Je favoriete bladwijzer?
Onlangs zag ik een leuke doodle over boekenleggers ofwel bladwijzers. Voor mij is zo'n ding noodzaak. Omdat ik een boek in goede staat wil houden, is het geen optie om met ezelsoren te werken om te weten waar ik in een boek gebleven ben. Even erg is het voor mij om een boek op zijn kop open te leggen, waardoor er lelijke vouwen in de rug komen. Kortom: ik gebruik bladwijzers.
Door: Onno
Een stukje geschiedenis
Vrijwel niemand leest in één keer een boek uit. Dat was vroeger ook al zo. Met de opkomst van de boekdrukkunst in de vijftiende eeuw werden boeken in beperkte oplage gepubliceerd. Boeken waren duur en het was dus zaak om ze netjes te houden. Op schilderijen van Jan van Eyck uit de 15de eeuw zijn al af en toe boekenleggers te zien. Een andere aanwijzing dat bladwijzers al vroeg gebruikt werden, stamt uit 1584 toen de drukker Christopher Barker koningin Elizabeth I een zijden bladwijzer aanbood. In de achttiende en negentiende eeuw gebruikte men smalle zijden linten als bladwijzer. Deze waren aan de bovenkant van de rug van het boek vastgemaakt. De meeste bladwijzers in deze periode werden gebruikt voor Bijbels en gebedenboeken.
In de tweede helft van de 19de eeuw, in de tijd van koningin Victoria, verschijnen er zilveren bladwijzers die vaak een tweeledig doel hebben: bladwijzer en paginasnijder. Tijdens het Victoriaanse tijdperk leverden uitgevers vaak boeken tweezijdig gebonden: kopers van boeken moesten zelf de pagina's opensnijden. Dat gebeurde met 'pagemarkers'. Deze hadden vaak sierlijke handvatten waarvan vele de monogrammen van hun eigenaars droegen. Later werden deze paginasnijders als briefopener gebruikt.
Celluloid, de voorloper van plastic, werd voor het eerst geïntroduceerd in de Verenigde Staten in 1869 als een goedkope vervanging van ivoor. Producten gemaakt van celluloid waren niet duur en populair bij het publiek.
Pas vanaf de jaren 1880 kwamen vooral papier en andere materialen voor.
Materialen
Er is een grote verscheidenheid aan materiaal dat gebruikt wordt voor bladwijzers. 'Echte' bladwijzers worden of zijn ooit gemaakt van papier, celluloid, zilver, goud, tin, hout, messing, koper, ivoor, aluminium, chroom, tin, plastic, leer, glasvezel, lint en zijde. Tegenwoordig worden ook magnetische bladwijzers gebruikt.
Wat als bladwijzer te gebruiken?
Grofweg zijn er drie soorten bladwijzers:
- echte bladwijzers ofwel bladwijzers die voor dat specifieke doel gemaakt zijn
- voorwerpen die voor een ander doel gemaakt zijn maar door de lezer geschikt zijn gemaakt om als bladwijzer te dienen
- voorwerpen die voor een ander doel gemaakt zijn en in ongewijzigde vorm als bladwijzer gebruikt worden
De eerste soort vraagt niet om een toelichting. In de banner zijn voorbeelden van echte bladwijzers te zien. Er zijn ook andere typen dan deze traditionele. Denk bijvoorbeeld aan magnetische bladwijzers. Vaak worden deze in themapakketten aangeboden, zoals culinair, horror, muziek, mysterie, natuur, reizen, romantiek en science fiction. Voordeel van een magnetische bladwijzer is dat deze minder snel uit het boek valt.
De tweede soort: geen echte, maar als zodanig geschikt gemaakt om als bladwijzer te dienen, zijn bijvoorbeeld systeemkaarten en Post-It notitieblaadjes. Voordeel van systeemkaarten (kaarten die je vroeger in een kaartenbak gebruikte) is dat je hierop al lezende de paginanummers van alle bijzondere citaten of passages kunt noteren. Als je het boek uit hebt, kun je de kaart voorin het boek laten zitten en zonodig voorzien van een waardering van het boek en het tijdstip waarop je het boek gelezen hebt. Wanneer je van series houdt, kan de kaart ook gebruikt worden om op een kaart de naam van de auteur en de serie te vermelden met eronder de titels van de reeks. De kaart kan dan voor de hele serie gebruikt worden, waarbij achter elke titel vermeld kan worden of het al in bezit is en/of gelezen. Ga je naar de boekwinkel dan neem je de kaart mee en kun je ter plekke zien welke boeken nog in je collectie ontbreken. Ook Post-It notitieblaadjes zijn goed als bladwijzer te gebruiken. Ook daarop kunnen quotes of andere opmerkingen worden geschreven, maar de ruimte is natuurlijk veel beperkter dan op systeemkaarten.
De derde soort zijn voorwerpen die een ander doel dienden en niet als bladwijzer bedoeld zijn. Dit kan van alles zijn, in feite alles wat je in de buurt van je boek ligt en wat niet te groot en niet te dik is. Voorbeelden zijn een stukje papier, een bonnetje, een ansichtkaart, een visitekaartje, een foto, een speelkaart, een envelop, een bibliotheekkaartje met de vervaldatum van de uitleentermijn, een prijskaartje van bijvoorbeeld kleding, een paperclip, een pen en ga zo maar door.
Hoe kom je aan 'echte' bladwijzers?
Bladwijzers kun je kopen. Je kunt zowel losse bladwijzers kopen als packs met bladwijzers cq. bladwijzerboeken, waarbij je een bladwijzer afscheurt als je er een nodig hebt. Als je verzamelaar van bladwijzers bent dan zijn er veel antieke en hedendaagse bladwijzers te koop. En er zijn diverse clubs die zich met bladwijzers bezig houden, zoals International Friends of Bookmarks, The Book Collectors’ Society of Australia, The Bookmark Collectors Club, enz.
Daarnaast zijn er veel bladwijzers gratis te krijgen, zoals die van een boekhandel of bibliotheek of promotionele bladwijzers van bedrijven. Als je een boek koopt, zit er tegenwoordig vaak een bladwijzer bij waarmee een ander boek van dezelfde uitgever wordt gepromoot.
Uiteraard kun je bladwijzers ook zelf maken. Een mooi stukje huisvlijt van Reader Lotte zie je rechts in de banner.
Een tip tot slot voor wie geen ezelsoren en ook geen bladwijzers wil, omdat ze vaak uit je boek vallen: schrijf het nummer van de bladzijde waar je gebleven bent op je arm; zo weet je altijd waar je in je boek gebleven bent.
Wil je meer over bladwijzers/boekenleggers lezen op Hebban, kijk dan bij:
Wat gebruik jij als bladwijzer? En gebruik je bij ieder boek dezelfde?
PS PS Voor wie nog benieuwd is naar de leuke doodle die me op het idee voor dit artikel bracht: zie hieronder
