Iedereen is Faust van Joris van der Geest is een verpletterend boek. Soms is het hilarisch, dan weerinktzwart, ontroerend en confronterend. Ik heb genoten van de vloeiende stijl, de zorgvuldig opgebouwde personages én de expliciete scènes. Het is een roman waarin het gaat om innerlijke bevrijding. De roman is bovendien actueel. Een van de thema’s is grensoverschrijdend gedrag. En daar gaat het nogal eens over in de media. Per 1 juli 2024 is de nieuwe Wet Seksuele Misdrijven van kracht. Daarin staat dat seks en seksueel gedrag altijd vrijwillige en gelijkwaardig moeten zijn. Er moet ‘consent’ zijn. En consent kom je ook tegen in Iedereen is Faust. Het hoofdpersonage, Raphael, bewerkt een voor hem compromitterende film tot een video met als titel Alleen ja is ja. Hierin culmineert de ontwikkeling die de protagonist doormaakt. Er is in het verhaal bovendien een connectie met Goethes Faust – en dat gaat verder dan alleen de titel – en als je die verbindingen ontdekt dan krijgt de roman nog meer diepte. Op 28 augustus was het 275 geleden dat Goethe geboren is!
Van der Geest heeft de gave je in het verhaal mee te slepen naar een slot dat je van je sokken blaast.
De auteur is ook actief als investment banker, houdt zich bezig met tantra én is schrijver. Je ziet dat allemaal terug in deze roman. Wie is Joris van der Geest, wat beweegt hem en wat zit er achter de woorden van het boek?

Over de auteur
Joris van der Geest raakte als investment banker gefascineerd door tantra en schreef naar aanleiding daarvan zijn debuutroman De oneindige marshmallow test direct door Het Financieele Dagblad verkozen als nummer twee van de beste boeken van het jaar. Met zijn tweede roman Iedereen is Faust gebruikt hij provocatie en humor om maatschappelijke onderwerpen te belichten die hem raken en bezighouden. Hij spoort zichzelf aan om met bewustzijn en verwondering naar het leven te blijven kijken en hoopt dat met zijn romans door te geven aan de lezer.

Inhoud
Raphael is een misogyne en bloedmooie millennial die ogenschijnlijk ongestoord zijn hedonistisch leven leidt tussen acteurs en reclamepersonen in hedendaags Amsterdam. Maar deze klootzak is de inzet van een weddenschap tussen hogere machten, en wordt zowel speler als speelbal in een epische strijd tussen goed en kwaad. Na een ontmoeting met de intrigerende Nagissa wordt hij, zeer tegen zijn zin, Gutmensch. Plotseling kan hij niet anders dan vegan eten, opkomen voor arme koffieboeren en vrouwen met respect behandelen. Als het strijdtoneel verschuift van Amsterdam naar Teheran krijgen zijn dilemma’s een nieuw perspectief en wordt de inzet verhoogd tot alles of niets. Iedereen is Faust is een moreel uitdagende en hilarische roman over de man in het mijnenveld van consent, seksisme en giftig gedrag.

Het interview

Door: Jan Stoel

Je bent investment bankier, tantra leraar en schrijver? Hoe is dat allemaal met elkaar verbonden?

“Van jongs af aan was ik verhalenverteller en las ik extreem veel. Tegelijkertijd was ik erg geïnteresseerd in geld en hoe dat werkt. En ik had een vrije, wilde en onbevangen kant. Op de middelbare school werden mijn opstellen en essays geprezen, maar dat nam ik minder serieus dan mijn zakelijke ambitie. Na mijn studie bedrijfskunde werd ik trainee bij een investment bank, in een zeer competitieve omgeving. Later, op relatief jonge leeftijd, stond ik aan het hoofd van een internationaal investeringsteam. Ik werkte tachtig uur per week, was steeds op jacht naar het volgende succes, en toch was er altijd nog mijn creatieve kant en mijn drang naar vrijheid. Het was een belangrijk moment toen ik besefte dat ik die laatste stap naar de top niet moest maken, omdat ik dan dat stuk van mezelf echt zou verliezen. Ik heb het aanbod voor een toppositie in Zürich afgewezen en ben op een lager niveau voor mezelf begonnen als ‘investment advisor’. In de ruimte die zo ontstond kon ik weer aandacht geven aan het schrijven. Tijdelijk, dacht ik. In die periode ontdekte ik bij toeval tantra. Dit leidde tot het thema van mijn eerste roman: vrijheid versus controle. Ik wilde de strijd tussen die beide kanten van mezelf uitdiepen en besefte dat ik met het contrast tussen de wereld van investment banking en tantra iets belangrijks in handen had. Daarop besloot ik me vol in de tantra te storten, inclusief een reis naar India, als zelfonderzoek en voor materiaal voor mijn roman. Nu, ruim tien jaar later, combineer ik voor mij het beste van beide werelden, plus het schrijven.”

