Café De goede zoon presenteert een buddyread

Vandaag, of mogelijk pas in de toekomst (?), is de tijd voor de bespreking van De goede zoon. Sandra, Tea en Ine hebben hier hun licht over laten schijnen en mooie antwoorden geformuleerd. Ik heb daar fijne vragen bij bedacht.

Door: Sandra, Tea, Ine en Gigi
Redactie: Gigi

Rob van Essen is voor de tweede keer genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs. In 2008 werd het boek Visser al genomineerd. Dit jaar is het zijn roman De goede zoon die een gooi doet naar deze felbegeerde prijs. Ik heb een aantal enthousiaste lezers bereid gevonden om bijzonderheden over dit verhaal op te tekenen.

Wie is Rob van Essen? Kende je hem al voordat je dit boek las?

Sandra:
Rob van Essen (Amstelveen, 25 juni 1963) is een Nederlandse schrijver, vertaler en recensent die opnieuw is genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs. Zijn nieuwste werk, De Goede Zoon, staat op de shortlist voor de Libris Literatuur Prijs (Longlist 2019). In de verhalen van Rob van Essen zijn melancholie en waanzin nooit ver weg, maar in de meest onverwachte hoeken schuilt humor en genade. Van Essens veelgeprezen laconieke stijl maakt deze verhalen een traktatie voor lezers die zich graag verbazen.

Wat willen jullie kwijt over de inhoud aan toekomstige lezers?

Tea:
De flaptekst belooft een roman waarin niet meer gewerkt hoeft te worden, iedereen krijgt een basissalaris. Dat klinkt als een utopie voor de optimisten, dit boek vertelt iets over de consequenties van een dergelijk bestaan. Parallel aan deze nieuwe maatschappelijk orde loopt het verhaal van de verteller, een schrijver. Een bijzonder openhartig verhaal waarbij schuld, boete, religie, kunst en gemiste kansen een rol spelen.

Ine:
In dit boek volgen we een naamloze 60-jarige hoofdpersoon, de 'ik'. Hij heeft net zijn moeder verloren nadat hij haar als een goede zoon 20 jaar lang wekelijks heeft bezocht in een rusthuis. Eerst was ze nog oké, maar al snel leed de dame aan dementie. De zoon doorloopt een heel diep rouwproces en blikt daarvoor terug op zijn leven. En ook al wordt dit in het boek niet met zoveel woorden gezegd, dat rouwproces is het centrale thema. De zoon wil allesbehalve op zijn moeder lijken maar tegelijk is het zijn doel om haar helemaal begrijpen. En om daarin te slagen, moet hij een heel avontuur beleven. 

Sandra:
In dit fantastische proza geeft Rob van Essen aan welke ontreddering een mens ten beurt valt als deze factoren, als een ouderlijk huis, een baan, zingeving, of een liefde wegvallen. Fundamentele waarden, die niet alleen in ons als individu verankerd zijn, maar ook in ons collectieve onderbewuste.

Wat kunnen jullie zeggen over de opbouw van het verhaal?

Ine:
Zijn avontuur kan de hoofdpersoon ons niet zomaar vertellen, hij is namelijk gebonden aan geheimhouding. Er is dus een eerste basis verhaallijn en er wordt een tweede verhaallijn verteld vanuit de toekomst. En zo komen we in een ietwat vreemde maar toch nog erg herkenbare omgeving terecht met veel robotjes, een basissalaris voor iedereen en met een zelfrijdende auto die zich ontpopt als een waar hoofdpersonage met een heel eigen karakter. 

Tea:
Een roman die wat betreft de opbouw een scheppingsverhaal zou kunnen zijn, dat was m’n verwachting bij het zien van de indeling van de hoofdstukken. Er zijn zeven dagen waarin het leven van de verteller verteld wordt. Met dat idee in het achterhoofd ben ik het boek gaan lezen en wat is het dan treffend dat religie inderdaad een niet onbelangrijk thema is in het boek.
De twee verhaallijnen vormen een dicht weefsel en noopt de lezer tot aandachtig lezen om maar niets te hoeven missen. Opgepikte kleine aanwijzingen zullen liefdevol omarmd worden wanneer de tijd rijp is. Dit soort boeken zorgt voor een aangename spanning, je weet nog niet waar de focus op gericht moet zijn, dus alles is belangrijk. Daarbij is het een roadtrip en die kan heel breed geïnterpreteerd worden. Het reizen verbindt het verhaal.

Heb je een bijzonder citaat dat je zou willen noemen?

