Vrouwen komen er in mythes nogal eens bekaaid vanaf. Ze moeten thuis geduldig wachten tot het manvolk terugkomt van hun avonturen, ze zijn heksen die het de held lastig maken of ze zijn simpelweg oorlogsbuit. Vaak wordt er ook óver ze verteld in plaats van dat ze zelf aan het woord komen. Gelukkig krijgen ze in hervertellingen regelmatig alsnog een stem. I am woman, hear me roar!

Door Lieke

When the cat’s away…

In The Penelopiad van Margaret Atwood vertelt Penelope (de vrouw van Odysseus) vanuit de onderwereld haar kant van het verhaal. Hoe was het om zo lang op een hereniging met haar echtgenoot te wachten? Wat heeft ze allemaal gedaan om in de tussentijd te overleven? Het leuke aan dit boek is dat de twaalf dienstmeisjes, die aan het einde van de oorspronkelijke mythe gedood worden voor hun misdaden (lees: seksuele escapades met de mannelijke gasten), ook aan het woord komen. En hun versie van de gebeurtenissen tijdens de afwezigheid van de heer des huizes strookt niet met het verslag van de kuise, trouwe Penelope…

Net als Circe van Madeline Miller (geen zorgen, ik ga die fantastische roman niet wéér op zitten hemelen – whoops, te laat) blijft deze hervertelling binnen het kader van de originele mythe terwijl er toch een draai wordt gegeven aan het bekende verhaal. Beide auteurs bewerkstelligen dit door aannemelijk te maken dat de geschiedenis-als-verteld-door-mannen niet geheel betrouwbaar is.

Now that I’m dead I know everything.

De novelle (bestaande uit ongeveer 200 pagina’s) is onderdeel van de ‘Canongate Myth Series’, kortweg The Canons genoemd. The Penelopiad is in 2005 gepubliceerd als een van de eerste boeken in deze serie hervertellingen van eeuwenoude mythes, waartoe ook Weight van Jeanette Winterson en Ragnarok van A.S. Byatt behoren. De boeken hebben onlangs een mooi, nieuw jasje gekregen.

Move over, Jason

Bright Air Black (2017) van David Vann laat Medea aan het woord. Ze probeert haar leven te leiden zoals zij dat wil, maar dat kan alleen door middel van (vermeende) tovenarij en extreem geweld. Zij verraadt haar thuisland en vermoordt haar broer voor haar Jason. Terwijl ze samen met haar geliefde en de Argonauten per boot vlucht voor haar vader, wordt duidelijk dat ze zichzelf in een hoek heeft gedreven. Ze kan nooit meer naar huis. En Jason, is hij de verschrikkelijke dingen waard die ze voor hem gedaan heeft?

De focus ligt puur op Medea, waardoor de andere personages nogal vlak zijn. Vooral de motieven van Jason zijn onduidelijk: heeft hij haar gebruikt of houdt hij echt van haar? Medea weet ook niet wat ze aan hem heeft; af en toe lijkt hij, net als de rest van de Argonauten, zelfs bang voor haar te zijn. Ze is vooral eenzaam, deze versie van Medea. Meedogenloos, maar volstrekt alleen. Ze koestert de angst en afkeer van de mannen, want het is dat of hoon. Het enige dat haar beschermt is haar status als heks.

Let me be most hated of all women, and most true.

Vann heeft gekozen voor een heel poëtische manier van vertellen. Hierdoor zit Bright Air Black vol prachtige zinnen, maar is het eveneens behoorlijk fragmentarisch. Soms té fragmentarisch. Toch is de roman de moeite waard, simpelweg omdat Medea zo’n interessant, complex karakter is. Zo’n compromisloze vrouwen zie je zelden zonder dat ze de rol van slechterik vervullen.

Behind the scenes at the Trojan War

Toornig dwingt de muze Calliope de tegenstribbelende mannelijke dichter en verteller in A Thousand Ships (2019) van Natalie Haynes, met als voornaamste achtergronddecor de Trojaanse Oorlog, tot het optekenen van de verhalen van de vrouwen. Dat Helen - “the face that launched a thousand ships” - bloedmooi is, daar zijn ze het wel over eens. Maar of ze een tien jaar durende oorlog waard is? Meh, daar verschillen de meningen over.

Helden zijn hier niet langer helden, maar moordenaars, die geliefde vaders, broers en echtgenoten vellen alsof het “stalks of wheat” zijn. Het verhaal van Briseis is ronduit hartverscheurend. Nadat Achilles haar familie heeft vermoord, wordt ze door hem geclaimd als oorlogsbuit. En er is niets wat ze hieraan kan doen. Haynes slaagt erin om de lijdzaamheid van de veelal hulpeloze vrouwen tot iets nobels te verheffen. De wijze waarop zij hun lot dragen en tegemoet treden is niets anders dan moedig te noemen.

Men’s deaths are epic, women’s deaths are tragic: is that it?

De opeenstapeling van kommer en kwel wordt verlicht door de humor die Haynes in het boek heeft verwerkt. Mijn recensie van de roman vind je hier. Laat je vooral niet afschrikken door de driesterrenwaardering: voor lezers die bekend zijn met de Griekse mythologie is het een heerlijk boek!

Welke verhaal zou jij graag vanuit het perspectief van een vrouwelijk personage willen lezen?