Boeken zijn er al eeuwenlang. De verhalen die we nu kennen zijn echter heel anders dan die van vroeger. In het begin van de boekdrukkunst bestaat het concept van een 'novel' nog niet, maar worden er adviesboeken, gedichten en brieven geschreven. Toen er het concept van het verhaal kwam zoals wij het kennen met een plot en terugkerende personages, gebeurde er veel in de literaire wereld. Er wordt geëxperimenteerd met genres en vertellers en er wordt steeds meer gelet op wat de lezer wilt lezen. Gulliver's Travels is een perfect voorbeeld van zo'n experiment.

Door: Demi

Het travel genre

In de tijd van Jonathan Swift (1667-1745) is het zogeheten ‘travel’ genre heel populair. In dit genre worden reizen tot in het kleinste detail beschreven – vaak op zo’n manier dat de lezer zal denken dat het een authentiek reisverslag is. Regelmatig zit er namelijk aan het begin van een ‘travel’ verhaal een voorwoord van de auteur zelf. In dit voorwoord wordt benadrukt dat wat zou volgen écht is gebeurd en dat de schrijver de tekst in handen heeft gekregen van de ‘werkelijke’ auteur: de verteller in het verhaal.

In de verhalen zelf worden de exotische bestemmingen uitgebreid beschreven, maar gek genoeg is er nooit genoeg informatie voor de lezer om zelf op pad te gaan naar deze oorden. Vaak zijn er ook enkele fantastische elementen in het verhaal om nog meer het exotische en ‘Other’ te benadrukken. Naast de bestemmingen worden de plaatselijke bevolkingen ook uitgebreid beschreven, maar vaak wordt dit heel racistisch gedaan. Wat ook opvalt binnen dit genre is dat de bevolking óf als brute wildelingen worden beschreven óf als vredelievende, maar vrij naïeve mensen die de hulp van de blanke, mannelijke verteller nodig hebben bij het een of ander. De reden waarom de verteller uiteindelijk altijd teruggaat naar huis is omdat hij in de moeilijkheden komt of omdat hij heimwee krijgt naar de beschaafde maatschappij.

Swift en Satire

Waar past Gulliver’s Travels in dit travel genre? De critici zijn het er niet helemaal over eens, maar het is duidelijk dat Swift met zijn verhalen het genre en vooral de Britse maatschappij op een ironische manier wilde nabootsen. Hij is niet bepaald populair bij Queen Anne, die zijn schrijfstijl vulgair en aanstootgevend vindt. Het lukt hem daardoor niet om een goede positie bij een Britse kerk te krijgen, waardoor hij verbeten en beschaamd genoodzaakt is om terug te keren naar Ierland. Swifts woede tegen de Britse maatschappij neemt daardoor toe. Swifts bijtende, maar vaak ook hilarische satire leidt uiteindelijk tot zijn bekendste en succesvolste werk: Gulliver’s Travels. Rond de tijd dat hij dit werk schrijft, wordt Swift steeds meer politiek actief en keert zich als Ier steeds meer tegen de Britten. Ierland heeft veel te verduren gekregen met onder andere een hongersnood, maar er komt weinig tot geen hulp van de Britten. 

The Lilliputs

Gulliver's Travels is opgedeeld in vier delen met in elk deel een andere reis die de verteller, Lemuel Gulliver, maakt. 'Part 1: A Voyage to Lilliput' is het bekendste deel dat wordt omschreven. In deze eerste reis gaat chirurg Gulliver per schip op pad. Na een schipbreuk wordt hij wakker op een eiland als gevangene van hele kleine mensen: the Lilliputs. Iedereen heeft vast wel eens het iconische plaatje gezien van Gulliver die met touwen aan de grond is vastgemaakt. 

Nadat Gulliver het volk ervan heeft overtuigd dat hij geen kwaad in de zin heeft, wordt hij weer losgemaakt. Hij mag blijven en wordt de favoriet van het koninklijke hof van het eiland. 

