Romeo & Julia is het beroemdste liefdesverhaal ter wereld. Hoewel Shakespeare zijn tragedie aan het eind van de zestiende eeuw baseerde op eerdere Italiaanse vertellingen, is zijn versie tot op de dag van vandaag hét verhaal over de onfortuinlijke geliefden. Niet veel lezers zullen het oorspronkelijke toneelstuk van Shakespeare (al dan niet in vertaling) gelezen hebben, maar toch is het verhaal, middels welke bewerking dan ook, niemand onbekend. Het stuk is door de eeuwen heen namelijk talloze keren vertaald, hertaald, herverteld en bewerkt voor toneel, ballet en film. Daarnaast diende het als inspiratiebron voor talloze andere verhalen, zoals West Side Story en Titanic.

“Liefde op het eerste gezicht, die uitgroeit tot een allesverterende liefde waarvoor je bereid bent te sterven.”

In september van dit jaar verscheen een nieuwe vertelling van het verhaal, ditmaal door Tiny Fisscher en uitgegeven door Blossom Books als eerste deel van wat een reeks hervertellingen van beroemde klassiekers voor jonge lezers moet worden. De prozaversie die Fisscher schreef heeft als primaire doelgroep dan ook de Young Adult-lezers. YA? Maar dit is toch de Literatuur Club? Geen zorgen, je bent nog steeds aan het goede adres, de bewerking van Fisscher was namelijk voor de leden van Literatuur (Anne & Saar) en de leden van YA (Elke & Fien) een uitgelezen kans voor een genre melange rondom dit beroemde verhaal.

Wat zijn jouw eerdere ervaringen met het verhaal van Shakespeare?

Anne: Hoewel bij Shakespeare het woord balkon in het toneelstuk Romeo & Julia niet te vinden is, is dat voor veel mensen en zo ook voor mij, toch een van de eerste connotaties met het toneelstuk; de balkonscène. Later speelde ik de muziek van West Side Story en kwam ik erachter dat het verhaal gebaseerd was op Romeo & Julia. Pas tijdens mijn studie Algemene Cultuurwetenschappen maakte ik kennis met (en worstelde ik me door) de originele tekst van Shakespeare en intussen heb ik talloze bewerkingen gezien en gelezen. Daarom was ik erg benieuwd naar de nieuwe versie van Fisscher en hoe deze zich zou verhouden tot het origineel.

Saar: Wanneer ik Romeo en Julia echt leerde kennen, weet ik niet precies meer. Mijn eerste herinnering aan de twee geliefden is echter in mijn geheugen gegrift. In de lagere school gingen we naar een toneelstuk kijken waarbij één acteur in een monoloog het verhaal van Romeo en Julia vertolkte. Ik zie de man nog sterven op het toneel wanneer hij zowel de dood van Romeo als deze van Julia op het podium vorm gaf. Romeo en Julia kwamen later terug toen ik de film Shakespeare in Love zag. Toen viel ik pas echt voor het verhaal. De oorspronkelijke versie van Shakespeare moest ik ooit lezen voor de lessen Engels en het romantische van het verhaal bleef in mijn hoofd hangen. Films als Titanic en Letters to Juliet hebben enkel maar meer voeding gegeven aan dat idee.

Elke: Net zoals Anne was in mijn ogen de balkonscène echt iconisch; vooral door de vele films die hem opnamen terwijl hij niet in Shakespeares originele toneelstuk genoemd wordt. Mijn eerste ervaringen met Romeo en Julia komen vooral uit film, maar ook uit ‘horen zeggen’. Mijn lerares Engels kon maar niet ophouden met jubelen over Shakespeare, en Romeo en Julia was ook een van de eerste stukken die ik las voor mijn studie Literatuurwetenschap. Het origineel heb ik dus inmiddels al talloze keren gelezen, en ik weet telkens weer een nieuwe laag te ontdekken.

Fien: Ik leerde Shakespeare geleidelijk aan kennen. Ik ving af en toe wel een paar bekende uitspraken van hem op in andere boeken, las een zeer jeugdige versie waarin romantiek centraal stond en was geboeid door de volgende woorden: "A rose by any other name would smell as sweet". Toen ik in mijn laatste jaar van de middelbare school zat, hebben we een groot deel van onze tijd gespendeerd aan het lezen van Shakespeare. Net als Elke was ook mijn leerkracht er dol op, al was het wel die van Nederlands en niet Engels.