Tea:

We rijden ernaartoe, we rijden het bos in. Hoge loofbomen, dik in het blad, overhuiven de weg. We rijden de schaduw binnen, langzaam, opeens is alles anders, koeler, beslotener, vochtiger, vruchtbaar. Tussen de oprijzende stammen liggen dikke plakkaten mos, donkergroen, bijna zwart, op plekken waar schuine balken zonlicht de bodem raken, gloeit het lichtgroen op.’ (blz. 280)

Sandra:

Nergens is de natuur mooier als tijdens de lente in London. Van die warme, zachte dagen, en soms al heel vroeg in het voorjaar. Na een lange, grauwe winter een verademing: alles is weer nieuw, wakker en maakt zich op voor een nieuwe start. Het groen neemt haar plek weer in, met zo’n vanzelfsprekendheid en vastberadenheid, dat je bijna zou geloven, dat het voor altijd zo zal blijven. Soms, en vooral als ik verdrietig ben, denk ik vaak terug aan mijn ‘thuis’ hier en mijn ‘thuis’ daar.

Wat vonden jullie van dit boek?

Sandra:
Op ludieke en geheel eigen wijze neemt Van Essen de lezer mee op een roadtrip; een doldriest avontuur, waar niets is wat het lijkt, waarin fantasie en werkelijkheid door elkaar lopen, of parallel aan elkaar, afhankelijk aan welke kant je staat. Quasi nonchalant vlecht hij fictie en realiteit door elkaar, rommelt hij met tijdlijnen, en meent hij zich op allerlei bronnen te kunnen beroepen, hetzij gebaseerd op waarheid, hetzij verzonnen, hetzij apocrief, de lezer continue op het verkeerde been zettend en uiteindelijk in opperste verwarring achterlatend.
Ondanks rommelende tijdlijnen en een opvallend wisselend perspectief, lukt het Van Essen om rust in het verhaal te houden. De Ik-persoon is een uitermate bescheiden persoonlijkheid, die iedere ochtend van een eenvoudig, doch voedzaam ontbijtje geniet, om vervolgens gestaag zijn reis voort te zetten.

Ine:
De goede zoon is een prachtig en uitdagend boek voor de ietwat doorgewinterde lezer. Het is een boek voor wie openstaat voor een serieuze portie vervreemding, een boek waarin je je als lezer het best helemaal laat onderdompelen. Het is trouwens ook een grappig boek. En ja, er zit een heel bijzondere seksscène in... 

Noem eens een element dat dit boek bijzonder maakt.

Tea:
De stijl is erg beeldend. Wanneer de verteller in de zelfrijdende auto zit en een reis maakt door een surrealistisch landschap moet je als lezer wel geraakt worden door de bijzondere beschrijvingen zoals genoemd in het citaat.

Ine:
In dit boek komen heel veel aspecten uit het verleden van de hoofdpersoon aan bod. Ook door de (wat oudere) lezer kunnen op die manier heel veel herinneringen worden opgehaald: muziek uit de jaren 80, tv-series zoals the A-team en Star Trek, kunst en veel klassiekers uit de literatuur.
Een literair werk dat er voor mij uitspringt, is De goddelijke komedie van Dante. Er wordt niet alleen naar verwezen, er zijn ook een aantal parallellen te trekken: de zware tocht onder leiding van twee opeenvolgende gidsen, de loutering, het bereiken van het doel, de terugkeer naar de wereld...

Gigi:
Het perspectief vond ik opvallend in deze roman. We krijgen het verhaal grotendeels voorgeschoteld vanuit een ik-personage, die op het ene moment heel helder vertelt en op andere momenten flink verward lijkt. Het ene moment kijkt de ik-persoon terug in de tijd en het andere moment bespreekt hij het hier en nu als een verteller. Hier en daar geeft de ik-persoon ook commentaar op zijn eigen verhaal. Dan rijst de vraag hoe betrouwbaar hij is als verteller. Dit geeft een gevoel van bevreemding.

Welke thema’s komen voor in het boek?

Ine:
Dit boek bevat heel veel thema's. Een paar belangrijke zijn het verwerken van het verleden, de schuldvraag, de terugblik op het eigen onvolkomen leven, de westerse cultuur, het omgaan met (westerse vormen van) religie en natuurlijk ook de rekbaarheid van de tijd... Het is een erg veelzijdig boek, het bevat enorm veel. 

Gigi:
Het viel mij op dat in het verhaal opvallend veel ramen van gebouwen en flats genoemd werden. Vanuit deze ramen werd men gezien door anderen of werden juist anderen bekeken. Dit gaf me een gevoel dat past bij het thema Big Brother is watching you.

