April is op Hebban de lees-eens-wat-anders-maand. Daarom lazen Gigi, Harriët, Saar en Anne van de Literatuurclub eens wat anders, namelijk Harteloos van Marissa Meyer op aanraden van de YA-club. 

Harteloos vertelt het verhaal van Lady Catherine Pinkerton, die maar een droom heeft, de beste banketbakkerij van Wonderland te runnen. Maar haar ouders koppelen haar aan de oncharmante Hartenkoning en daarmee ziet de toekomst van Catherine er ineens heel anders uit. Tot ze de zeer charismatische hofnar Jest ontmoet en zijn hart aan hem verliest. Magie, monsters en mafketels liggen op de loer om het noodlot te voltrekken. 

Lees je vaker YA-boeken en hoe verhoudt Harteloos zich tot jouw eerdere ervaring of lees je nooit YA-boeken en was Harteloos de eerste kennismaking? Smaakt het naar meer?

Harriët: Ik lees zo af en toe een YA-boek, met name als mijn dochter een boek van harte aanbeveelt. Tussen de YA-boeken die ik gelezen heb zitten een aantal pareltjes. Zo vond ik De afstand tussen jou en mij van Marina Gessneren Waar het licht is van Jennifer Niven erg goed. Harteloos valt in vergelijking met deze boeken wat tegen. Het boek leest prettig en je hebt echt het gevoel een sprookje te lezen, maar ik vond dat er af en toe stukken waren die wat langdradig werden. Hier en daar was er ook wat herhaling van een aantal patronen in het verhaal.

Anne: Ik lees regelmatig YA-boeken, dus heel anders was het niet voor mij om Harteloos te lezen, toch vind ik het altijd weer heerlijk om tussen alle literaire pareltjes ook een fijn YA-boek te lezen. Harteloos leest vlot en neemt je mee in een wonderlijke wereld, een wereld die we al kennen uit Carrolls Alice in wonderland. Ook de andere boeken van Meyer spelen zich af in een herkenbare sprookjeswereld en dat smaakt zeker naar meer!

Gigi: Ook ik lees af en toe YA-boeken. Soms omdat een titel me aantrekt en op andere momenten omdat een van mijn kinderen een boek leest waar het etiket YA op plakt. Ik heb genoten van de Harry Potter-serie waarbij zeker de laatste delen passen bij YA. Ook De hongerspelen van Suzanne Collins heb ik met veel plezier gelezen. Soms kan een dystopie of fantasy-boek mij erg bekoren, maar Nieuwe maan van Sarah Crossan heeft niets van fantasy en dat YA boek heeft me vorig jaar totaal omvergeblazen. 

Harteloos was het eerste boek dat ik van Marissa Meyer las. Ondanks dat ik dit een goed boek vond, zal ik niet snel een ander boek van haar lezen. Er zaten voortreffelijke stukken in, het uitgangspunt was mooi en kunstig en er werden mooie thema’s aangesneden, maar ik heb hetzelfde gevoel als Harriët benoemt. Soms werd het saai, een beetje flauw, misschien wel te zoet. Dat maakt niet dat ik YA-boeken in de toekomst zal vermijden, zeker omdat dit boek me ook geamuseerd heeft op andere momenten en met andere elementen in het boek. 

Saar: Hoewel ik heel vaak andere genres lees, is YA een genre waar ik de weg soms in verlies. Er staan echter wel redelijk wat YA-boeken op mijn gelezen-lijst. Zo las ik met veel plezier de Harry Potter-reeks die uitkwam toen ik zelf een jonge twintiger was. Daarnaast las ik ook boeken als Pas op: Breekbaar van Teresa Toten en De zon is ook een ster van Nicola Yoon. Ook de meer dystopische boeken las ik graag, waaronder Een wereld zonder hemel van Veronica Rossi. Maar ook binnen de YA heb ik al boeken gelezen die ik liever weglegde dan er verder mee te worstelen.

Van Marissa Meyer had ik tot nu toe nog niets gelezen. Het onderwerp van het boek sprak me echter wel ontzettend aan, omdat ik dol ben op Alice in Wonderland. De Hartenkoningin is echt een intrigerend figuur. De kennismaking met Meyer smaakt alvast naar meer van haar boeken!