Hoe heeft het ‘schrijversvirus’ je te pakken gekregen en kun je iets vertellen hoe zich dat bij jou ontwikkeld heeft.

“Het schrijversvirus was er eigenlijk altijd al, alleen heeft het lang geduurd voordat ik het serieus nam. Vanaf mijn zestiende liep ik met ideeën voor romans in mijn hoofd en schreef ik poëzie en verhalen. Op mijn tweeëndertigste ben ik naast mijn werk begonnen met de opleiding aan de schrijversvakschool. Een jaar later nam ik een sabbatical van een half jaar om in Berlijn te gaan schrijven. Berlijn was rauw, er was ruimte om te experimenteren. Het was een plek waar ik op kon gaan in de vrijheid en de schrijver kon zijn die ik wilde zijn, helemaal los van mijn corporate leven zevenhonderd kilometer verderop. Ik schreef aan een roman die zich in die wereld afspeelde, terwijl ik het leven van mijn personage leidde. Na mijn terugkomst werd het virus weer onderdrukt door mijn werk, tot het eindelijk echt de ruimte kreeg.”

Hoe ben je op het idee voor deze roman gekomen? Omdat het onderwerp ‘consent’ in de belangstelling staat?

“De kiem voor mijn boek ontstond ruim vier jaar geleden, vlak nadat mijn eerste roman verschenen was. Dat kwam allereerst door mijn werk als tantra teacher. Ik zie daarin hoeveel mensen beperkt worden door trauma’s en besteed veel aandacht aan ‘consent’. Precies in die periode kwam de documentaire Mijn seks is stuk van Lize Korpershoek uit. In haar zelfonderzoek deed ze onder andere mee aan een tantraworkshop waar ik ook bij was. Om die reden was ik aanwezig bij de première met een lover die zich erg herkende in het verhaal. Later die avond raakte mijn lover getriggerd in onze seksualiteit.

Foto: Umask Photographie.

Ik merkte dat het niet te maken had met mij op dat moment, maar met iets uit haar verleden, waardoor haar lichaam reageerde vanuit een angst voor herhaling daarvan. Toen besefte ik dat zo’n nare ervaring wordt doorgegeven: giftig gedrag (‘het kwaad’) van iemand uit haar verleden stond in tussen een ‘gezonde ervaring’. Als tantraleraar leer ik dat het mogelijk is daar een ‘helende ervaring’ tegenover te stellen, een ervaring waarin grenzen gerespecteerd worden en verlangens op een veilige manier vervuld kunnen worden. Zo kan ook ‘goedheid’ dus worden doorgegeven via seks. Opeens zag ik een eeuwenlange strijd tussen goed en kwaad voor me, die via seks gestreden wordt. Een leger van engelen dat goede ervaringen doorgeeft, en zo het goede verspreid, en een duivelsleger dat het kwade via seks verspreid. Dat was de kiem van mijn roman.”

Dan heb je een idee en dan moet je dat gaan vormgeven. Hoe heb je dat aangepakt? Veel research gedaan?

“Ik ben lang op zoek geweest naar de juiste vorm. Tijdens een schrijfvakantie ik Berlijn kwam het idee van een ‘omgekeerde Faust’ naar boven. Ik heb daar direct de Duitse versie gekocht en ben ik het intensief gaan lezen en analyseren. Dit hielp me om het verhaal vorm te geven en opeens kon ik ook Perzië / Teheran erin kwijt, als parallel met het mythische Griekse rijk uit het tweede deel van Faust. Daar had ik eerder al research gedaan (research is voor mij ervaren, ik had me in Teheran ondergedompeld in de underground kunstenaarscene).”

Hoe kom je vanuit het onderwerp grensoverschrijdend gedrag bij Goethes Faust terecht?