Wat valt er op aan de vertelling door Fisscher in vergelijking met het origineel?

LET OP: de vergelijking is gemaakt met de toneeltekst door Shakespeare en de Nederlandse vertaling door Gerrit Komrij uit 1988.

Anne: Allereerst dat Fisscher een prozatekst heeft geschreven en de toneelvorm heeft losgelaten. Dit maakt dat de nieuwe vertelling vlot leest. Wel begint het boek nog steeds met een overzicht van de personages en komen deze personages binnen het doorlopende verhaal nog steeds ‘op’, al is het op een minder gekunstelde manier dan wanneer dit letterlijk zo staat beschreven in een platte toneeltekst.

Komrij, 1988: “de vorst Della Scala, met gevolg, op”

Fisscher, 2018: “Daar, op dat van haat vergeven middeleeuwse plein in Verona, waar de ochtendzon de vochtige, rode dakpannen laat glanzen, verschijnt vorst Della Scala ten tonele.”

Saar: De ellenlange monoloog die personages op het toneel bij Shakespeare afsteken, heeft Fisscher niet integraal overgenomen. De dialoog blijft echter wel heel centraal staan. Fisscher verweeft ze in haar prozaversie wel op een natuurlijke wijze doorheen heel het verhaal, zodat je als lezer nog duidelijk weet wie er aan het woord is, maar niet het gevoel krijgt alsof er moet worden ‘aangeduid’ wie er aan het woord is.

“Als verdoofd draait Julia haar hoofd naar de vrouw toe. ‘Wat zeg je? Leeft Tybalt ook niet meer?’”

Door de dialoog zo centraal te stellen, slaagt Fisscher erin om haar versie van Romeo en Julia dicht bij de oorspronkelijke versie te houden.

Anne: Het is mooi om te zien hoe dichtbij het origineel Fisscher blijft waar het de scènes en opbouw van het verhaal betreft. Voor wie de oorspronkelijke tekst ernaast legt blijven aktes herkenbaar en hoewel het taalgebruik hier en daar wat moderner is, blijft de auteur heel trouw aan het verhaal van Shakespeare. Er doen zich geen nieuwe of gemoderniseerde situaties voor, het verhaal loopt op dezelfde manier af en qua taalgebruik is het werk niet onnodig versimpeld. De beeldspraak die Shakespeare gebruikt blijft overeind, evenals de seksueel getinte grapjes uit die tijd en de poëtische dialogen.

Saar: Tijdens de eerste leessessie vond ik de poëtische taal en het opkomen van de personages een beetje onwennig aanvoelen. Pas toen ik een tweede keer het boek ging lezen, kon ik het poëtische waarderen en zag ik het toneelstuk zich werkelijk voor mijn ogen afspelen. De reden daarvoor is wat Anne ook omschrijft: Fisscher heeft het verhaal van Shakespeare makkelijker leesbaar gemaakt voor een ruim publiek. Ik verwachtte een prozaïscher verhaal. Maar Fisscher bleef dicht bij de versie die Shakespeare schreef, waardoor je best wat hoogdravende taal mag verwachten.

Wat maakt de versie van Fisscher geschikt voor een YA-publiek?

Elke: Wat Fisscher ontzettend goed doet, is het versimpelen doch behouden van de originele tekst. Het verhaal, wat iedereen inmiddels wel kent, is iconisch maar heel erg Shakespeariaans (als dat een woord is). De taal, vooral in het Engels, is niet gemakkelijk en zit vol met schunnige, grappige en mythische woordspelingen en verwijzingen. Fisscher is geslaagd in het behouden van het originele verhaal, inclusief de prachtige metaforen en woordspelingen, door het in een simpelere taal en prozavorm te gieten. Het is nog steeds Shakespeare, maar heel erg toegankelijk en daarom perfect voor jonge lezers die Shakespeare willen ontdekken.

Fien: De schrijfstijl van Tiny Fisscher is heel erg toegankelijk. Ze is erin geslaagd om het verhaal op een begrijpbare manier weer te geven zonder dat daarbij aspecten verloren gaan die het verhaal van Romeo en Julia maken tot wat ze zijn. Zoals Elke al aanhaalt bewaart de auteur heel wat van de oorspronkelijke metaforen en deinst ze er niet voor terug om ietwat schunnige opmerkingen te behouden zoals ook Shakespeare ze bedoelt heeft. Wat ik één van de grootste pluspunten vind van deze uitgave is dat niet alles geromantiseerd is, wat je toch wel heel erg veel ziet gebeuren met de klassieker. Daarom petje af voor jou, Tiny Fisscher.

