Heel wat songwriters vonden hun inspiratie voor een lied in een boek, een gedicht of een toneelstuk. In deze rubriek willen we af en toe eentje onder de loep nemen. Dit keer is het de beurt aan Alice in Wonderland.

Lazen jullie Alice in Wonderland al? Ik moet bekennen dat ik het tot voor kort niet deed. Als kind was ik zelfs een beetje bang van het verhaal door het zien van een paar afbeeldingen (van toch wel vreemde snuiters) uit de Disneyfilm. Wat een rare betoverde wereld was dat toch waar Alice in terecht kwam!? Ik wou niet mee. Nu weet ik wel beter. Het is inderdaad spannend en betoverend wat dat meisje allemaal meemaakt, en het boek is het lezen zeker waard.

Lazen jullie het ook nog niet? Of heb je zin om het te herlezen? Dan is dit het juiste moment, want Het klassieker-genootschap leest het in november en bespreekt het in december. Sluit je gerust aan, hoe meer zielen, hoe meer vreugd.

Nog niet overtuigd? Dan bezorg ik jullie graag nog wat aanstekelijke weetjes over boek en auteur, en uiteraard ook wat muziek!

Eén en één is één

Wanneer we het over Alice in Wonderland hebben, dan hebben we het eigenlijk niet over één boek, het zijn er twee: Alice’s Adventures in Wonderland en het vervolg Through the Looking-Glass (and what Alice found there) of Alice in Wonderland en Alice in Spiegelland (Ook wel Door de spiegel).

Het verhaal is tamelijk eenvoudig. Alice zit in het gras, aan de waterkant, een beetje te suffen naast haar oudere zus die aan het lezen is. Plotseling loopt er een wit konijn langs haar heen, dat ze hoort praten. Ze volgt het konijn, gaat zijn hol in, valt in de verticale gang die die holen schijnen te hebben, en komt uiteindelijk terecht in de eerste ruimte van een wonderlijke sprookjeswereld. Daar verandert Alice regelmatig van grootte, maakt ze een aantal merkwaardige avonturen mee en voert ze vaak vreemde gesprekken met dieren en andere wezens. (https://static.kunstelo.nl/ckv1/literatuur/alice_in_wonderland.htm)  

Alice in Wonderland werd in 1865 geschreven door Lewis Carroll, dat is alom bekend. Minder geweten is dat dit een pseudoniem is van Charles Lutwidge Dodgson, een Engelse wiskundige in Oxford.

Het pseudoniem Lewis Carroll gebruikte hij bij zijn meeste letterkundige publicaties; deze naam is afgeleid van zijn eigen voornamen (Lewis-Ludovicus-Lutwidge; Carroll-Carolus-Charles) (https://www.dbnl.org/tekst/carr021avon02_01/carr021avon02_01.pdf)

Born Charles Lutwidge Dodgson, the writer known as Lewis Carroll was a Renaissance man of the Victorian Era. He was an accomplished mathematician, poet, satirist, philosopher, inventor, and photographer in the art form’s earliest days. (https://www.mentalfloss.com/article/535136/10-fascinating-facts-about-lewis-carroll)

Hoe de boeken zijn ontstaan, dat is al een mooi verhaaltje op zich. Zo mooi dat je het ook kunt lezen in het gedicht waarmee het (eerste) boek begint. Lewis Caroll - laten we de auteur maar bij zijn zelfgekozen naam noemen - bevond zich op 4 juli 1862 in een roeibootje met onder meer de drie zusjes Liddell, dochters van een collega, classicus Henry George Liddell. Een van die meisjes heette… Alice. En 4 juli, dat was haar verjaardag. Wat doe je dan als volwassen man als een tienjarig meisje je vraagt om een verhaal te vertellen? Ja, natuurlijk, je verzint een verhaal en geeft haar de hoofdrol!

Iedereen die in het bootje zat die dag, kreeg een rol in het boek, ook de auteur, Dodgson dus.

Alice is Alice Liddell, the Lory is Lorina Liddell, the Eaglet is Edith Liddell, the duck was colleague Reverend Robinson Duckworth, and the dodo was Dodgson himself. The popular story is that he used the bird as his caricature because his stammer made him sometimes introduce himself as “Do-Do-Dodgson,” but there’s no evidence to back up the claim. (https://www.mentalfloss.com/article/535136/10-fascinating-facts-about-lewis-carroll)

Alice drong er daarna ook bij hem op aan om wat hij had verteld, neer te schrijven. Eerst ontstond Alice’s Adventures Underground, met illustraties van Lewis Caroll zelf. Het was veel minder lang dan het (eerste) boek dat we nu kennen, maar het had fans en daarom heeft Carroll het uitgebreid. John Tenniel zorgde voor de illustraties en in 1865 kwam het boek uit. Het kende groot succes. Een paar jaar later was het al vertaald in het Frans en het Duits. In 1947 verscheen het voor het eerst in het Nederlands. Het tweede boek verscheen in 1871, maar toen was het contact tussen Lewis Caroll en Alice verbroken (de vermoedelijke reden waarom, vind je verderop).

