Met achttien lezers doken we rond Pasen onder in de wereld van De Trooster van Esther Gerritsen. Dat het verhaal zich eveneens afspeelt in de Paastijd gaf de leeservaring een bijzonder cachet en zorgde voor nog meer diepgang dan het boek al uit zichzelf bood .
De Trooster stond samen met vijf andere genomineerden op de shortlist voor Libris Literatuurprijs. In het kader van Start Jouw Leesclub, een initiatief van de Libris Literatuur Prijs, werden rond de zes shortlisters leesclubs georganiseerd waarbij onze Leesclub-assistent speciaal een set vragen ontwikkelde waaruit we konden kiezen.

Inhoud

Het verhaal gaat over Jacob, de conciërge van het klooster. Hij is diepgelovig maar bemoeit zich liever niet met de gasten. Wanneer Henry arriveert ziet hij zich genoodzaakt om hem op te vangen . De ontmoeting blijft niet zonder gevolgen. Tegen zijn aard in raakt Jacob steeds meer betrokken bij zijn gast en er ontstaat een soort vriendschap waarbij hij zich verliest zich in de aandacht die hij krijgt. Wanneer Henry iets gruwelijks doet komt Jacob voor een moeilijke keus te staan. Tot hoever zal hij gaan om de vriendschap te behouden?

Tijdens het lezen

Terwijl de lezers nog druk bezig waren met het leesproces, werd in het leesclubcafé gezocht naar het verband tussen de cover en de titel van het boek. De cover toont een fragment uit de Tuin der Lusten, het drieluik van Hieronymus Bosch. Het afgebeelde fragment bevindt zich op het derde luik dat de hel verbeeldt en toont een stel vreemde wezens.
Hannie is ‘heel benieuwd hoe de cover bij de inhoud past’ en Els Lens vraagt zich af of er sprake is van ‘Een trooster met een duivels kantje’.
Een eenduidig antwoord wordt niet gevonden hoewel Anita een connectie vindt met de kruisgang en dus met Pasen: ‘Ik meen ook duivelse figuren te zien, de ene lijkt de weg aan te geven, de andere heeft een soort van lans vast…. Die stok doet mij ook denken aan die episode in het lijdensverhaal waarin aan Jezus zure wijn wordt aangereikt op een spons terwijl Hij aan het kruis hing. Met Pasen voor de deur moet ik daar ineens aan denken’.

Citaten
Er werden ook hele mooie zinnen ontdekt en een paar ervan willen we jullie niet onthouden.
Zo vermeldde Edakanja de volgende beeldige zin: ‘Het is de melodie waarop ik loop en zo lijkt mijn gang nooit mijn eigen gang, meer een gehoorzaam volgen’.
Nieske zegt: ‘Niet hoeven twijfelen over je bestemming is een geluk dat weinig mensen is gegeven’.
Mariëlle vond het volgende pareltje: 'Ik was niet ongelukkig, maar het was onmogelijk het geluk met anderen te delen’.
Saskia viel het volgende fragment op: 'Nu was mijn blik open. Niet de mensen waren daardoor aanweziger dan anders, het was de ruimte tussen de mensen, het wit tussen de regels. In die ruimte is de Heer. De klokken luiden en ik liep op hun melodie'.
 

De vragen en de antwoorden

Veel lezers vonden de vragen behoorlijk ingewikkeld.
Zo zegt Nieske : ‘Sommige vragen vond ik echt moeilijk om te beantwoorden, ik heb echt veel meer/langer/vaker over dit boek nagedacht dan ik normaal gesproken zou doen. Samen kom je echt op meer dingen, haal je er meer uit en is het veel interessanter’.
Bij theonlymrsjo wekte de vragen de behoefte om het nogmaals te lezen en bepaalde passages ‘te herkauwen’.
Mieke vertelt: ‘Ik denk dat ik dit boek, zonder leesclub, niet helemaal had uitgelezen. Nu echter zelfs 2x omdat ik het boek ook door andere ogen wilde zien’.
Hannie vindt er het volgende van: ‘Het boek heeft zoveel meer diepte gekregen door de leesclub, anders had ik er nooit zoveel diepere gelaagdheid uitgehaald’.

De Thema’s

Zonde, schuld, verraad, troost en vergeving spelen een grote rol in dit verhaal en het zijn ook bij uitstek thema’s die in het Paasverhaal een grote rol spelen. Bij vraag vier probeerden de deelnemers uit te zoeken in hoeverre deze thema’s op elk van de personages van toepassing was.
De personages bleken niet zo zwart wit te zijn als op het eerste gezicht leek en ook de termen zijn niet zo stevig afgebakend als ze lijken.
Zo zegt A. van Steeg over verraad : ‘Past zeker bij de tijdspeling van het boek (rondom Pasen). Zowel Alicia als Henri en Jacob plegen verraad. Ze willen niet met de daden van een ander gezien en kiezen voor het openbaar maken. Maar is het altijd verraad of kan het ook openheid van zaken zijn?
Verraad is een zware beoordeling van een gebeurtenis. Ik denk niet dat Jacob echt verraad pleegde, maar koos voor eerlijkheid.’
Mariek zegt: ‘Net als de meesten vind ik Henry hoog scoren op zonde ’ en ‘Vergeving, de scène met Henry in de bibliotheek vind ik mooi, omdat daar een kans is op verandering bij Henry, het lijkt op schaamte, besef van zonde, ... maar dan blijkt het toch gewoon angst voor een arrestatie te zijn.
Ook Annabel ziet de complexiteit van deze termen en zegt er het volgende over: ’ Jacob zondigt naar zijn eigen overtuiging door iemand niet te zien, en vervolgens door de regel te overtreden en anderen te vertellen over Henry en Annelie. Hij voelt zich er schuldig over dat hij Annelie nooit echt heeft willen zien. Daarnaast gaat hij, in strijd met de mores binnen het klooster, naar een heidens feest (zonde en verraad). Tegelijkertijd wil hij zichzelf graag zien als Jezus, de trooster. Nu ik hier zo over nadenk, moet het een enorme kwelling voor hem zijn dat hij door alle gebeurtenissen niet meer kan worden gezien als Jezus (trooster) maar als iemand die zelf zondigt en schuld heeft’.

