De Hebban Literatuur Club buigt zich deze weken over de zes boeken op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs. Op 15 april verscheen de bespreking van En we noemen hem en op 22 april die van Peachez, een romance. Drie dagen later verscheen het artikel over Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken. Deze keer staat De heilige Rita in de spotlights. Sigried en Jan verdiepten zich in het boek en hieronder kun je hun bevindingen erover lezen. Wordt dit boek de nieuwe winnaar van de prestigieuze Libris prijs?

Over de auteur

Tommy Wieringa publiceerde drie romans, voordat hij in 2005 doorbrak naar een groter publiek met zijn ontwikkelingsroman Joe Speedboot. Dit boek ontving vele nominaties voor literaire onderscheidingen en werd bekroond met de F. Bordewijkprijs 2006. Essays en columns van Wieringa’s hand verschenen onder andere in de Volkskrant, Vrij Nederland, NRC Handelsblad, De Pers en Hollands Diep. Zijn werk wordt wereldwijd vertaald. In 2012 verscheen Wieringa’s roman Dit zijn de namen, Hij won met dit boek de Libris Literatuurprijs. Het boekenweekgeschenk van 2014 staat op zijn naam.

Als bewonderaars van het literaire werk van Tommy Wieringa waren Jan en Sigried absoluut niet verbaasd dat De heilige Rita een plaats gekregen heeft in de shortlist van de Libris Literatuurprijs.

Onlangs was De heilige Rita trouwens ook genomineerd voor de E. de Perronprijs 2017. Deze prijs is bedoeld voor personen of instellingen die, net als De Perron in zijn tijd, grenzen signaleren en doorbreken die wederzijds begrip tussen verschillende bevolkingsgroepen in de weg staan. De prijs ging overigens naar Mazzel Tov van Margot Vanderstraeten.

Wieringa’s romans vallen vaak in de smaak bij lezers en recensenten. Een van zijn sterktes is dat elk van zijn romans totaal uniek is. Wieringa gebruikt namelijk niet steeds opnieuw dezelfde literaire trucjes, maar creëert verhalen met nieuwe invalshoeken, met verschillende ritmes en aandachtspunten. Wie al zijn werken gelezen heeft, kreeg een ruim scala aan personages, thema’s en omgevingen aangeboden. Natuurlijk kunnen we het niet laten om toch parallellen tussen de romans te trekken in een poging ze toch nog met elkaar te kunnen vergelijken. Zo deed de desolate sfeer in dit boek Sigried aan Caesarion denken, misschien omdat daar ook het hopeloze van een kind-ouderrelatie wordt uitgewerkt. Jan ziet dan weer overeenkomsten met het ritme van Dit zijn de namen, waarbij hij vooral die continue kleine verschuivingen erg mooi vindt. Feit is dat Wieringa opnieuw een boek geschreven heeft, waar zowel op vlak van inhoud als op vlak van stijl heel veel over kan gezegd worden.

Waar gaat het boek over?

“Paul Krüzen spuwde in zijn handen, greep de steel vast en hief de bijl boven zijn hoofd. De stronk op het hakblok spleet maar barstte niet uit elkaar,”

luidt de openingszin van De heilige Rita van Tommy Wieringa. Een mooie metafoor over het leven van hoofdpersonage Paul. Hij wil eigenlijk uit zijn leven breken, maar is gevangen in zijn eigen omgeving. Paul woont als 49-jarige nog steeds samen met zijn vader in de boerderij waar hij zijn kindertijd en jeugd doorbracht. Nadat een Rus tijdens de Koude oorlog neerstort in het dorp en zijn stempel drukt op het verdere leven van het dorp in het algemeen en Paul in het bijzonder, lijkt het dorp niet meer te kunnen ontsnappen aan de allesverslindende vooruitgang. Na de Chinezen nemen ook Roemenen, Bulgaren en Polen hun intrek in het dorp, dat echter nooit een dynamische samenleving wordt. Wel integendeel, wie succesvol is, verlaat het dorp op een drafje. De achterblijvers zijn op elkaar aangewezen en veranderen nauwelijks. Zo gaat Paul nog steeds met zijn vriend Hedwiges Geerdink naar Shu Dynasty, een kroeg  waar ze Laurens Steggink, een oud-klasgenoot met een crimineel tintje, ontmoeten. Laurens is eigenaar van een bordeel, net over de grens in Duitsland, waar Hedwiges en Paul heen gaan. 

“Laurens had geen biografie, maar een strafblad.”   

In de club van Laurens, Pancho, zoeken ze betaalde troost bij een Filipijnse hoer, Rita. Voor Paul is het een heilige Rita, een moeder en een Maria-figuur ineen. Rita is de patrones van de hopeloze gevallen, maar ook van de onvruchtbare vrouwen en vrouwen met een slecht huwelijk.