Kerstmorgen 1862 gaf hij aan het oudste van deze kinderen, de zevenjarige Alice Liddell, die de heldin was van het verhaal, een manuscript cadeau, dat 92 bladzijden telde en dat de volgende opdracht droeg: Een Kerstgeschenk aan een lief kind ter herinnering aan een zomerdag. Het boek was getiteld ‘Alice's adventures underground’  (…) Dit manuscript werd door het lieve kind met de nodige zorg bewaard, maar toen zij later in financiële moeilijkheden kwam, was zij genoodzaakt het te verkopen. Het bracht 3 April 1928 15.400 pond op. (https://www.dbnl.org/tekst/carr021avon02_01/carr021avon02_01.pdf)

The Beatles baseerden I'am the Walrus uit 1967 onder meer op The Walrus and the Carpenter, een gedicht van Lewis Caroll in Through the Looking-Glass. 

Het is een kinderboek, maar toch draait het boek vooral om dialogen en taal, woordspelingen,  puzzels en logica. Er wordt heel veel aandacht besteed aan ‘zin’ en ‘onzin’. Er zijn heel veel verwarrende en lichtelijk absurde gesprekken. En het moraliserende aspect dat kinderboeken toen kenmerkte, ontbreekt.

Het boek is ongeveer het tegendeel van een traditioneel opvoedend boek: het leert het kind niet om zich een weg te vinden in de harde werkelijkheid door zich deels aan te passen en deels te wapenen met de wapens van die werkelijkheid zelf. Het leert het integendeel zich van die harde werkelijkheid niks aan te trekken, maar zich terug te trekken in het rijk van de taal en de fantasie, en daarin lekker niet groot en even vervelend te worden als de andere wezens in de grote werkelijkheid. (https://static.kunstelo.nl/ckv1/literatuur/alice_in_wonderland.htm)

Seks en drugs? En uitvindingen!

Tja, wie was die Lewis Caroll? De meningen over de man lopen uiteen. Deze stotterende wiskundige, die ook nog eens scheef liep en doof was aan één oor en misschien ook nog aan epilepsie leed, zou niet alleen een voorliefde hebben voor meisjes, maar ook verdacht veel geïnteresseerd zijn in jonge meisjes. Was hij verliefd op Alice? En moet je om dit soort boek te kunnen schrijven, eerst paddo’s eten?

Het verhaal over een meisje dat een wit konijn volgt en in een hol een verborgen wereld ontdekt zou een verwijzing zijn naar een trip met paddenstoelen of LSD die Dodgson beleefde, zo geloven veel mensen. Het verhaal zou zelfs naar het drugsgebruik verwijzen. Alice eet in het boek een ‘magische paddenstoel’. (https://www.schrijfvis.nl/schrijver-van-alice-in-wonderland/) (n.v. Ine: LSD bestaat pas sinds 1938)

The Cheshire Cat disappears leaving only the enigmatic grin behind. Alice drinks potions and eats pieces of mushroom to change her physical state. The caterpillar smokes an elaborate water pipe. The whole atmosphere of the story is so profoundly disjointed from reality - surely drugs must have had an influence? After all this was the era of legal opium use. (https://www.bbc.com/news/magazine-19254839)

De popgroep Jefferson Airplane ging er in elk geval in mee. In 1967 kwam hun elpee White Rabbit uit, geïnspireerd op Alice in Wonderland en met drugs als thema. Dit is wellicht het bekendste lied - want ja, er is weer keuze te over - dat gebaseerd is op dit boek. 

When the men on the chessboard get up / And tell you where to go / And you've just had some kind of mushroom / And your mind is moving low / Go ask Alice, I think she'll know.

En ook in de film The Matrix wordt aan Alice in Wonderland en drugs gerefereerd:

"You take the blue pill, the story ends, you wake up in your bed and believe whatever you want to believe. You take the red pill, you stay in Wonderland, and I show you how deep the rabbit hole goes."

