Het zal niemand die de literatuur een warm hart toedraagt ontgaan zijn dat op 4 mei jl. Renate Dorrestein ons ontvallen is. Als eerbetoon aan deze schrijfster besteedt de Hebban Literatuur Club aandacht aan het werk van de schrijfster die een unieke positie inneemt binnen de Nederlandse literatuur. Ze ontving de Annie Romeinprijs voor haar gehele oeuvre, schreef zowel een Boekenweekgeschenk als een Boekenweekessay en werd genomineerd voor vele literaire prijzen. Ook buiten ons taalgebied is ze een bekendheid; haar boeken werden in vijftien talen vertaald.

[foto: Ruud Pos]

Biografische gegevens

Renate Maria Dorrestein werd op 25 januari 1954 geboren in een rooms-katholiek advocatengezin in Amstelveen. Na het gymnasium ging ze als leerling-journalist werken bij onder meer het tijdschrift Libelle. Ze werd redacteur van Opzij en was betrokken bij de oprichting van de Anna Bijns stichting die elke twee jaar een prijs uitlooft voor ‘de vrouwelijke stem in de letteren’. In 1983 verscheen haar eerste roman Buitenstaanders en vanaf dat jaar is er vrijwel ieder jaar een nieuw boek van haar hand verschenen. Dagelijks werk, het laatste boek dat ze schreef, is een autobiografie waarin ze terugblikt op vijfenveertig jaar schrijven. Op haar eigen website is de visie van Dorrestein op literatuur te lezen:

“Wat ik geloof: Fictie laat ons zien wat het betekent om mens te zijn en hoe moeilijk het is een fatsoenlijk mens te blijven als de omstandigheden onfatsoenlijk worden. Literatuur brengt ons iets dat de psychologie niet vermag, de sociologie niet vermag, de journalistiek niet vermag: het vermogen om in het hoofd van de personages te kijken, deelgenoot te worden van hun dilemma's en al doende in hun schoenen te gaan staan. Literatuur helpt ons, ons met anderen te identificeren en ook onszelf te begrijpen.”

Kenmerken

Dorrestein schrijft vrijwel altijd over maatschappelijke thema’s, met een min of meer feministische insteek. De toon van haar werk is luchtig en ogenschijnlijk onbekommerd, het plot is meestal verrassend. Veel van haar werken kunnen onder de noemer gothic novel gerangschikt worden, zoals Hella S. Haasse in de jaren tachtig al aangaf. Dit genre is in de achttiende eeuw in Engeland ontstaan, toen veel vrouwen ontevreden waren over hun rol in de maatschappij, maar daar nog niet openlijk over konden schrijven. Dorrestein is de eerste Nederlandse auteur die in deze traditie te plaatsen is en die er een moderne draai aan heeft gegeven. Ook bij haar komen typisch gotische thema’s en kenmerken voor, zoals verdrongen herinneringen, familiegeheimen, geestverschijningen en bloedstollende gewelddadigheden (of de dreiging daarvan). Haar verhalen spelen zich vaak op geïsoleerde plaatsen af die veiligheid lijken te bieden, maar ook voor een verstikkende atmosfeer zorgen. Waan en werkelijkheid lopen soms naadloos in elkaar over. Dorrestein past ook autobiografische elementen toe in haar werk, zoals de ziekte ME waaraan ze zelf geruime tijd geleden heeft en de zelfmoord van haar zusje.

Wat vindt de Literatuurclub?