“Als het gaat om seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat het vaak over macht. Door macht komt de dader vaak weg met grensoverschrijdend gedrag. Zoals Faust zijn ziel aan de duivel verkoopt in ruil voor hedonistisch plezier verkoopt ook de dader (vaak man), de bezitter van de macht, zijn ziel aan de duivel. En heel soms is het omgekeerd, dan maakt het ‘slachtoffer’ (vaak vrouw) gebruik van haar seksuele macht om iets te krijgen wat ze wil. In Iedereen is Faust ligt zowel de typisch mannelijk rol van dader als de rol van aantrekkelijke verleider bij Raphael.”

Je verwacht wanneer je de titel leest verwijzingen naar Goethes Faust. Ik kwam de koren tegen (Faust van Goethe is namelijk in dichtvorm geschreven); het Faustthema speelt een rol; de indeling in twee delen (valt samen met de omslag van kwaad naar goed). Zit er nog meer van Goethe in je roman?

“Ja, op meerdere niveaus. Zo heb ik net als Goethe destijds heteerste deel naar de huidige tijd gebracht, in mijn eigen habitat (hedendaags Amsterdam) en laat ik het tweede deel afspelen in het onbekende, zodat de houvast van de eigen cultuur verdwenen is en Raphael helemaal op zichzelf staat.

Verder is er de proloog in de hel, het omgekeerde van de proloog in de hemel. In Faust verschijnt Mefistofeles nadat Faust een zwarte poedel volgt, bij mij is er de witte Perzische kat die Raphael volgt tot in de tuin van Nagissa. In de episode met Fleur kun je de parallel met Gretchen zien, als Raphael haar bezoekt in de inrichting (kerker).

Als je die scenes naast elkaar houdt zul je nog veel meer parallellen en omkeringen ontdekken. Het is niet nodig dat te weten om mijn roman te lezen. Het was voor mij fascinerend hoeveel ik kon gebruiken, tot aan dialogen toe. Ook in de verzen zijn er parallellen op zowel inhoudelijk niveau, de taal en de versvorm. Omdat de thematiek zo overeenkomt is daarmee automatisch op een dieper niveau een overeenkomst ontstaan en heb ik het idee dat ik Goethes meesterwerk meer heb kunnen doorgronden.”

Er zijn wat parallellen met je eerste roman, De oneindige marshmallow test, volgens mij. Daarin reist je hoofdpersoon heen en weer tussen Amsterdam en Londen. Hij moet een deal sluiten en alles moet daarvoor wijken. Maar hij zoekt ook naar liefde en vrijheid. Om dat te bereiken moet hij zich openstellen. In Iedereen is Faust zie ik ook zo’n zoektocht. Toevallig of is het een thema, een constante in je werk?

“De tegenstelling tussen doelgerichtheid / ambitie en vrijheid / liefde is een belangrijk thema in mijn leven en mijn werk.”

De titel van je roman is Iedereen is Faust. Iedereen? Jij en ik ook?

“Ik denk dat iedereen ergens zijn onschuld verliest en ooit iets doet dat tegen zijn geweten in gaat om er zelf beter van te worden (al kan ik niet voor jou spreken).”

Trigger warning staat op de achterflap:

Waarom staat het er? Om lezers af te schrikken of om ze juist te prikkelen?

“Ik hoop te prikkelen. Het is ook een spel met de polariteit in de samenleving, die aan het einde van deel twee terugkomt, als Raphael merkt dat hij plotseling in het door hem zo gehate ‘woke kamp’ terecht is gekomen. De ‘trigger warning’ is ingevoerd door de ‘woke’ subcultuur (een beweging waarin bewustzijn van maatschappelijke ongelijkheid, onrechtvaardigheid en discriminatie centraal staat) om mensen de kans te geven de zaal te verlaten of een boek niet te lezen. Omdat in mijn roman trauma’s een belangrijk thema zijn en vanwege expliciet misogyne en homofobe scenes leek het mij goed een trigger warning te plaatsen. Maar ‘alt- right’ (een hedendaagse extreem-rechtse beweging die zich keert tegen inclusiviteit en gelijkheid op basis van gender en huidskleur, en zich vooral via social media manifesteert) wordt juist getriggerd door alles wat feministisch is, LHBTQ+-friendly of überhaupt wat duidt op Gutmensch. Dus het leek mij netjes ook hen te waarschuwen zodat deze mensen niet in hun trauma terecht komen.”

Je bent ook actief in tantra. Hoe is dat zo gekomen? Dat is iets heel anders dan bankier zijn.

“Toen er ruimte kwam in mijn leven ontdekte ik bij toeval tantra en ecstatic dance. Daarin ervaarde ik vrijheid, het niet doelgericht zijn, en een gevoel van ‘verbondenheid met het geheel’. Mijn ratio was daar heel sceptisch over, maar ik besefte dat wat ik voelde ook waar was. Nu weet ik dat het naast elkaar kan bestaan en is het met elkaar in balans. De verklaring daarvoor zit in het verschil tussen de linkerhersenhelft en rechterhersenhelft, feitelijk twee verschillende persoonlijkheden.”

Bij tantra gaat het om persoonlijke groei, het loslaten van oordelen, het verdiepen van relaties met anderen. Ik zie dat terug in je roman, bijvoorbeeld in de persoonlijke groei die Raphael doormaakt daarbij gesteund door Nagissa. Komt de lezer nog meer tantra in deze roman tegen?

“Mooi dat je dat ziet. Ik heb tantra niet genoemd, maar de filosofie van de tantra, en wat dat mij gebracht heeft, zit in alles was Nagissa zegt en doet. Als je uit de Goethe analogie ziet dat Nagissa de verschijning van God is, dan zie je ook dat dit niet de klassieke (christelijke / mannelijke) god is maar een meer mythische god(in) waar de wijsheden / levensbeschouwing van de tantra en het soefisme achter zitten.”

Foto: Tantra-training door Joris tijdens het Tantric Awakening Festival 

Toen ik de roman las schoot me het woord complexiteit binnen. Het hoofdpersonage is complex (een stoere nare man, agressief naar anderen, die vrouwen gebruikt als lustobject, maar op zijn werk op ondergewaardeerd wordt en daar alleen maar gezien wordt als een mooie jongen die door zijn schoonheid klanten kan binnenhalen). Hij heeft ook een andere kant heeft die hij heeft weggedrukt: hij hunkeren naar echte liefde en de vrijheid om te laten zien wie hij eigenlijk is. Ik had in het begin een enorme hekel aan Raphael, maar kreeg later sympathie voor hem. Ik neem aan dat je daarmee ook iets universeels over mensen wil zeggen?

“Ja, en over de maatschappij en hoe die ons vormt. Ik denk dat Raphael net als iedereen onschuldig geboren is en er levensbepalende momenten in zijn jeugd waren die hem hebben gevormd. Eenmaal op dat pad werd het giftig gedrag beloond en bevestigd. Bijvoorbeeld goed kunnen vechten en vrouwen versieren gaf hem status en identiteit, die zichzelf steeds meer versterkt en steeds meer wordt beloond. Als je zover bent als hij zit je daar zo in gevangen dat je er bijna niet meer uitkomt. Denk aan een persoon als Andrew Tate (alt-right influencer en voormalig kickbokser met conservatieve opvattingen over de rol van de vrouw(ondergeschikt) en man (dominant), recentelijk aangeklaagd wegens vrouwenhandel, witwassing en seks met minderjarigen). Bij Raphael laat ik zien dat het onschuldige jongetje er heel diep van binnen nog wel is. Maar er zijn mythische krachten voor nodig om die naar boven te halen. In het echt heb ik niet per se de hoop dat we dat onschuldige jongetje in Trump of Poetin naar boven kunnen halen, maar in de literatuur en in mijn ideaal is dat wel mogelijk.”

Grensoverschrijdend gedrag en hoe verstikkend dat is is een thema in je roman. Je legt de oorzaken die bij Raphael een rol spelen bloot. Die zijn geworteld in zijn verleden waarin hij geacht werd mannelijk gedrag te vertonen en daarom de vogelposter op zijn kamer verving door een afbeelding van Badr Hari. Want een vogelposter is immers voor meisjes. Seks speelt een belangrijke rol in je boek. Enerzijds worden de trauma’s uit het verleden vertaald in seksuele uitspattingen en anderzijds is seks de manier om ook het goede door te geven in de relatie die hij met Nagissa aangaat. Ik zie daarin de strijd tussen goed en kwaad? Klopt dat en zijn er nog andere thema’s die je belangrijk vindt in je roman?

“Ja, dat klopt. Maatschappelijke gendernormen is ook een belangrijk thema. De onderdrukking van vrouwen in fundamentalistische religies en de meer subtiele onderdrukking in de Westerse samenleving.”