Sandra:
In onze wereld van groeiende verdeeldheid en tegenstellingen, leiden veranderingen in structuren tot grote politieke- en maatschappelijke tegenstellingen, en tot grote onlusten en onzekerheden.
Thuis zijn betekent verbondenheid, met de mensen die van je houden. Mensen die niet voldoen aan de normen van de wereld, of van het gezin waarin ze zijn geboren, kunnen op zoek gaan naar gelijkgestemden, op zoek naar een nieuwe ‘familie’, die hen accepteren en liefhebben zoals ze zijn. Mensen, zoals u en ik, een ruimte waarin het individu ruimte krijgt voor zijn of haar anders-zijn. Deze veranderende opvatting over wat ‘thuis’ is, is ongeveer waar De Goede Zoon van Van Essen over gaat.

Wat maakt dit boek geschikt voor de nominatie voor de Libris Literatuur Prijs?

Gigi:
Het is waarschijnlijk de eerste keer dat een boek over een dystopische wereld genomineerd is voor deze prijs. Sandra beschrijft dit mooi:

Sandra: Science fiction gaat, in tegenstelling tot wat er vaak gedacht wordt, zelden of nooit over de toekomst. Eerder baseert zij haar fictie op de sociologische gevolgen van een snel veranderende omgeving, waarmee de mens zich geconfronteerd ziet.

Een dystopische wereld die deels ook zo herkenbaar is dat je je als lezer direct kunt voorstellen dat dit over niet al te lange tijd, over enkele jaren misschien, gewoon de realiteit kan zijn. Dat maakt het boek origineel. Daarbij is er sprake van een opvallende opbouw van het boek met verschillende verhaallijnen, een roadtrip, bijzondere flashbacks en een opvallende proloog die je op het verkeerde been kan zetten en pas echt helder wordt als je deze terugleest nadat je het boek uit hebt. Een tweede lezing van het boek zal helpen om alle thema’s onderliggende lagen en motieven te herkennen. Bespreken in een leesclub zal hierbij ook helpen. Daarbij hanteert van Essen een mooie schrijfstijl die naadloos aansluit bij het dystopische karakter van de roman. Kortom, het boek is bijzonder, apart en origineel. Het bevat opvallende thema’s en biedt voldoende stof tot nadenken over het boek en over het leven. Ik denk daarom dat dit boek terecht genomineerd is.

• Vinden jullie dat ook?
• Waarom wel? Waarom juist niet?

Loop snel het café binnen en laat weten wat jij er van vindt of vond.

Uitbater: Ine

Kom binnen en pak een pint of ander vocht
Dit is de juiste plek om eens een goed gesprek te hebben over een goed boek. Hier mag je achterover leunen en rustig nadenken over wat je gelezen hebt. Of even met je zelf in overleg gaan. Dat mag door hardop tegen jezelf te praten en je mening te uiten zonder echt iets te zeggen of door luidkeels je ongezouten mening te geven. Wil je dit boek ophemelen? Dat mag. Wil je andere Libris genomineerden neersabelen? Ook dat is geoorloofd.

De goede zoon
Twee vrienden van weleer trekken er samen op uit om de derde vriend te helpen in een tijd die nog moet komen...

Zin in een pittige discussie of een juist een luchtige bespreking?
Vanaf vandaag gaan we los. In dit café wordt De goede zoon feestelijk onthaald. Heb jij het boek al gelezen? Of moet je nog starten? Of weet je zeker dat dit boek niet geschikt is voor jou en liet je het links liggen?
Is dit boek te vergelijken met de andere vijf genomineerden? Of vind je het juist nog slechter dan de zes genomineerden van vorig jaar? 

Nog meer genomineerden
Wil je meer weten over het door jou gelezen boek? Neem dan een kijkje bij de Libris-leesclub. Lees je mee met een van deze leesclubs maar las je ook een ander Libris-boek? Bezoek dan ook de andere leesclubs.

Heb je geen idee hoe de andere boeken ontvangen worden? Maak dan snel een heerlijke tocht langs alle kroegen en kijk hoe andere boeken beoordeeld en vergeleken worden. De komende vijf weken staan alle zes de kroegen open en zijn ze eenvoudig te bereiken via het startartikel. Gaat De goede zoon van Rob van Essen op 6 mei die prijs pakken? Dan vieren we hier feest.

Laat, voordat je doorholt naar de volgende kroeg, hier even een boodschap achter in het gastenboek en kom vooral terug. We zijn geopend tot in de late uurtjes van 6 mei of nog later om te feesten of bij te komen van een kater.

 

Kom maar op, laat weten wat jij er van vindt.