Ook het personage Alicia roept heel wat vragen op. Henry vraagt zich af of het eigenlijk wel liefde is dat zijn vrouw hem alles vergeeft, of dat het een manier is om hem bij haar te houden.
Over deze vraag zijn de meningen ook weer behoorlijk verdeeld en er vond een flinke discussie plaats.
Zo vindt Pollie_79 : ‘ Ik zag haar enerzijds als een bezitterig type. Het maakte niet uit hoe, wat of waar maar zij komt gewoon haar man weer oppikken want Henry is van haar en haar kind. Ook al verkracht hij een vrouw (waar ze zich blijkbaar niet om bekommerd... wat haar tevens een zeer egoïstisch trekje geeft). Anderzijds typeerde het onbevooroordeelde haar. Dit omdat ze het gedrag van Henry door de vingers ziet maar vooral ook met betrekking tot Jacob. Die laatste had nog niet eerder meegemaakt dat hij bij een eerste kennismaking zo vriendelijk bejegend werd door iemand die geen enkele betekenis aan zijn uiterlijk toekent’.
Anita vraagt zich af of ‘ we Alicia misschien als een 'verlosser' moeten zien? Als zij zegt: "Hij lijdt", "Ik wil niet dat hij pijn heeft", speelt zij dan dezelfde rol als Christus die ook de zonden van de mensen op zich nam? Dan begin ik haar wel op een andere manier te zien’.
Wilma Hartman wijst erop dat vergeving zonder straf of berouw niet werkt “Indien een van je broeders of zusters zondigt, spreek die dan ernstig toe en als ze berouw hebben vergeef hun." Verder staat er dat je ze steeds op nieuw moet vergeven. 7 x 77. Mantel der liefde bedekt de zonden, er is dan geen belijden er is geen berouw er is alleen bedekking en dat werkt niet!’
En zo ging de discussie over vergeving, straf, berouw en schuld nog even verder.

‘Op deze roman kun je geen vat krijgen’

Recensent Kees Van ’t Hart schreef in De Groene Amsterdammer van 8 maart 2018 dat hij maar geen vat op deze roman kreeg en hij ervoer dat niet als een nadeel. De meeste lezers delen deze mening. Het boek roept veel vragen op en geeft geen pasklare antwoorden.
Dayenne: ‘De Trooster is een zeer boeiend boek, ook ik krijg er niet helemaal vat op, maar dat maakt het een zeer interessant boek om over te praten’.
Annabel : ‘Ik merkte dat ik weinig vat kreeg op het verhaal, er zitten zoveel lagen in verborgen dat je moet zoeken om tot de essentie te komen. En dan ken je de essentie misschien nog niet. Juist dat vind ik mooi aan dit verhaal. Geen antwoorden, maar vragen, zoeken naar dieper liggende betekenissen en symboliek’ en ‘Het is geen standaard roman en krijgt door overpeinzing steeds meer en diepere betekenis. Een pareltje. En een super goed boek voor een leesclub, om met elkaar te ontrafelen!’
Paulien Mokveld: ‘ Ik vond het een interessant verhaal, dat we ook nog eens in een bijpassende tijd hebben gelezen. Wat ik vooral mooi vond, waren de vele lagen van het verhaal, en hoe ik aan het denken werd gezet over de verschillende situaties’.

Het eindoordeel

De eindwaarderingen voor De Trooster lopen behoorlijk uiteen. De laagste waardering is twee sterren, gevolgd door drie, vier en zelf vijf sterren.

Els Lens gaf twee sterren voor het boek met de volgende motivatie: ‘Op de cover van het boek staat een klein stukje uit het schilderij “De tuin der lusten” van Jeroen Bosch. Dat schilderij vind ik duizend keer interessanter dan “De trooster” van Gerritsen.’

Hannie vindt het knap ‘om een boek te schrijven dat zo’n diepe gelaagdheid heeft’ en bijzonder om 'te ontdekken dat een boek niet uit is als de laatste bladzijde gelezen is'. Ze waardeerde het boek met vier sterren.

Dina Langenhof gaf vier sterren voor 'de auteur die erin slaagt om beide personages dusdanig neer te zetten dat je zowel sympathie kan voelen voor de mens waarvan een hoekje af is als voor de gladjanus van dienst'.

En Wilma Hartman vindt het boek vijf sterren waard want: ‘ Het is een prachtig boek waarin Jacob als gelovige heel respectvol wordt neergezet. Esther trekt een parallel met het lijdensverhaal en laat dit verhaal dan ook in de lijdenstijd spelen. Hierdoor wordt het boek nog intenser en zet het je als lezer aan het nadenken.’

De gemiddelde eindwaardering van de hele leesclub voor De Trooster van Ester Gerritsen bedraagt 3,7 sterren.