Een van de beroemdste ontsnappers ooit is de Fransman Henri ‘Papillon’ Charrière. Charrière wordt in 1931 veroordeeld tot levenslange dwangarbeid wegens een moord die hij niet had gepleegd. Charrière is vastbesloten om te ontsnappen en doet meerdere spectaculaire ontsnappingspogingen. Uiteindelijk lukt het hem te ontsnappen van het Duivelseiland. Over deze tijd schreef hij later de autobiografische roman Papillon (1969) en een paar jaar later volgde ook een verfilming van zijn indrukwekkende verhaal. Recent kwam er nog verfilming uit met Charlie Hunnam en Rami Malek in de hoofdrollen. Readers Demi en Karin lazen het boek en bekeken de verfilmingen. Wat is beter: het boek of de film(s)?

 Door: Demi en Karin

Het boek Papillon (1969)

Henri Charrière schreef in 1968 zijn verhaal op in dertien notitieboekjes en uiteindelijk werden die boekjes bewerkt en gebundeld tot het boek Papillon (1969). Later schreef hij ook nog Banco (1972), een roman over zijn leven in Venezuela na zijn uiteindelijke ontsnapping van het Duivelseiland.

Karin: Ik vond het een heel bijzonder boek om te lezen. Soms waren alle personages en nieuwe bondjes wat overweldigend maar ik bleef geboeid verder lezen. Daarbij speelt natuurlijk mee dat je weet dat het Charrière zelf is die over zijn avonturen verteld. Hij heeft het echt meegemaakt en daardoor vergeef je het ook als het veel is. Hij zegt zelf een keer dat als je alleen van actie en confrontaties houdt, deze pagina wel kan overslaan omdat het alleen een beschrijving is van zijn gevangenis. Wat ik vooral heel mooi vind aan het boek is hoe slim Charrière is en hoe hij telkens nieuwe plannen wist te smeden. Hij bleef altijd moed houden en in alle verschillende gevangenissen wist hij respect en bewondering te verwerven. 

Demi: Ik heb eerst de nieuwste verfilming gezien, toen het boek gelezen en vervolgens de 1973 film gezien. Ik ben het er mee eens dat er heel veel namen voorbij kwamen in het boek - die kon ik echt niet allemaal onthouden. Henri maakte veel vrienden en waar hij ook kwam, hij had altijd maar één doel voor ogen: zo snel mogelijk ontsnappen. Het viel me op hoe vriendelijk alle gevangenbewaarders over het algemeen waren. Iedereen had op de een of andere manier respect voor het feit dat Henri wilde ontsnappen. Hij was ongelofelijk charismatisch en slaagde erin om haast iedereen gunstig over hem te laten denken. Bij zijn eerste ontsnapping woonde hij interessant genoeg enkele maanden bij een indianenstam, waar hij twee vrouwen kreeg, en ook daar wist hij de respect van iedereen te winnen. Toch was hij niet gelukkig daar en wilde verder gaan - maar dat zorgde ervoor dat hij weer werd gevangengenomen en hij weer een nieuw ontsnappingsplan moest bedenken. Henri's avonturen zijn zo fascinerend dat het moeilijk te geloven is dat het allemaal echt is gebeurd, maar zoals de uitgever al zei is dat misschien niet belangrijk.  

De film Papillon (1973)

In de eerste verfilming van Papillon speelde Steve McQueen de rol van Henri Charrière en was Dustin Hoffman te zien als Louis Dega.

Demi: Deze film keek ik als allerlaatste. Het wordt als een klassieker gezien, en als je er vandaag de dag naar kijkt is het nog steeds een indrukwekkende film. Vooral Steve McQueen is heel goed in zijn rol, met name in de scènes waarin hij in de isoleercel zit en langzaam maar zeker zijn verstand voelt wegslibben. Wel is het jammer dat het charisma en de speelsheid van Henri in het boek niet echt terug te zien is in de film. De algemene toon in de film vind ik sowieso serieuzer en bedrukter dan de memoir zelf dat veel hoopvoller overkomt. Een echt pluspunt vond ik echter dat deze film een grotere rol geeft aan Louis Dega, iets wat de 2018 film dankbaar heeft overgenomen. Dega neemt de rollen van veel andere helpers in het boek over, en op deze manier hoef je niet veel verschillende gezichten en namen te onthouden en leef je ook meer mee met deze twee centrale personages. De acteur van Maturette vond ik ook goed in deze film in vergelijking met de recente verfilming.

Karin: Ook ik keek deze verfilming als laatste. Deze film kwam vier jaar na het boek uit en ik was benieuwd hoe dichtbij ze bij het verhaal bleven. Ze hebben het verhaal ingekort en er zijn daardoor minder ontsnappingspogingen te zien, maar de belangrijkste kern zit er wel in. Ik vond de acteurs erg goed en overtuigend in hun rollen, Dustin Hoffman kende ik alleen van zijn latere films en met Steve McQueen was ik nog helemaal niet bekend. Ik vond het een boeiende film en ik besefte maar soms dat het iets oudere film is door bijvoorbeeld het onrealistische nepbloed.

