Lees een boek waarin religie een rol speelt. We gaan het niet hebben over katholicisme, protestantisme, judaïsme, hindoeïsme, boeddhisme, sjiisme, soennisme… Vandaag leggen we ons toe op door auteurs verzonnen godsdiensten zoals bokononism, fordism en omnianism. Nog nooit van gehoord? Lees verder!

Door Lieke

Cat’s Cradle – Kurt Vonnegut

Nothing in this book is true.

“Live by the foma* that makes you brave and kind and healthy and happy.”

- The Books of Bokonon. I: 5

*Harmless untruths

Genre: Een mix van literatuur en science fiction, die vooral heel erg grappig is.

Cat's Cradle van Kurt Vonnegut begint met een journalist, John, die een boek wil schrijven over de dag dat er een atoombom op Hiroshima werd gedropt. Hiervoor reist hij naar New York en ontmoet hij de familie van een van de makers van de bom. De dochter en twee zoons van deze wetenschapper zijn een stelletje weirdo’s en blijken alle drie een levensgevaarlijk goedje, genaamd ice-nine, van hun vader gekregen te hebben. Deze uitvinding kan weleens het einde van de mensheid betekenen. Uiteindelijk komen ze met z’n allen terecht op een Caribisch eiland met nog meer vreemde figuren. Vanzelfsprekend blijft de ice-nine niet veilig in de fles zitten.

Ism? Bokononism! Op het Caribische eiland komt John in aanraking met de voormalige Calypso zanger Lionel Boyd Johnson. Lionel heeft zich omgetoverd tot de zelfbenoemde profeet Bokonon. Hij heeft een soort van bijbel geschreven, The Books of Bokonon, en predikt nu het Bokononism. Bokononism bestaat uit calypso’s, liederen die elk een onderdeel van de leer van Bokonon toelichten, en het basisconcept is gebaseerd op leugens. Wie hierin gelooft en zich eraan houdt, wetende dat het leugens zijn, zal gemoedsrust vinden en wellicht een goed leven leiden.

Extra: Een minder vredelievende religie kun je vinden in The Complete Cthulhu Mythos Tales van H. P. Lovecraft waarin verschillende cults de wezens binnen de Cthulhu Mythos, zoals Yog-Sothoth, de Elder Things en Cthulhu zelf, aanbidden. Dit gaat veelal gepaard met akelige rituelen en geweld.

Brave New World – Aldous Huxley

‘You all remember,’ said the Controller, in his strong deep voice, ‘you all remember, I suppose, that beautiful and inspired saying of Our Ford’s: History is bunk. History,’ he repeated slowly, ‘is bunk.’

Genre: Literatuur met science fiction elementen.

In de samenleving die Aldous Huxley schetst in Brave New World komen de mensen uit reageerbuizen. Daarna worden ze opgedeeld in vijf categorieën en door middel van hersenspoeling en drugs worden ze tevreden gehouden met hun plaats in de maatschappij. De wereld is vrij van oorlog, maar er is ook geen plaats voor individualiteit, liefde, literatuur etc. Als je individueel gedrag vertoont dan loop je kans om gedeporteerd te worden naar een eiland buiten deze steriele beschaving. Als deze twee werelden botsen – omdat twee bewoners van zo’n primitief eiland als een experiment in de dominante ‘cultuur’ moeten leven - zijn de gevolgen tragisch.

Ism? Fordism! Godsdienst leidt alleen maar tot onvrede, volgens de wereldleiders in Brave New World, dus de plaats van God is ingenomen door autofabrikant Henry Ford. De maatschappij steunt op “the eponymous manufacturing system designed to spew out standardized, low-cost goods and afford its workers decent enough wages to buy them”, zoals historicus Victoria de Grazia Fordism omschrijft. In de dystopische toekomst van Huxley worden deze principes van massaproductie ook toegepast op de mensheid, waardoor mensen verworden tot machines en net zo makkelijk vervangen kunnen worden als elektronische apparaten. 

Extra: De eilandbewoners hangen een volkomen andere geloofsovertuiging aan dan het hyper rationele Fordism. Hoewel Huxley ook niet erg lovend spreekt over dit Penitente-ism, is het een stuk menselijker en komt het met zijn familiebanden en emoties dichter in de buurt van de waarden die wij er op na houden.

Small Gods – Terry Pratchett

And it came to pass that in that time the Great God Om spake unto Brutha, the Chosen One:

‘Psst!’

Genre: Feelgood fantasy.

Religie staat centraal in Small Gods van Terry Pratchett. Het boek gaat over, zoals de titel al aangeeft, onbetekenende goden. De tijd van de Achtste Profeet is nabij en daarom probeert de Great God Om opnieuw te verschijnen in Omnia. Tot zijn chagrijn is hij inmiddels niet meer zo geweldig en belandt hij in het lichaam van een schildpad. Brutha, een novice, blijkt de enige te zijn die hem kan horen. Al snel komt Om erachter dat Brutha zijn laatst overgebleven gelovige is. De rest doet alleen uit gewoonte wat de kerk zegt of is bang van de Quisition, de geheime staatspolitie onder leiding van de sluwe en wrede Vorbis. Als Om, Brutha en Vorbis na een mislukte diplomatische missie in de woestijn verzeild raken, treffen ze verschillende “small gods” aan. Zij zijn onbetekenend en hebben geen krachten omdat vrijwel niemand ze aanbidt. Dan beseft Om pas echt hoe belangrijk het is dat mensen in hem geloven. Ondertussen spannen de buurlanden samen tegen Omnia en broedt er een oorlog.

Ism? Omnianism! Omnianism is de staatsreligie van Omnia en de enige godsdienst die is toegestaan in het theocratische land. Ooit was de Great God Om enorm machtig, maar doordat het geloof in hem sterk is afgenomen, is hij ten tijde van Small Gods aanzienlijk verzwakt. Omnianism was oorspronkelijk een nogal intolerante religie, mede door Oms onverschilligheid tegenover zijn volgers. Nadat hij een tijdje in het lichaam van een schildpad heeft doorgebracht, ziet hij het belang in van een meer verdraagzame leer en staat hij Brutha toe het Omnianism te hervormen.

Extra: De ‘Discworld’ reeks van Pratchett (alle boeken zijn uitstekend los te lezen!) stikt van de goden en religies. Naast Omnianism heb je bijv. Nugganism – een religie die voor problemen zorgt in Monstrous Regiment en waarvan de godheid, Nuggan, opduikt in The Last Hero - en de Order of Wen the Eternally Surprised die voor het eerst voorbij komt in Small Gods en een grotere rol van betekenis speelt in Thief of Time.

Meer tips!

Crime: Death in Holy Orders van P.D. James | Bangkok Tattoo van John Burdett

Feelgood: Portnoy's Complaint van Philip Roth | Gods Behaving Badly van Marie Phillips

Lit: Nuns and Soldiers van Iris Murdoch | Exit West van Mohsin Hamid

SFF: The Book of Strange New Things van Michel Faber | The Gospel of Loki van Joanne Harris

YA: A Complicated Kindness van Miriam Toews | Where Things Come Back van James Corey Whaley

Welk boek ga jij lezen voor deze categorie?