Maar bewijzen voor zijn druggebruik zijn er nooit gevonden. De man zou het op een paar glaasjes sherry gehouden hebben. Misschien had hij gewoon lekker heel veel fantasie en humor, en genoot hij van het schrijven over een wereld waarin alles mogelijk is. Hij schreef in elk geval een vernieuwend boek.

Wat ook zeker is, is dat onze wiskundige vrijgezel een boontje had voor Alice en haar zusjes. Regelmatig nam hij ze mee voor een uitje in de roeiboot. En hij hield er ook van om Alice te fotograferen. Ook andere meisjes verschenen regelmatig voor zijn camera, soms met weinig kleren aan of naakt, maar wel steeds met toestemming van de ouders. Vriendschappen met jonge meisjes gingen deze, naar het schijnt, zonderlinge man beter af dan met volwassenen. De moeder van Alice besloot op een bepaald moment dat het beter was dat de twee elkaar niet meer zagen. (Foto: Lewis Carroll (British, Daresbury, Cheshire 1832–1898 Guildford): Alice Liddell as "The Beggar Maid", 1858)

Zelf heeft Dodgson altijd ontkend dat Alice Liddell de inspiratie was voor zijn meesterwerk. Maar wilde hij simpelweg niet meer in verband met het meisje worden gebracht, omdat zijn relatie met haar voor veel opschudding zorgde. In 1866 verbood de moeder van Alice het contact tussen Dodgson en haar dochter, zo blijkt uit correspondentie tussen haar en de schrijver. De reden van de breuk is onduidelijk. Maar tot op de dag van vandaag gaan er geruchten dat Dodgson pedofiele gevoelens had voor Alice. Bewijs daarvoor is echter nooit gevonden.( https://www.schrijfvis.nl/schrijver-van-alice-in-wonderland/)

Dat niet Alice Liddell de hoofdrol zou hebben, wordt alvast tegengesproken door het gedicht op het eind van Alice in Spiegelland. Het is een acrostichon waarin haar naam te ontdekken valt…

Dodgson schreef niet alleen boeken voor kinderen en serieuze wiskundige werken, hij bleek ook nog eens een uitvinder te zijn. Zo ontwierp hij een voorloper van Scrabble en een apparaat om liggend op je zij een boek te lezen. Ook bedacht hij een toestel om ’s nachts in het donker aantekeningen te maken.

Charles Lutwidge Dodgson, a.k.a Lewis Carroll, invented a special writing instrument he called “the Nyctograph” on 24 September 1891, in frustration at the process of “getting out of bed at 2 a.m. in a winter night, lighting a candle, and recording some happy thought which would probably be otherwise forgotten”. (https://www.evertype.com/books/alice-nyctograph.html)

Lees dit boek met ons mee!

Je zal hebben gemerkt dat ik niet veel over de inhoud van dit boek heb verteld. Lees het mee met Het klassieker-genootschap en ontdek samen de taal- en logicaspelletjes en de vele verwijzingen.

Het boek niet in huis hebben, boekhandels en bibliotheken in de ban gedaan wegens corona:  allemaal geen excuus, want via DBNL lees je Alice in Wonderland hier https://www.dbnl.org/tekst/carr021avon02_01/carr021avon02_01.pdf

Nathalia kills heeft een heel eigen visie op Wonderland uit 2011. Hier zie je de (gencensureerde) versie. 

Tot een volgend lied!

Zoek je eerdere liedjes? Kijk dan in de inhoudstafels van 2018, 2019, deel 1 en deel 2 en 2020. 

Tekst: Ine
Banner: Anne Oerlemans

Bronnen:

• Lewis Caroll Alice in Wonderland&Alice in Spiegelland, vertaald door Sofia Engelsman, illustraties Floor Rieder, Gottmer (afbeeldingen boek)
• https://static.kunstelo.nl/ckv1/literatuur/alice_in_wonderland.htm
• https://www.dbnl.org/tekst/carr021avon02_01/carr021avon02_01.pdf
• https://www.schrijfvis.nl/schrijver-van-alice-in-wonderland/
• https://nl.wikipedia.org/wiki/Alice%27s_Adventures_in_Wonderland
• https://nl.wikipedia.org/wiki/Lysergeenzuurdi-ethylamide
• https://nl.wikipedia.org/wiki/Lewis_Carroll (ook foto)
• https://nl.wikipedia.org/wiki/Alice_Liddell (ook foto)
• https://www.bbc.com/news/magazine-19254839
• https://muziek-en-film.infonu.nl/film-en-video/40071-alice-in-wonderland.html
• https://www.sparknotes.com/lit/alice/characters/
• https://www.mentalfloss.com/article/535136/10-fascinating-facts-about-lewis-carroll
• https://www.youtube.com/