Vorig jaar verscheen het Boekenweekgeschenk voor het eerst ook in de Friese vertaling. Aangezien dit een groot succes bleek te zijn werd al snel besloten om in 2019 het Boekenweekgeschenk wederom in het Fries uit te brengen. We hebben Hetty Benedictus, een Hebbanista met Friese wortels, bereid gevonden om de verschillen tussen beide uitgaven met ons te bespreken.

Door: Hetty Benedictus
Banner: Anne Oerlemans

Net als vorig jaar heb ik weer beide boeken gelezen, zowel de Nederlandse als de Friese uitgave. De vertaalster Jetske Bilker is een Nederlandse schrijfster die in het Fries publiceert, daarnaast is ze literair recensente en vertaalde ze al verschillende jeugdboeken en romans in het Fries, waaronder een aantal delen van De kameleon, het eerste boek van Harry Potter en De spion van Paulo Coelho (dit samen met Jantsje Post).
In 2004 schreef Jetske Bilker de novelle Oar plak, oare tiid, dit was het Boekenweekgeschenk voor de Friese Boekenweek die jaarlijks eind februari/begin maart georganiseerd wordt door de stichting It Fryske boek. Blij verrast was ik toen ik ontdekte dat het Boekenweekgeschenk ook dit jaar weer vertaald is door Jetske Bilker. Zij nam vorig jaar de vertaling van Gezien de feiten van Griet Op de Beeck voor haar rekening, naar mijn mening heeft ze dit zeer goed gedaan. Omdat ze ervoor gekozen had om de tekst zo letterlijk mogelijk te vertalen bleef het oorspronkelijke verhaal goed overeind. Ik hoopte dit jaar dezelfde aanpak terug te vinden en werd hier niet in teleurgesteld.

Lezen in het Fries
Hoewel ik elk jaar een aantal boeken in het Fries lees, is het altijd weer even wennen, zeker omdat ik al ruim 20 jaar niet meer in Friesland woon en de taal dus niet meer regelmatig hoor. Maar na een paar bladzijden gaat het weer als vanzelf. Toch moet ik bekennen dat een aantal woorden en uitdrukkingen in Jas fan belofte mij onbekend waren en ik af en toe even de Nederlandse uitgave erbij gepakt heb om het woord op te zoeken, niet zo zeer omdat ik door het onbekende woord het verhaal niet goed kon volgen, maar meer omdat ik gewoon nieuwsgierig was naar de betekenis.

Uitdrukkingen
Ook vond ik het erg interessant om bepaalde uitdrukkingen in beide talen te zien, soms zijn ze letterlijk hetzelfde, maar andere keren bestaat er in het Fries een heel eigen uitdrukking die qua betekenis overeenkomt maar letterlijk vertaald iets totaal anders is. Het komt ook voor dat in het Nederlands iets met één woord uitgedrukt wordt waar in het Fries een hele zin voor nodig is en andersom.

• Út ‘e skroeven -> uitgelaten
• It die fertuten -> het werkte
• hy sit wol op kop en earren yn dyn boek -> hij is wel heel intens met je werk bezig (letterlijk vertaald: hij zit wel op kop en oren in jouw boek)
• fan ’t sjapiter-> in de war
• dochst sa rimpen -> je bent te nerveus (letterlijk: je doet zo roekeloos)
• ik wie wat brûkel -> ik deed wat stroef
• in beste tebeksetter -> een harde les
• skriuw op eigen manneboet -> vaar op eigen kompas (letterlijk vertaald: schrijf op eigen initiatief)
• Loet en Lisette koenen as de blommen -> Loet en Lisette mochten elkaar (letterlijk vertaald: Loet en Lisette konden als de bloemen)
• Dit roait nergens nei -> ongepast

Het verhaal van Siebelink
Doordat Jetske Bilker met haar vertaling zo dicht bij het origineel blijft is het werk van Jan Siebelink ook in het Fries nog altijd goed te herkennen. Natuurlijk door de onderwerpen die hij regelmatig in zijn boeken aan bod laat komen, denk aan: de kwekerij, het strenge geloof en het beroep leraar. Maar ook door het feit dat over elk woord nagedacht lijkt te zijn, er staat geen woord te veel in. Dit vond ik voor zowel de Nederlandse als de Friese uitgave gelden. Deze schrijfstijl vind ik erg prettig om te lezen en er ontstaan, zeker ook in de Friese taal soms hele mooie zinnen:

Der is tiid foarbygien. It makket him ûngerêst. Hy hat nergens grip mear op. Hiel yn é fierte weagget of fladderet in sêft fiolet gûnzjen. As is der in dahliafjild oan it praten. Soe dat de ivichheid al wêze? Sil dat noait ophâlde?

Een zekere tijd is voorbijgegaan. Het maakt hem ongerust. Hij heeft nergens vat meer op. Heel ver weg golft of fladdert een zacht violet gonzen. Alsof een dahliaveld aan het praten is. Zal dat al de eeuwigheid zijn? Zal dat nooit ophouden?

Ik heb eerder de boeken Knielen op een bed violen en Margje gelezen van Jan Siebelink en ergens was ik wel een beetje teleurgesteld om dezelfde onderwerpen nu weer in het Boekenweekgeschenk terug te zien komen, het lijkt bijna alsof er geen ander onderwerp mogelijk is voor Jan Siebelink. Maar misschien moet ik gewoon nog meer boeken van hem gaan lezen? Wie weet ontdek ik dan toch nog andere onderwerpen.
Uit gelezen interviews met Jan Siebelink weet ik dat Knielen op een bed violen een boek is dat Jan Siebelink gewoon móest schrijven, iets wat herkenbaar is in de hoofdpersoon Arthur uit Jas fan belofte, ook Arthur had een boek dat hij gewoon móest schrijven.

Do hast dat meimakke. Do hast dy jas samar op é dyk fûn. Do hast dat wûnderbaarlike hast mei eigen eagen sjoen. Wolst besykje dat yn in roman te krijen. As dy dat noris slagge… ik hoopje it te belibjen. Lit dy dissertaasje dochs sitte. Hast yn dyn libben mar ien doel. Hâld dat foar eagen.

Jij hebt dat meegemaakt. Je hebt die jas zomaar op straat gevonden. Jij hebt het wonderbaarlijke bijna met eigen ogen gezien. Je gaat proberen dat in een roman te krijgen. Als dat je toch lukken zou… ik hoop het mee te maken. Laat alsjeblieft die hele dissertatie schieten. Je hebt in je leven maar één doel. Hou dat voor ogen.

Wat vond ik van het Boekenweekgeschenk?
Ik las eerst de Nederlandse versie en vervolgens de Friese variant van het Boekenweekgeschenk. Ik las beide boeken vlak na elkaar, toch was dit niet vervelend, die herhaling was niet storend. Het Nederlandse geschenk las ik gewoon om het verhaal in me op te nemen. Bij het Friese boekje ben ik meer gaan letten op de kenmerkende dingen voor Jan Siebelink, kon ik ze er nu ook weer uit halen? De details uit het verhaal vielen me, ondanks het oplettende lezen dat nodig is voor mij bij het lezen in het Fries, bij de tweede lezing nog meer op. Het verhaal zit goed in elkaar. Ik heb weer eens genoten van de mooie woorden die de Friese taal heeft (of ben ik lichtelijk bevooroordeeld?) en vind dat Jetske Bilker wederom de klus goed geklaard heeft, het is een mooie vertaling geworden.
Toch kan ik niet helemaal zo enthousiast zijn over het Boekenweekgeschenk als vorig jaar. Ik vind het jammer dat Jan Siebelink gekozen heeft voor de onderwerpen die we al van hem kennen, ik had graag eens iets heel anders van hem willen lezen. En ik vond het onderwerp op geen enkele manier aansluiten bij het thema van het Boekenweekgeschenk, maar misschien kan dit ook niet omdat ik onlangs las dat het thema nog niet bekend is bij de schrijvers wanneer ze beginnen aan het schrijven van het Boekenweekgeschenk.

Las er nog iemand het boekenweekgeschenk in het Fries?