Zojuist is de vierde roman van Jan Vantoortelboom (1975) verschenen. 'De drager' is een roman die onder meer gaat over het vaderschap, over het niet perfect zijn, over leven en dood, over ‘survival of the fittest’ en het ‘perfecte van ict’. Net als zijn drie voorgaande romans is ook deze roman indrukwekkend. Hij gaat je onder je huid zitten, zet je aan het denken.

Twee van zijn eerdere romans spelen zich in de nabijheid van de geboortegrond van de schrijver af: het dorp Elverdinge, vlakbij Ieper. Vantoortelboom brak door met 'Meester Mitraillette', zijn tweede roman. Het boek werd door het bekende Nederlandse programma ‘De Wereld Draait Door’ uitgeroepen tot het boek van de maand. Het boek gaat over David Verbocht, een jonge onderwijzer uit Elverdinge die tijdens de Grote Oorlog, de Eerste Wereldoorlog terechtkomt in de loopgraven. Hij is daar verzeild geraakt omdat hij in zijn dorp dingen heeft gezien die het daglicht niet kunnen verdragen. Uiteindelijk wordt hij veroordeeld tot het vuurpeloton, omdat hij te laat komt van verlof. Het is een boek dat je blijft aangrijpen juist in deze maand waarin de roemruchte slag bij Passendale, waar 450.000 militairen in een paar maanden tijd omkwamen in de strijd om 8 km frontwinst, herdacht wordt.

Het debuut van de nu in het Zeeuws-Vlaamse Ossenisse wonende schrijver heette 'De Verzonken Jongen '(2011). Ook dit aan de werkelijkheid ontleende verhaal speelt zich af in Elverdinge. Hoofdpersoon is Stoffel. Zijn moeder is huisvrouw en zijn vader werkt als mecanicien. Zoals dat vroeger ging, bezocht men op zondag de grootouders. Stoffel ziet dat zijn grootvader Victor een groot litteken heeft dat zijn gezicht als het ware splijt. Dat zet zijn verbeelding aan het werk: waar komt dat litteken vandaan? Door vragen te stellen probeert hij achter de waarheid te komen, maar de dorpsgenoten zorgen ervoor dat hij zich onrustig voelt. Daags voor Kerst wordt er een brief bezorgd: de ouders van Stoffel zijn ontzet. Een reeks van gebeurtenissen volgt en het onbezorgde leven is voorbij. Het boek won De Bronzen Uil 2011, de Prijs Letterkunde West-Vlaanderen 2012, en stond op de shortlist voor de Zeeuwse Boekenprijs 2011.

“De tweede verhaallijn gaat over Stoffel en Bert, twee broers en kleinkinderen van Victor. De twee jongens leiden een zorgeloos leventje en halen veel kattenkwaad uit. Het litteken van hun grootvader Viktor intrigeert hen. Vooral Stoffel wil meer te weten komen over de oorsprong van het litteken dat het gezicht van zijn grootvader in twee delen splitst. Maar de ouders van Stoffel willen er niks over kwijt. Maar in het kleine, katholieke Elverdinge vol met roddelende boerinnen, doen al snel roddels en geruchten de ronde waardoor de broers dingen te horen krijgen over het duistere verleden van hun grootvader.” (Citaat uit de recensie van Emma Pattyn)

 (op de foto: Emma Pattyn)

Ik verbleef  twee jaar geleden tijdens mijn vakantie (waarbij ik me wilde verdiepen in wat de Grote Oorlog in de Westhoek betekend had) in Elverdinge. Ik las dat boek en dacht: “Hoe kan het dat ik hier verblijf en een boek zit te lezen dat gaat over deze plek? Ik ging de omgeving verkennen en kwam veel plekken tegen die in het boek voorkomen. Nu, twee jaar later, zit ik op diezelfde plek en wil ik er achter komen hoe het boek bij de bewoners van dit dorp is gevallen. Ik raak in gesprek met de 16-jarige Emma Pattyn, een echte Elverdingse. Het is 29 juli: de verjaardag van Jan Vantoortelboom. Toeval?

Hoe ben je met 'De Verzonken Jongen' in contact gekomen?

“Ik heb een baantje bij het hotel waar je net van je ontbijt genoten hebt. De eigenaresse van het hotel had het boek gelezen en daarin veel herkend uit Elverdinge. Ik zit in de zesde klas humaan van het College in Ieper. Ieder jaar hebben we een literatuuropdracht. “Dan moet je dit boek lezen ,” zei de eigenaresse van het hotel. “Het gaat over de plek waar je woont en het is de moeite waard.” Zo gezegd zo gedaan. Ik ben het gaan lezen en hoewel ik het verspringen van de tijd in het boek niet altijd even makkelijk vond, heb ik er echt van genoten, vooral ook de humor in het boek en zeker ook de verhaallijnen. ”

Wat heb je herkend?