Harteloos vertelt het verhaal van het niet erg populaire personage van de Hartenkoningin uit Alice in Wonderland van Lewis Carroll. 

“Lang voordat ze de schrik van Wonderland was, was de Hartenkoningin een meisje dat ontzettend graag verliefd wilde worden.”

Heb je Alice in Wonderland gelezen en wat vind je van het personage bij Meyer?

Anne: Ik heb fragmenten uit Alice in Wonderland gelezen, maar spijtig genoeg nooit het gehele boek. Het staat wel erg hoog op mijn lijstje en ik ken het verhaal natuurlijk wel uit andere uitingen, waarvan de film het bekendst is. Daarom is het personage van de Hartenkoningin wel bekend, al is het alleen maar vanwege de uitspraak “Off with his head!” Meyer weet de verandering van de lieve Catherine naar de harteloze Hartenkoningin heel geloofwaardig te maken in haar verhaal en dat is bewonderenswaardig. De lezer wordt meegenomen in de ontwikkeling en Meyer weet haar verhaal precies te laten aansluiten op de wereld van Carroll. 

Harriët: Ik ken het verhaal van Alice in Wonderland alleen maar vanuit de film en kan mij dus een goede voorstelling maken van de harteloze Hartenkoningin. Het lukt Meyer in haar verhaal het personage Catherine goed neer te zetten als lief meisje dat je als lezer zo in je eigen hart sluit. De verandering die zij doormaakt naar de harteloze Hartenkoningin gaat geleidelijk en op zo’n manier dat je als lezer blijft hopen dat het toch nog goed gaat komen.

Gigi: Ik ken het verhaal vooral van de film en Disney boeken maar ik heb ooit ook al een andere versie gelezen. Dat is erg lang geleden maar het globale verhaal ken ik nog wel. De Hartenkoningin was me wel enigszins bijgebleven maar niet zo uitgesproken. Tijdens het lezen van dit boek kwam het verhaal van Carroll weer helemaal boven en kon ik ook de Hartenkoningin weer plaatsen. Omdat het boek geschreven is als een sprookje, met alles er op en eraan, weet je dat het goed moet aflopen, want dat gebeurt nu eenmaal met sprookjes…

Saar: Alice in Wonderlandzelf las ik nooit, maar ik las wel Through the Looking Glass and what Alice found there. Ook de gelijknamige tekenfilm van Disney zag ik wel vaker als kind en de versie met Johnny Depp als ‘The Mad Hatter’ was een van mijn favoriete verfilmingen. De Hartenkoningin is me dus zeker niet onbekend en ik vond haar altijd al een intrigerend persoon. Voor mij was het dus heerlijk om de voorgeschiedenis van de Hartenkoningin te lezen. Meyer slaagt er naar mijn mening ook in om het personage heel geloofwaardig neer te zetten. Nog meer slaagt ze erin om me te doen geloven dat de Hartenkoningin ooit een lief, dromerig meisje was dat alleen maar verliefd wilde worden. De transformatie van dit lieve meisje naar harteloze koningin is prachtig weergegeven en ik zou zo geloven dat alles op die manier ook echt is gebeurd!

Doet de auteur recht aan het verhaal van Carroll?

Anne: Jazeker, in het begin was ik bang dat het het verhaal van Carroll zou worden vanuit het perspectief van de Hartenkoningin, maar al gauw wordt duidelijk dat Meyer wel degelijk haar eigen verhaal heeft gemaakt. Dit verhaal sluit echter perfect aan op de wereld van Alice in Wonderland en bevat talloze verwijzingen die recht doen aan deze wereld. 

“‘Heb je de uitdrukking “zo gek als een hoedenmaker” nooit gehoord?’ vroeg hij. ‘Het is een onfortuinlijk familietrekje dat al diverse generaties wordt doorgegeven.’”

De Nederlandse tekst werd gemaakt door Sandra C. Hessels en de vertaalster heeft een extra verantwoording opgenomen over de uitspraken die zo bekend zijn van het verhaal van Carroll, bijvoorbeeld het raadsel over de raaf en bureau en de voorspelling van de drie zusters over het lot van Catherine, Jest, de raaf en de hoedenmaker. 