Waarom is de versie van Fisscher ook de moeite waard voor de literaire lezer?

Anne: Fisschers Romeo & Julia is een moderne versie, toegankelijk voor de jonge lezer, maar ook zeker een verhaal dat het origineel respecteert en niet vervalt in straattaal of andere hippe trucjes in een poging de jeugd aan het lezen te krijgen. Deze versie is duidelijk bedoeld voor de lezer die geïnteresseerd is in het verhaal van Shakespeare en is waar het het taalgebruik betreft zeker geschikt voor wie van poëtisch en literair werk houdt. Tegelijk is het een mooi opstapje voor literaire lezers die zich ooit nog eens aan de oorspronkelijke tekst willen wagen en helpt het de toneeltekst van Shakespeare beter te begrijpen/te waarderen. De bewerking van Fisscher bevat geen uitgebreide wetenschappelijke verantwoording, het verhaal staat centraal.

Saar: Fisscher heeft Romeo en Julia vertaald in hedendaagse taal, zonder daarbij hip te willen zijn. Ze heeft geen scènes verandert, vervangen of moderner gemaakt. Enkel de taal en de vorm heeft ze in een hedendaags jasje gestoken. Daarbij gebruikt ze nog steeds de poëtische en ietwat hoogdravende, maar charmante, taal die Shakespeare zo eigen maakt.

Voor wie is Romeo & Julia een geschikt kerstgeschenk en waarom?

Elke: Allereerst moeten we iets zeggen over de prachtige illustraties, de sierletters én de indrukwekkende voorkant. Dat alles maakt dit werk meteen een eyecatcher. Het is een perfect boek voor de Shakespeare-liefhebber, want het is een hele mooie editie en kan vast toegevoegd worden aan een collectie. Het is ook een tof boek voor de YA-lezer, die altijd al benieuwd is geweest naar Shakespeare maar het door angst voor de moeilijkheidsgraad nooit heeft durven op te pakken. En natuurlijk ook voor de algemene literatuurliefhebber: het is door-en-door Shakespeare, ondanks de versimpeling en proza-vorm, en is een interessante read voor lezers die het graag willen vergelijken met de originele tekst.

Anne: Dit boek is een heel interessante kennismaking voor iedereen die geïnteresseerd is in het verhaal over Romeo & Julia. Zoals hierboven al genoemd is het een perfect opstapje voor de literaire lezer die zich niet meteen aan de tekst van Shakespeare wil wagen. Ik zou het zelfs een volwaardig alternatief willen noemen voor de lezers die het verhaal altijd al eens tot zich wilden nemen, maar niet door Shakespeare of een van de originele toneelteksten heen geworsteld kwamen. Daarbij is het boek sowieso een heel geschikt kerstgeschenk als we alleen al naar de uitvoering kijken, de prachtige linnen hardcover met goudopdruk en de al even mooie illustraties door Sophie Pluim maken dit boek tot een must in de boekenkast!

Fien: Deze uitgave van Romeo en Julia beperkt zich niet tot maar één persoon voor wie het geschikt is. De prachtige versie maakt dat het een geschikt cadeau is voor iedere boekenwurm. Iemand die leeft voor boeken kan toch niet weerstaan aan de goud met linnen kaft? En dan heb ik het nog niet over de binnenkant: de prachtige illustraties zijn een waar genot voor het oog. Ik kan dus maar één ding besluiten: aan wie je dit boek ook geeft met Kerst, ze zullen dolgelukkig en je eeuwig dankbaar zijn.

Saar: Alleen al door de uitvoering met een prachtige luxe kaft, de illustraties en de sierlijke letters heeft iedere boekenwurm zin om dit boek te beginnen lezen. De uitvoering maakt dit boek een geweldig cadeau voor lezers die kennis willen maken met Shakespeare, maar niet door de oorspronkelijke versie van Shakespeare geraken door de taal en de vorm die daar gebruikt worden. Ook voor zij die de oorspronkelijke versie van Shakespeare wel hebben gelezen, is dit een prachtige aanwinst om het verhaal nog eens te herlezen op een koude winteravond.

Lees het artikel van de YA Club hier!