Het eerste deel van de roman speelt zich af in het Amsterdam van nu en het tweede deel in Teheran. Vanwaar die keuze?

“Met Amsterdam heb ik gekozen voor een mij bekende omgeving en subcultuur. Daar kon ik gemakkelijk Raphael plaatsen in zijn uitgangssituatie, zijn ontmoeting met Nagissa en zijn metamorfose. Voor Perzië had ik een fascinatie omdat ik jaren geleden in korte tijd drie keer verliefd werd op een vrouw met Perzische achtergrond, van wie de ouders tijdens de revolutie gevlucht waren voor het fundamentalistische regime. In hen herkende ik de ‘Perzische Ziel’; iets mythisch en poëtisch. Ik was benieuwd of ik dat in Teheran kon vinden, onder de oppervlakte van de onderdrukking. Daar ben ik naar op zoek gegaan en dat heb ik gevonden bij fantastische en dappere mensen in de underground kunstenaarsscene. Ik ben heel blij dat ik die ervaringen heb kunnen verwerken in het tweede deel van mijn roman.”

Foto genomen in Teheran. "Foto van het doek dat een kunstenares en haar vriend voor omhoog houden. Dit schilderij beschrijf ik op p198. De personages Javid en Dani zijn op hen geïnspireerd en ik ben nog steeds bevriend met Javid (in werkelijkheid Javad) die nu in Canada woont.” Foto: Archief Joris van der Geest.

Raphael en Nagissa zijn de twee belangrijkste personages. Twee tegengestelde personages. Je hebt bewust voor deze twee namen gekozen volgens mij Ik moest denken aan de engel Raphael en de betekenis van die naam: God heeft genezen. Wel van toepassing op Raphael. Hoe zit dat met Nagissa, een vrouw die rust uitstraalt en allerlei wijsheden ten beste geeft? Kun je daar iets over zeggen?

“Nagissa is de naam van een van die vrouwen met Perzische achtergrond waar ik verliefd op werd. In het tweede deel ontmoet Raphael Asin, waarvan de letters een connectie met Nagissa hebben. Azin is de naam van een Perzische feministische kunstenaar die ik in Teheran heb ontmoet en die nu in Duitsland leeft.”

“Foto van Azin bij een expositie, let op de sjaal die bijna helemaal van haar hoofd is.  Je ziet verder het contrast tussen de kleding van de vrouwen binnenshuis en het openbare leven.” Foto: Archief Joris van der Geest.

Je provoceert, schrijft met humor, verhult niets (ik denk aan de stevige seksscènes). Het lijkt vooral in het begin alsof de zinnen zonder moeite uit je pen stromen. Kun je iets vertellen over hoe je schrijft?

“Het begint met een idee en een fascinatie. Dan volgt het uitwerken van de structuur, personages en locaties. Ik wil locaties zien en daar tijd doorbrengen en vandaar uit scenes laten ontstaan. Bij Iedereen is Faust heb ik lang gezocht naar de stem van Raphael. Toen ik die gevonden had kon ik gaan schrijven. Ik schrijf dan heel gedisciplineerd. Ieder hoofdstuk herschrijf ik meerdere keren en aan het eind schaaf ik aan het geheel. De beste zinnen ontstaan in een flow, als ik het zelf voor me zie en helemaal in het gevoel zit. Ik zorg dat ik de omstandigheden creëer om daarin kan raken: een helemaal lege ochtend, met niets anders dan mijn schrijven.”

“Foto van Azin en een Iraanse regisseur tijdens een underground illegaal feestje in huis en tuin van de regisseur. Dit is de locatie van het laatste hoofdstuk.” Foto: Archief Joris van der Geest.

Wat wil je dat de lezer bijblijft als hij Iedereen is Faust gelezen heeft?

“Ik wil de lezer meezuigen in het verhaal, in de belevingswereld van Raphael, zodat de lezer via hem wordt losgeweekt van de standaardpatronen en overtuigingen, oog krijgt voor de complexiteit van goed en kwaad, meer empathie voelt voor ‘de ander’, meer zelfreflectie, en achterblijft met een duizelig gevoel waaronder onbewust iets is verschoven. Maar als de lezer enkel achterblijft met het idee een zeer vermakelijk boek gelezen te hebben vind ik dat ook prima.”

—

Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow

Auteur overhandigt het eerste exemplaar aan Milou Deelen. Foto: Unmask Photographie.