Wat zijn de belangrijkste thema’s ?

Het boek bevat tal van autobiografische elementen: een moeder die haar zoon verlaat, het dorp in een krimpregio (Wieringa groeide op in Geesteren en woonde daar in een oude boerderij met zijn vader, het plaatselijke café werd door Chinezen uitgebaat). Er wordt een veelheid van thema’s aangeboden: de vader-zoonverhouding, de geschiedenis van een plattelandsgemeente, het verdriet om de verdwenen moeder, seksualiteit, de argwaan ten opzichte van nieuwkomers, het zoeken van je plek tussen allerlei culturen,… Ondanks die variëteit is er een duidelijke rode draad, namelijk de vervreemding die vereenzaming met zich meebrengt. Hoewel Paul en andere dorpsbewoners halfslachtig proberen om een zekere samenhorigheid tot stand te brengen, is isolement niet af te wenden. Aanvankelijk is er alleen vervreemding van de omgeving, dan van de anderen - zelfs van vrienden - en vervolgens van zichzelf.

Ritme

Wieringa heeft het ritme van het platteland raak getroffen. Alles gaat er langzaam, er gebeurt niet veel. Wie louter en alleen ter ontspanning leest, zal het ritme waarschijnlijk te traag vinden. Je kan je immers niet zomaar in het verhaal verliezen, daarvoor is de gelatenheid die van de personages afstraalt te groot. De cadans past perfect bij Pauls neerwaartse spiraal. De manier waarop Wieringa op het gepaste moment het tempo opvoert, werkte voor Sigried erg goed. Lezers die zich halverwege laten afschrikken door de trage, beschrijvende schrijfstijl, hebben toch iets gemist.

Schrijfstijl

Pauls verzet speelt zich grotendeels in zijn hoofd af. Veel wordt er dus niet gesproken, maar Wieringa beschrijft de dorpssfeer op een uitmuntende manier. De kruidenierswinkel van Hedwiges, het café met de Chinezen, de machtsrelaties tussen de verschillende bewoners – alles heeft zijn vaste plaats. Wieringa’s oog voor detail levert een absolute meerwaarde op: de zangerige taal ( ‘Wat nou, bi-j neergestort’), de automerken zoals de Opel Kapitän, Grolsch-bier dat Japans bier geworden is – samen vormen ze een geloofwaardige achtergrond voor de tragiek van het verhaal.

Bovendien gebruikt de auteur mooie, veelzeggende metaforen. Zo is het neergestorte vliegtuig een middel om de vrijheid te bereiken, een nieuw leven, maar het stort neer. Paul is op zoek naar die vrijheid, maar slaagt er niet in zich te ontworstelen aan zijn omgeving. Al te grote zwaarmoedigheid wordt afgewend door onderkoelde humor:

“Zijn vader had meer kinderen gewild, zij het meer als voorzorgsmaatregel dan uit vaderliefde, ‘want we wonen aan een drukke weg’.”

Eindoordeel

Net als eerdere romans van Wieringa, vraagt De heilige Rita enige inspanning van de lezers, maar dat maakt het boek net zo intrigerend. De combinatie van de mooie taal met de tragiek van de inhoud werkt wonderwel. Door het ritme krijgt de lezer voldoende tijd om alles in zich op te nemen én na te denken over het ruimer kader. Wie aandachtig leest, wordt beloond – zo hoort het in de literatuur. Staat De heilige Rita terecht op de shortlist van de Libris Literatuurprijs? Absoluut!

Categorieën voor de Hebban Reading Challenge

Voor diegenen die druk kruisjes aan het zetten zijn, dit boek zou kunnen meetellen voor de volgende categorieën:

• Een Libris Literatuur Prijs-winnaar #15
• Een boek met diversiteit #25
• Een boek met een naam in de titel #34
•  

Eindoordeel:

Jan ****                    Sigried ****

Gemiddeld komen we voor De heilige Rita dus uit op een gemiddelde van vier sterren.

• Wat vinden jullie van het boek? Herkennen jullie je in het commentaar? Laat het hieronder weten! 
•  Lees ook de recensies van Sigried en Jan op Hebban.

Lees hier wat de lezers van de leesclub De Heilige Rita van het boek vinden.  

Houd ook onze volgende artikelen over de boeken van de shortlist in de gaten. (Klik op de hyperlinks om rechtstreeks naar de leesclubs van deze Libris shortlist boeken te gaan). Op 30 april bespreken we Wees onzichtbaar en op 5 mei De pelikaan. Eerder bespraken we al Peachez, een romance , En we noemen hem en Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken.