saskia, komt ook sterk de slechte relatie van Saskia met haar eigen ouders naar voren, een relatie die de twijfels van Saskia over haar moederschap ook wel zal aansterken. Die slechte relatie zal waarschijnlijk ook heel wat lezers beroeren.

De Coster is heel open over de autobiografische elementen in deze roman. Nachtouders werd gelanceerd met een campagne op sociale media. Prominenten deelden hierbij hun ervaringen over de wisselvalligheden van het ouderschap én de twijfel over het zijn van een ‘goede’ ouder onder de hashtag #nachtouders. De brug naar haar eigen ouders werd met dit boek overigens ook helemaal opgeblazen.

Opvallende stijlen

De Coster schrijft haar verhaal eigenlijk op drie verschillende manieren. Allereerst is er het verhaal vanuit ik-personage Saskia, over het bezoek aan het eiland. Daarnaast zijn er de gesprekken in bed tussen Juli en Saskia die als losstaande hoofdstukken in scriptvorm zijn opgenomen tussen de hoofdstukken door én dan zijn er nog de hoofdstukken met als titel ‘schrift’, waarin Saskia over haar ervaringen schrijft (dit keer over zichzelf in de derde persoon enkelvoud).

Anne: ‘Vond jij deze verschillende stijlen prettig om te lezen?’

Nathalie: ‘Daar moest ik inderdaad even inkomen, want het was niet onmiddellijk duidelijk hoe het verhaal juist was opgebouwd. Maar de betekenis van de verschillende perspectieven drong wel langzamerhand tot me door.' 

Anne: ‘Ik vond het ook even wennen, maar het voegde voor mij zeker wat toe aan de gelaagdheid en diepgang van het boek. Het duurde bij mij wel even voor ik door had dat het ik-personage Saskia was, had jij dat ook?’ 

Nathalie: ‘Dat nam wat tijd in beslag, maar naarmate ik door begon te hebben welke Saskia er juist aan bod kwam in welk hoofdstuk, vond ik het wel knap gedaan. Daartegenover bleven alle perspectieven ook wel op afstand voor mij, moet ik toegeven. Het is een knap spel dat de auteur er van gemaakt heeft, maar het voelde tegelijkertijd wat gekunsteld. Ik weet niet hoe jij dit ziet?’

Anne: ‘Daar ben ik het wel mee eens, er was voor mij niet echt een moment dat ik helemaal het verhaal ingezogen werd, de verschillende stijlen en hoofdstukken zorgden steeds voor een onderbreking. Was er een gedeelte of stijl in het verhaal die jou het meest lag, had je een voorkeur?’

Nathalie: ‘Ik denk dat ik de verhaallijn van zowel de ik-persoon Saskia als het ‘schrift’ over Saskia en Juli in Canada het meest ‘actieve’ vond, er gebeurde meer in. Maar ook de beschouwingen van de Saskia in de derde persoon voegden iets toe, en bleven boeien.’

Anne: ‘Voor mij waren de hoofdstukken die Saskia in de derde persoon enkelvoud over zichzelf schrijft het meest interessant.’

De thema’s

“Dit is mijn verhaal, maar het is, denk ik, ook het verhaal van iedere ouder die wel eens gewankeld heeft.”

Centraal in de roman van De Coster staat de twijfel over het moederschap die Saskia heeft. Saskia is niet de biologische moeder van Saul, maakt dat haar wel een echte moeder? Is het moederschap iets wat je leert, krijgt of hebt? Door deze twijfels komt haar relatie met Juli steeds verder in gevaar.

Net als Saskia heeft Anne niet zoveel met het moederschap of het ouderschap in zijn algemeenheid. ‘Dat komt nog wel,’ is het meest gehoorde antwoord wanneer zij dit hardop uitspreekt. ‘Je bent nog jong.’ Misschien hebben ze gelijk, misschien komt het nog. Misschien ook niet. Al met al betekende het dat Anne een tijdje twijfelde voor ze begon met het lezen van Nachtouders. Was dit wel een boek voor haar, waren dit thema’s waarmee ze al lezend iets zou kunnen? Het antwoord bleek ja, het boek is ook literair en qua stijl interessant genoeg om een goed boek te zijn, zelfs als je niets met moederschap of ouderschap hebt.

Nathalie is al wat ouder dan Anne, slechts een beetje jonger dan Saskia, en ook bij haar heeft het moederschap nooit een grote rol gespeeld. De omstandigheden zijn daar nooit echt rijp voor geweest en ook het bewustzijn dat het niets voor haar is, is daardoor mee gegroeid. Door de vorige roman Wij en ik van Saskia al te hebben gelezen, wilde zij ook wel deze kandidaat voor de Libris Literatuur Prijs lezen. Een boek is er sowieso voor haar ook om je te leren inleven in een ander verhaal, een ander thema dat wat verder van je af staat. Het was voor haar bijvoorbeeld volledig nieuw om de stem mee te krijgen van een niet-biologische moeder/ouder in een boek over ouderschap, dat maakte het weer erg leerrijk voor haar. 

Het eindoordeel

Anne: Ik gaf Nachtouders uiteindelijk vier sterren en was eigenlijk blij verrast met het boek. Ik had er veel minder van verwacht en hoewel het voor mij geen Libris-winnaar is, ben ik blij dat ik het gelezen heb. Mijn recensie eindigt dan ook: “Het geschrevene, de gesprekken en het doorlopende verhaal als drie verschillende stijlen die elkaar aanvullen is een interessant spel dat de grens tussen fictie en realiteit steeds verder vervaagt. Dit literaire spel en de manier waarop De Coster de twijfel die elke ouder, maar met name de niet-biologische ouder, zal hebben onder de aandacht brengt maken deze roman de moeite van het lezen waard.”

Nathalie: Dit boek kreeg van mij vier sterren. Ik heb geen andere Libris shortlist-genomineerde gelezen, dus kan ik ze ook niet vergelijken. Ze is wel de enige Vlaamse op de lijst, daarom supporter ik natuurlijk wel. De manier waarop Saskia De Coster ook dit boek weer schreef, is sowieso uniek, origineel, interessant en vind ik prijzenswaardig. De schrijfster speelt heel slim met verschillende stijlen en perspectieven op een manier die ik erg kan waarderen. Ze brengt op een erg mooie manier de twiijfel en de onzekerheid over waarmee jonge ouders dikwijls te kampen hebben. Chapeau ook dat ze zo eerlijk is en nog dieper in zichzelf is gaan graven.