Heel veel lezers blijken last te hebben van tsundoku, dat wil zeggen het verzamelen van boeken, die ongelezen blijven. De honger naar het lezen van boeken is in dit geval veel malen groter dan hetgeen de enthousiaste lezer aan kan. In het artikel Hoe met tsundoku om te gaan presenteerden we een aantal oplossingen voor dit probleem. Er zijn ook lezers die een ander probleem hebben: abibliofobie, waarbij overigens niet valt uit te sluiten dat er lezers zijn die van zowel tsundoku als abibliofobie last hebben. In zo'n geval is er sprake van een ernstige stoornis.

Door: Onno

Een fobie is een irrationele angst voor iets. Waarvoor men angst heeft blijkt uit het woord dat vóór fobie geplaatst wordt, bijvoorbeeld claustrofobie (angst voor besloten ruimtes), agorafobie (angst voor open ruimtes), nostofobie (angst om naar huis te gaan), filofobie (angst om verliefd te worden), catoptrofobie (angst voor spiegels), coulrofobie (angst voor clowns), anatidaefobie (angst om door eenden aangestaard te worden), novercafobie (angst voor boze stiefmoeders) en bibliofobie (angst voor boeken). Wat houdt abibliofobie in? Het is het tegenovergestelde van bibliofobie, dus de angst om geen (ongelezen) boeken meer op voorraad te hebben.

Abibliofobie is zeldzaam bij kinderen; er zijn echter kinderen die deze aandoening al vroeg ontwikkelen. Als bezorgde ouder moet je gaan opletten als het volgende zich voordoet:

• uw kind leest tijdens het eten
• uw kind heeft meer boeken dan vriendjes of vriendinnetjes
• uw kind leest meer dan jijzelf

Op oudere leeftijd kan de aandoening erger worden, vooral bij gepensioneerden wanneer zij weinig anders om handen hebben.

Wellicht kun je van abibliofobie of een andere fobie worden afgeholpen met bibliotherapie. Het is een vorm van therapie waarmee mensen van hun psychische problemen kunnen worden afgeholpen. Deze methode werd voor het eerst toegepast in 1916 door Samuel Crothers in de Verenigde Staten. Later werden in het Verenigd Koninkrijk trainingsprogramma's in bibliotherapie opgezet. In 2007 richtte de filosoof Alain de Botton de School of Life in Londen op en in 2008 begonnen Susan Elderkin en Ella Berthoud er de eerste bibliotheekservice. Zij bieden face-to-face, Skype- of telefoonsessies aan om na te gaan welke boeken voor de cliënt geschikt zijn om te lezen om zo hun probleem op te lossen. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om verdriet, angst of depressie, de voorbereiding op pensioen of op een verandering van baan of de wens om meer zin in het leven te krijgen. Ze geven dan een lijst met boeken ter lezing om het desbetreffende probleem te verlichten of weg te nemen.

Zij waren de eersten die suggereerden dat fictie een remedie kan zijn voor psychische problemen. Hoewel bibliotherapeuten soms filosofie, poëzie en zelfhulpboeken voorschrijven, gebeurt dit meer met romans. Fictie blijkt therapeutischer. Onderzoek heeft aangetoond dat literaire fictie ons vermogen om zich in anderen in te leven verbetert. Daarbij worden de gevoelens van anderen en ook die van jezelf beter begrepen. Zelfreflectie op problemen wordt gemakkelijker als men zich inleeft in een fictief personage dat met dezelfde problemen geconfronteerd wordt. Dus als we merken dat we huilen met een personage in het boek, huilen we ook voor onszelf en wanneer het personage uiteindelijk geluk vindt, kunnen we dat wellicht ook vinden.

Elderkin en Berthoud gaven adviezen voor een aantal veel voorkomende gevoelens:

Als je je somber voelt over de toekomst ...

Donna Tartt: The Goldfinch

Theo Decker, een dertienjarige jongen uit New York, gaat met zijn moeder naar een museum. Daar vertelt zij hem dat ze het schilderij Het puttertje zo mooi vindt. Kort daarop vindt er een aanslag plaats, waarbij Theo’s moeder om het leven komt. In de verwarring neemt Theo het schilderij mee. Zijn vader is een paar maanden daarvoor verdwenen, waardoor Theo na de aanslag bij de familie van een vriend wordt opgevangen. Hij is diepbedroefd door het verlies van zijn moeder en vindt troost bij het schilderij dat hem aan zijn moeder doet denken.