Algauw verschijnen er echter problemen aan de horizon: de Lilliputs blijken namelijk veel waarde te hechten aan de kleinste, onbenulligste dingen. Zo komt er een enorme ruzie tussen twee kampen over aan welke kant van een ei je de schaal moet breken. De satirische bedoeling van Swift is hier natuurlijk gelijk te zien: de (letterlijke!) kleinzerig van de Lilliputs wordt bespot. Wanneer de Lilliputs de oorlog verklaren aan een buureiland om wederom een belachelijke reden wordt al snel duidelijk dat hiermee de eindeloze en nutteloze oorlogen tussen Engeland en Frankrijk worden bedoeld. 

Gulliver, die door zijn enorme omvang ook nog eens haast de hele voedselvoorraad van de Lilliputs noodgedwongen laat slinken, (denk aan de hongersnood in Ierland!) is uiteindelijk niet meer welkom en moet vluchten. Dankzij hulp van een laatste vriend, weet hij per boot te ontsnappen en wordt hij opgepikt door een naburig schip.

The Houyhnhnms

'Part IV - A Voyage to the Land of the Houyhnhnms' is de laatste reis die Gulliver maakt. Na een muiterij op zijn schip wordt hij gedumpt bij de Houyhnhnms. Dit is een volk dat er precies zo uitziet als paarden maar dat zich als mensen gedraagt en zo ook rondloopt. Dit volk leeft volledig rationeel en gaat heel klinisch om met zaken als voortplanting. Er is ook een soort mensheid op het eiland dat de Yahoo wordt genoemd, maar dit volk is harig en wild en wordt behandeld alsof het paarden zijn. Gulliver negeert de Yahoos en wordt onderdeel van de maatschappij van de beschaafde Houyhnhnms. Laatstgenoemden zien Gulliver echter als niets meer dan een ietwat beschaafde Yahoo en besluiten hem weg te sturen. Gullivers 'meester', de Houyhnhnm die hem in huis heeft genomen als een soort huisdier, geeft hem nog wel de tijd om een kano te bouwen zodat Gulliver niet terug hoeft te zwemmen. Op zee wordt Gulliver wederom gered door een schip, maar tot zijn ongenoegen blijkt zijn redder een Yahoo te zijn die wijs en edelmoedig is - heel anders dan de Yahoos op het eiland.

Eenmaal teruggekeerd bij zijn familie, trekt Gulliver zich terug uit de maatschappij. Hij kan de mensen om zich heen als niets anders meer zien dan onbeschaafde Yahoos en walgt zelfs van zijn eigen gezin. Hij vermijdt iedereen om zich heen en blijft thuis, maar elke dag gaat hij een paar uur naar de stallen om daar met de paarden te praten. 

In dit deel van Gulliver's Travels wordt vooral het klassensysteem in Groot-Brittannië bespot door Swift. Gulliver probeert uit alle macht een beschaafde Houyhnhnm te zijn, maar hij is gebonden aan het volk/de klasse waarin hij is geboren. Hoe erg Gulliver ze ook bespot, aan zijn uiterlijk zie je meteen dat hij een Yahoo is - wat hij ook doet, welke opleiding hij ook volgt; hij kan zijn klasse niet ontstijgen. Met andere woorden: het maakt niet uit wat je kwaliteiten zijn. Gulliver is een man die weigert zich gewonnen te geven aan de 'barbaarse' klasse van de Yahoos, maar het feit dat hij zo krampachtig probeert een Houyhnhnm te worden laat zien dat hij zichzelf ook schuldig maakt aan een bepaalde zonde die hij zo veracht in de mensen om hem heen: trots.

Gulliver's Travels is een uniek verhaal met een rijke thematiek en satirische elementen. Het is een werk dat in de tijd dat het werd gepubliceerd werd heel passend was, maar in de huidige maatschappij zijn er nog genoeg herkenningspunten zodat het voor ons ook relevant is. Heb jij Gulliver's Travels ooit gelezen en wat vond je ervan? Is er nog een ander iconisch werk dat je graag terug zou willen zien? Laat het ons weten!