Harriët: Omdat ik alleen de film heb gezien vind ik het moeilijk om aan te geven de auteur recht doet aan het verhaal van Carroll. Wel denk ik dat je dit boek prima kunt lezen zonder dat je ook maar iets weet van Alice in Wonderland.

Gigi: De schrijfster doet zeker recht aan het oorspronkelijke verhaal van Carroll terwijl ze tegelijkertijd haar eigen verhaal vertelt. Ze verwijst frequent naar het boek, de figuren en personages uit het verhaal van Carroll komen geregeld voorbij en het mooie is dat ze perfect perfect in dit verhaal. Hierdoor krijgen ook de andere personages, die een rol hebben in het boek van Carroll, een voorgeschiedenis. Dat vind ik mooi gedaan. Anne noemt het al, de vertaalster verheldert in haar verantwoording nog enkele zaken die anders mogelijk in de vertaling een beetje weggevallen zouden zijn. Ik denk dat de vertaling een extra pluim verdient omdat de taal in het verhaal van Alice in Wonderland zo belangrijk is voor dit verhaal en in het Engels veel eenvoudiger te herkennen is. Dit alles blijft in deze vertaling mooi overeind. De verwijzingen naar Edgar Allen Poe vond ik trouwens ook erg mooi.

Saar: Meyer heeft het verhaal van Lewis Carroll meer dan recht gedaan. Ik vind het bijna een ode aan zijn versie. Meerdere keren zag ik verwijzingen naar de Alice van Lewis Carroll (hij heeft meerdere boeken over haar en Wonderland geschreven). Zo zegt Jest dat de Witte Koningin wel zes onmogelijke dingen voor het ontbijt gelooft. Deze uitspraak komt letterlijk uit een dialoog tussen de Witte Koningin en Alice:

“‘Ik zie wel, dat je niet veel oefening hebt,’ zei de Koningin. ‘Toen ik zo oud was als jij, deed ik altijd een half uur per dag geloofoefeningen. Ja, soms geloofde ik niet minder dan zes onmogelijke dingen voor het ontbijt. Daar gaat mijn shawl weer!’” (uit De avonturen van Alice)

Daarnaast komen ook heel wat personages uit de oorspronkelijke verhalen van Alice, zoals Gigi ook aanhaalt. Evenals Anne, vind ik ook dat de vertaalster goed werk heeft geleverd. Het moet niet eenvoudig geweest zijn om de taalspelingen, waar Carroll zo van houdt, te vertalen naar het Nederlands. De verwijzing naar Edgar Allen Poe vond ik ook geweldig. Ik zat bijna van enthousiasme te springen in mijn zetel toen ik de regels van Poes fameuze gedicht las.

Wat vond je van de schrijfstijl en opbouw van het boek van Meyer?

Gigi: De auteur schrijft goed leesbaar, met humor en blijft telkens in de stijl van het verhaal van Alice in Wonderland of eigenlijk in de stijl van het Hartenrijk. Dat aspect vond ik erg sterk. De gedichten en rijmpjes verluchtigen het verhaal. Toch weet ze de lezer niet het gehele boek in het verhaal te houden. Er waren momenten dat ik het boek weg wilde leggen omdat het te veel ging lijken op een slechte feelgood-roman. Toch weet Meyer de aandacht telkens weer opnieuw te vangen en heb ik zeker het einde in sneltreinvaart gelezen en kon ik het boek niet meer goed weg leggen totdat de laatste bladzijde gelezen was.

Anne: Meyer schrijft erg prettig en makkelijk leesbaar. In de vertaling is ook duidelijk rekening gehouden met de passages of citaten die afkomstig zijn uit Alice in Wonderland. Vooral aan het begin van het verhaal heeft Meyer veel tijd nodig om haar verhaal te situeren en details uit te werken die ze later in haar boek nog nodig heeft. Daarom duurde het even voor ik als lezer in het verhaal zat. Tegen het einde weet ze echter de spanning erin te houden en dat maakt het langdradige begin voor een groot deel goed. Interessant aan het einde van het verhaal is vooral hoe alle puzzelstukjes, ook in combinatie met het verhaal en de wereld van Carroll in elkaar vallen. 

Harriët: Meyer schrijft inderdaad makkelijk leesbaar en de langdradigheid herken ik zeker. Echter niet alleen in het begin, ook naarmate het verhaal vorderde zaten er af en toe wat stukken tussen die in actie en gevolg hetzelfde waren als eerdere gebeurtenissen en daardoor wat langdradig werden. 

Saar: Ik had geen probleem met het op gang komen van het boek. Hoewel Meyer inderdaad heel wat tijd neemt om het verhaal te situeren, stoorde mij dat niet erg. Maar ik hou dan ook van een verhaal dat goed in elkaar zit en dat voelde ik ook in die eerste passages. De verwijzingen naar Alice in Wonderland maakten het voor mij alleen maar leuker om te lezen. Meyer heeft een vlotte schrijfstijl die je niet tegenhoudt om een zekere leessnelheid aan te houden. Waar ik vooral over te spreken ben, is de opbouw van haar verhaal waarbij ze de spanning naar het einde toe heel erg opdrijft. De laatste bladzijden moest ik gewoon lezen. Dat vond ik absoluut een goed aspect aan het boek.

Welke kenmerken maken dit boek een typisch YA-boek?

Anne: Het is altijd lastig om dat onderscheid precies aan te wijzen, in het geval van Harteloos maakt vooral de thematiek van de prille verliefdheid en de eigen keuzes met betrekking tot je toekomst het boek heel geschikt voor YA-lezers. De schrijfstijl van Meyer is geen hele literaire maar weet de lezer wel in het verhaal mee te nemen. 

Saar: Ik volg Anne in deze. Aanwijzen waarom een boek YA is, zeker als het is gebaseerd op een klassiek literair werk, vind ik niet eenvoudig. Voor mij zijn de leeftijd van het hoofdpersonage en de thematiek – de prille verliefdheid, het dromen over de toekomst, misschien een beetje naïviteit – de aspecten die dit boek YA maken.

Harriët: Een YA-boek kan natuurlijk zo goed geschreven zijn dat het literair wordt, dus onderscheid maken blijft lastig. Wat dit boek een YA-boek maakt is wat mij betreft ook vooral de thematiek en daarnaast de personages.

Gigi: Er zitten zeker literaire elementen in. Zo zijn er verwijzingen naar andere literaire werken. Ook de keuze voor een sprookje zonder ‘happy end’ is mooi gekozen, zoals in klassiekers. Er zijn diverse motieven te herkennen in het boek. Het is interessant dat een van de motieven geregeld in de taal verwerkt is. Dat geeft de schrijfstijl iets luchtigs en maakt het boek sprankelend. De structuur van het boek met de chronologische opbouw vond ik minder origineel gekozen. Natuurlijk zijn er heel wat kenmerken terug te vinden die typisch zijn voor Young Adult. Zoals de leeftijd van de personages en de ontwikkeling die ze door maken. De verliefdheid en het losmaken van de ouders passen mooi in dat plaatje. De auteur durft hierbij heftige ontwikkelingen aan de kaak te stellen. Wat ik onplezierig vond in dit verhaal was de beschrijving van het croquetspel waarbij een egel gebruikt wordt als bal en een flamingo als croquethamer. Dat gebeurt natuurlijk ook in het verhaal van Carroll maar toch werd ik er een beetje naar van tijdens het lezen. Het mooist vond ik dat het verhaal naadloos aansluit bij het verhaal van Alice in Wonderland.

Lezen jullie wel eens YA-titels en zo ja, wat zijn jouw favorieten? Qua leeftijdsgroepen past de estafette trouwens goed ineen voor ons. Terwijl wij wat tips kregen uit de YA-hoek, gaven wij namelijk enkele tips aan de Jeugdliteratuurclub. Op ons aanraden lazen enkele leden van deze Club de boeken Peachez van Ilja Leonard Pfeijffer en De pelikaan van Martin Michael Driessen. Lees hier of of onze tips hen bevallen zijn.