Elderkin zegt erover: "Het is moeilijk om The Goldfinch van Donna Tartt te lezen en niet het gevoel te hebben dat de obstakels die je tegenkomt, toch niet zo moeilijk te overwinnen zijn. Soms helpt het om te zien dat een personage zichzelf uit een dieper dal weet te halen dan het jouwe."

Als je je zelfvertrouwen moet vergroten ...

Barry Hines: A Kestrel for a Knave

Het gaat over een jongen uit een vervallen mijnstadje die een torenvalk temt en leert van de vogel hoe hij trots en zelfvoldaan moet zijn. Lees het om te beseffen dat je alles aan kunt.

Als je je overbelast voelt ...

Dodie Smith: I Capture the Castle

Of je je nu overweldigd voelt door je werk, je kinderen of iets anders, Elderkin en Berthoud bevelen aan om een boek te lezen 'met een luchthartige benadering van het leven'. Deze humoristische roman is dan volgens Elderkin de perfecte optie. Het boek gaat over de 17-jarige Cassandra Mortmain die in het jaar 1934 een dagboek bijhoudt. Ze beschrijft grappige maar aangrijpende teksten over het vervallen kasteel, waarin zij woont en over haar excentrieke en straatarme gezin. Er zijn grote veranderingen bij het gezin Mortmain en een daarvan is dat Cassandra hopeloos verliefd is.

Als je dat liefdevolle gevoel kwijt bent ...

Elizabeth von Arnim: The Enchanted April

In dit geval schrijven Elderkin en Berthoud The Enchanted April voor. Het verhaal gaat over vier Engelse vrouwen die tijdens hun vakantie samen in Italië de liefde herontdekken. Elderkin noemt het boek 'de beste remedie ter wereld' voor dit soort gevoel.

Als je rouwt ...

J.D. Salinger: Seymour: An Introduction

In dit verhaal probeert fictief personage Buddy Glass een eerbetoon te brengen aan zijn broer Seymour, die enkele jaren eerder zelfmoord pleegde. Elderkin: "Als lezer voel je dat je verdriet wordt begrepen. Het helpt om het gemis te verlichten."

Helaas zijn er geen adviezen van Elderkin en Berthoud te vinden over wat te doen bij abibliofobie. Bij bibliotherapie gaat het dus om een therapie op basis van lezen. Bij abibliofobie gaat het om een psychische toestand veroorzaakt door lezen.

Zelf heb ik gelukkig weinig last van van fobieën. Eigenlijk heb ik er maar één en die is wel hinderlijk als je ‘veellezer’ bent, want dan is de kans groot dat je hiermee geconfronteerd wordt. Ik heb namelijk hippopotomonstrosesquippedaliofobie. Ingewijden weten natuurlijk wat dit is. Voor wie het nog niet weet: het is angst voor lange woorden. Vaak is een fobie terug te voeren op je jeugd. In mijn jeugd werd ik herhaaldelijk lastig gevallen met het woord hottentottententententoonstellingen. Tot mijn schrik bleek er nog een langer Nederlands woord te zijn: kindercarnavalsoptochtvoorbereidingswerkzaamhedencomitéleden. Op school bleek dat de Duitse taal het mij ook in dit opzicht moeilijk maakte, denk bijvoorbeeld aan het woord voor de wet op controle van rundvleesetiketten: Rindfleischetikettierungsüberwachungsaufgabenübertragungsgesetz en aan: Donaudampfschiffahrtselektrizitätenhauptbetriebswerkbauunterbeamtengesellschaft. Later werd ik tijdens een vakantie geconfronteerd met de Humuhumunukunukuapuaa, een op zich prachtige rifvis met een varkenssnuit die wordt beschouwd als de staatsvis van Hawaii, maar met een hopeloos lange naam. Allemaal heel hinderlijk voor iemand met hippopotomonstrosesquippedaliofobie!

Heb jij last van abibliofobie?