De film Papillon (2018)

Hollywood maakt de laatste tijd veel remakes en ook het verhaal van Papillon is opnieuw verfilmd. Henri Charrière wordt gespeeld door Charlie Hunnam en de rol van Louise Dega is voor acteur Rami Malek.

Karin: Ik wist dat voor de verfilming er veel gebeurtenissen en personages zouden worden moeten geschrapt. Anders was het ook niet te volgen geweest, dat was bij het boek soms al moeilijk. Ik vond het acteerwerk van Charlie Hunnam en Rami Malek erg goed. Het feit dat Louis Dega een iets grotere rol krijgt vind ik goed gekozen. Toch miste ik in de film de vernuftighed van Charrière en zijn vermogen om overal bondgenoten te krijgen werd ook iets minder in film benadrukt.

Demi: Ik zag deze film voordat ik het boek las, dus toen ik eenmaal in het boek begon had ik niet verwacht dat Dega maar zo'n kleine rol had in de memoir. Ook viel het mij op dat de ontsnappingen van Henri in de film grotendeels anders zijn dan in het boek. In deze film zijn er slechts drie ontsnappingen/pogingen tot ontsnapping terwijl je in het boek haast de tel kwijtraakt. Over het algemeen gezien vond ik het een goede film en was het leuk om Dunham en Malek tegenover elkaar te zien. In korte tijd heeft de regisseur veel scènes weten te stoppen, ook al zijn veel ervan niet direct uit het boek opgenomen. Henri's tijd bij de indianen komt hier bijvoorbeeld niet aan bod, terwijl dat wel (kort) gebeurde in de originele film. Het is duidelijk dat deze verfilming veel inspiratie heeft opgedaan bij de 1973 film met Dega op de voorgrond en Maturette en Clausiot als de voornaamste helpers van Henri.

Het oordeel

Demi:

• Boek: 3,5 sterren
• Film (1973): 3 sterren
• Film (2018): 4 sterren

Eindoordeel Demi: Om het even op een rijtje te zetten: ik zag eerst de 2018 film, toen las ik het boek dankzij de Big Book Bonanza van HarperCollins en Van Ditmar Boekenimport, en vervolgens keek ik de 1973 film om een zo volledig mogelijke visie te krijgen op het verhaal van Henri Charrière. Het staat buiten kijf dat het een bijzonder verhaal is en ook nog eens waargebeurd. Of de dialogen wel écht kloppen en of Henri alles wel goed heeft onthouden is een tweede, maar het blijft een uniek verhaal vol avontuur en die ene brandende wens om te ontsnappen en zijn vrijheid terug te winnen. Ik vond de 2018 heel leuk en vermakelijk - de twee acteurs in de hoofdrollen kende ik al en maakte de film nog leuker om te volgen. Had ik eerst het boek gelezen, dan had ik me waarschijnlijk wel een beetje geërgerd aan de vele veranderingen. Na het kijken van de 1973 film realiseerde ik me dat de 2018 film eigenlijk meer gebaseerd en geïnspireert is op de oude film dan de schriftelijke memoires. Hoe dan ook: het meeste plezier had ik bij de nieuwst verfilming. De 1973 film was goed, maar het ligt grotendeels aan mijzelf dat ik het geen hogere rating gaf. Ik houd namelijk niet zo van 'oude' films. Ik ben van de generatie die teveel flistende en levensechte special effects en zo is gewend, helaas. Toch blijft Steve McQueens acteerwerk heel goed, zelfs in mijn jonge ogen.
Normaal raad ik iedereen aan om eerst het boek te lezen en daarna de film(s), maar bij dit boek zou ik het andersom doen; eerst de film(s), dan de memoires. Dan zul je niets missen in de verfilmingen en zal je blij verrast worden door de rijkere avonturen in de memoires.

Karin:

• Boek: 4 sterren
• Film (1973): 3,5 sterren
• Film (2018): 3 sterren

Eindoordeel Karin: Ik las eerst het boek en pas daarna keek ik de films. Ik ben blij dat ik eerst het boek las, zodat ik zelf een voorstelling kon maken van alle avonturen. Als je eerst de films gaat kijken is het wellicht makkelijker om tijdens het lezen de personages te plaatsen. Alhoewel beide films flink geknipt hebben in de personages en ontsnappingspogingen.
Ik heb het boek met het meeste plezier gelezen, daarna de film uit 1973 en op de derde plaats komt voor mij de nieuwste film. De nieuwste film wijkt het meeste af van het boek en dat telt toch wel mee in mijn beoordeling.
Ik vind het verhaal van Henri Charrière heel interessant en ik ben eigenlijk ook wel erg benieuwd naar het vervolg Banco, waarin je meer kunt lezen over zijn leven na zijn ontsnapping.

Heb jij het boek gelezen, of een van de verfilmingen gezien? Welke vond jij het beste?