“Ik herken natuurlijk de straten die in het boek voorkomen. Bijvoorbeeld de Bosdreef, kijk die zie je daar achter je. Dat is een weg met grind en hoge bomen. Je moet weten dat in het boek de vrouw van de slager voorkomt. Mijn peter is nu de eigenaar van die slagerij en zijn moeder wordt in het boek beschreven, en niet zo plezant. Ik weet dat zij begonnen is met het lezen van dat boek, maar het na die passage volgens mij niet verder heeft uitgelezen. Of het boek zo algemeen bekend is in het dorp, weet ik niet. Ik heb er niet veel over gehoord en als ik er met mijn vriendinnen over sprak, kenden zij ook de schrijver niet. Ook mijn leraar had het boek nog niet gelezen. Dat zal hij nu wel moeten gaan doen, denk ik, nu ik voor mijn literatuuropdracht er een recensie over heb geschreven. In die recensie heb ik iets moeten schrijven over de achtergrond van de schrijver, over de inhoud van het boek en wat ik de sterke en zwakke punten vond. Ik krijg daar in het nieuwe schooljaar een reactie op van mijn docent. ”

“Het is een geweldig boek waarbij de auteur heel goed de eigenschappen van mensen of plaatsen kan omschrijven. Hij durft de grenzen op te zoeken en neemt vaak geen blad voor de mond, waardoor sommige inwoners van Elverdinge, die zich herkennen in één van de personages, er waarschijnlijk niet mee kunnen lachen”. (Citaat uit de recensie van Emma).

Heb je met je ouders over het boek gesproken?

“Jazeker. Mijn vader (die verpleger is), mijn mama (die lerares is) zijn echte Elverdingenaren. Mama heeft het boek gelezen en ik heb het met haar vooral over de grappige dingen gehad. Zo heeft Stoffel op een gegeven moment een nieuwe broek gekregen. Hij wil die helemaal niet dragen en wat doet hij? Hij kakt hem vol. 

We herkenden in het boek veel van Elverdinge en dan gaat zo’n boek toch wel een andere betekenis voor je krijgen. Het speelt zich af in je eigen dorp, dat is toch wel heel speciaal. We hebben het daar wel over gehad.  Mijn moeder leest veel en heeft het boek ook doorgegeven. Misschien heeft zo uiteindelijk iedereen in Elverdinge ‘De Verzonken Jongen’ gelezen. Ik vraag me af of de mensen dan met elkaar over dit boek zullen spreken.”

“Er zit heel wat humor verborgen in het boek. Zo zorgen typische Vlaamse uitdrukkingen voor amusante situaties en maakt het dit extra leuk om te lezen. Eén van de grappigste situaties uit het boek is wanneer Stoffel en Bert collectes moeten gaan ophalen op de begrafenis van Victor, hun eigen grootvader. Daarbij hoort de pastoor aan het vallen van de munten in de collectebus dat zijn parochianen gierig zijn en maar een halve frank geven. Waarop Bert begint te snotteren en de pastoor klanken hoort van muntstukken van tien en zelfs één van twintig Frank. “Berts gesnotter leverde ongeveer honderdtwintig frank surplus op”. (Citaat uit de recensie van Emma).

Lees je veel?

“Ik lees wel, maar niet echt superveel. Door dit boek ben ik wel wat meer gaan letten op schrijvers die ‘uit de streek’ komen. 'De Verborgen Prelude' van Eveline Vanhaverbeke bijvoorbeeld, een historische roman. 1898. In een partiturenkoffer op zolder vindt Romi een partituur van Chopin, persoonlijk gericht aan haar grootmoeder. Alleen de rechterhand van de prelude is uitgeschreven. De partij voor de linkerhand ontbreekt. Romi gaat op zoek naar het verleden van haar grootmoeder. Maar het is niet eenvoudig de waarheid boven tafel te krijgen. Het boek is voor 95% gebaseerd op waarheid. Dit boek heeft met muziek te maken. Ik speel zelf klarinet en ben  lid van de  "Koninklijke Harmonie Sint-Cecilia Elverdinge". De muziek van Hans Zimmer inspireert me erg. Hij schreef de muziek voor Pirates of the Carribean en Gladiator (favoriete films van mij). Voor de muziek van de Lion King kreeg hij zelfs een Oscar. Hoogtepuntje: het herfstconcert vorig jaar samen met Günther Neefs in Ieper, helemaal uitverkocht. Maar mag ik ook een vraag aan jou stellen?”

Welke boeken zou je me adviseren? Ik heb namelijk vakantie?

Als je een boek wilt lezen dat betrekking heeft op de omgeving is het 'Woesten' van Kris van Steenberge. Woesten is een dorp dat op 3 km afstand van Elverdinge ligt. Het speelt zich af in de periode van de Eerste Wereldoorlog. En die historie speelt een belangrijke rol in de omgeving waar je woont. Maar je kunt natuurlijk ook ‘Meester Mitraillette’ lezen dat echt in Elverdinge speelt. Of kies gewoon een boek uit dat je aanspreekt. Niets moet en door te lezen en je verbeelding aan het werk te zetten ontstaan nieuwe werelden.”

-          Jan Stoel - Love Lit