Een aantal leden van de literatuurclub is al in enige mate vertrouwd met het werk van Renate Dorrestein. Zij zeggen er het volgende over:

Ine: Vorig jaar in september schreef ik me enthousiast in voor de Hebban-leesclub Reddende engel. Het zou meteen mijn eerste Dorrestein worden. De beschrijving sprak me erg aan: een gothic novel van een schrijfster met faam. De bespreking was amper begonnen of we vernamen in de pers van haar ziekte en hoe ze zelf het enge verdict had vernomen tijdens het schrijven van dit boek. Dat maakte deze roman en leesclub toch echt wel bijzonder. Van het boek zelf heb ik erg genoten: een donkere, bevreemdende zoektocht naar loutering en een betekenisvolle nieuwe wending in het leven. Een groot aantal deelnemers aan de leesclub kon Dorrestein nog niet direct loslaten. In twee opeenvolgende leesclubs op eigen initiatief, bespraken we ook nog Een hart van steen en Ontaarde moeders, twee boeken over de grote gevolgen van een gebeurtenis uit het verleden en waarbij de lezer mondjesmaat de ware toedracht toegediend krijgt. Haar dood kwam weliswaar niet onverwacht, maar trof haar veel te jong. Het is triest. Straf dat ze op de korte tijd die ze nog kreeg, nog voor haar eigen biografie heeft gezorgd.De stiefmoeder en Verborgen gebreken staan al klaar in mijn boekenkast. Want hoe kunnen we deze sterke en intelligente dame beter eren dan door het lezen van haar boeken?

Gigi: Enkele jaren geleden las ik Verborgen gebreken van Renate Dorrestein omdat mijn dochter dit als eerste boek van de leeslijst koos om te lezen voor school en direct erg enthousiast was. Na mijn eigen schooltijd had ik sporadisch Nederlandstalige literatuur gelezen, het kwam er gewoon niet meer van. Ik was nieuwsgierig hoe het me zou bevallen en werd geraakt door haar schrijfstijl, de thema's die ze besprak in het boek en de bijzondere opbouw van het verhaal. Vanaf dat moment kocht ik telkens boeken van haar hand maar omdat Dorrestein mij weer op het pad van de literatuur had gezet, wat natuurlijk heel bijzonder is, ben ik er nog niet aan toe gekomen om ze te lezen. Ik heb wel haar gehele oeuvre, op één boek na, compleet in de kast staan. En er komt een dag...

Helena: Die enorm lange titel Mijn zoon heeft een seksleven en ik lees mijn moeder Roodkapje voor (let op: categorie voor de Hebban Challenge) was volgens mij mijn eerste Dorrestein. De luchtige stijl, de humor, de enorme vaart en de manier waarop de personages worden beschreven spraken mij erg aan. Later heb ik ook nog Ontaarde moeders, Zeven soorten honger en Reddende engel gelezen, die laatste is inderdaad een mooi voorbeeld van zo’n gothic novel; de beklemmende sfeer heeft bijna iets van een thriller. Dorrestein is zelf altijd erg aanwezig in haar boeken, je hoort als het ware haar stem regelmatig tussen de regels door commentaar geven op een situatie.

Sigried: Jaren geleden luisterde ik tijdens het joggen naar het luisterboek Het hemelse gerecht van Renate Dorrestein. Het is al te lang geleden om me nog veel details te herinneren, maar ik vond het een boeiend boek dat tegelijk grappig en gruwelijk is. Vooral de opbouw van de atmosfeer sprak me erg aan. Ik liep soms een extra rondje om nog meer te weten te komen over het vervolg van het verhaal. Nadien luisterde ik naar De leesclub, maar het ritme van dat verhaal lag bijzonder laag. Tegen alle verwachtingen in boeide het onderwerp me niet en vond ik de personages niet zo goed uitgewerkt. Dat luisterboek heb ik nooit helemaal afgewerkt. Zeven soorten honger staat al lang op mijn te lezen lijst, maar op een of andere manier krijgt het boek nooit prioriteit. Ik ben dus erg nieuwsgierig naar de mening van de andere clubleden over haar boeken. Misschien stijgt het dan wel op mijn lijstje.

Wat lazen jullie van Renate Dorrestein? We zijn benieuwd naar jullie favoriete boeken of welk boek je per direct op je lijstje hebt gezet! Laat het ons hieronder weten!

[Bronnen: Wikipedia.org en renatedorrestein.nl]