De Spannende Boeken Weken zijn hier! Van 1 t/m 21 juni wordt er weer extra aandacht besteed aan het meest populaire genre (gebaseerd op verkoopcijfers: thrillers beslaan bijna de helft van alle verkochte fictie in Nederland): het spannende boek. Vandaag: hoe spoor je een moordenaar op als er officieel geen misdaad bestaat?

Door Lieke

In 2008 debuteerde de Britse auteur Tom Rob Smith met Child 44. Deze thriller is het begin van een trilogie waarvan deel twee, The Secret Speech, en drie, Agent 6, in 2009 en 2011 zijn gepubliceerd. Een verfilming met Tom Hardy, Noomi Rapace en Gary Oldman in de hoofdrollen verscheen in 2015. Ik ben dus rijkelijk late to the party, want ik heb Child 44 nu – elf jaar later! – pas gelezen.  

Over Child 44

Eén thriller; vijf thema’s.

De zoektocht naar een kindermoordenaar

Zoals bij de meeste thrillers vormt een misdaad de basis van het plot. Bij Child 44 is dat zelfs een serie misdaden. Leo Demidov, werkzaam bij de MGB, krijgt een vervelend klusje op zijn bord. Een man die eveneens werkt voor de geheime dienst van de Sovjet-Unie en ondergeschikt is aan Leo, blijft maar rondbazuinen dat zijn zoon vermoord is. Aan Leo de taak om hem ervan te overtuigen dat het in zijn eigen belang is dat hij en zijn familie ophouden met het verspreiden van deze staatsondermijnende geruchten.

Als er weer een lichaam van een jongen gevonden wordt dat in een soortgelijke staat verkeerd dan raakt Leo ervan overtuigd dat er inderdaad een kindermoordenaar losloopt. Bij zijn zoektocht naar de dader wordt hij van alle kanten gedwarsboomd door mensen die hem niet geloven, die hogerop willen klimmen binnen de organisatie, die bang voor hem zijn, die corrupt zijn etc.

Een inkijkje in een dystopie

Bij een dystopie denken we vaak aan het sciencefiction of fantasy genre. Fictie die zich afspeelt in een verzonnen verleden, parallel heden of alternatieve toekomst. Maar onze geschiedenis kent ook verschrikkelijke samenlevingen waarin burgers in erbarmelijk omstandigheden leven, minderheden gruwelijk worden behandeld, de angst om voor een futiliteit verraden te worden door iemand die je vertrouwt volkomen reëel is en de regering mensen om het minste of geringste laat verdwijnen - om ze vervolgens voor onbepaalde tijd te detineren, martelen en/of vermoorden. Denk bijvoorbeeld aan Nazi-Duitsland of Noord-Korea anno altijd.

There is no crime.

Child 44 speelt zich grotendeels af in 1953 in Rusland. De Sovjet-Unie is alive and kicking, Stalin is aan de macht en de Koude Oorlog is in volle gang. Dat betekent dat je gedwongen van de ene naar de andere plaats moet verhuizen als ‘De Grote Leider’ besluit dat je daar nodig bent, het verdacht (en dus gevaarlijk) is als je niet rechtstreeks van je werk naar huis gaat en je de Goelag (of erger) riskeert als je ziek thuisblijft. Als Leo op het spoor komt van een seriemoordenaar die zich richt op kinderen dan is dat nogal een probleem: volgens de Communistische Partij ís er namelijk geen criminaliteit in hun ideale samenleving. Als hij beweert dat er een moordenaar actief is, dan zal dat opgevat worden als kritiek op de maatschappij en het bewind. Leo zal de misdaden dus in het geheim moeten onderzoeken.

Een vleugje non-fictie

De moorden die gepleegd worden in deze thriller zijn gedeeltelijk gebaseerd op het werk van de Sovjet seriemoordenaar Andrei Chikatilo. Van 1978 tot 1990 doodde hij circa vijftig mensen. (Als je vanavond wilt kunnen slapen dan raad ik ten zeerste af om hem te googlen.) Er zijn opvallende overeenkomsten tussen de door hem gepleegde moorden en de werkwijze van de fictieve dader in Child 44. De modus operandi is vrijwel identiek en in beide gevallen zet de zoektocht naar de moordenaar een keten van gebeurtenissen in gang met vreselijke gevolgen voor onschuldige, kwetsbare burgers.

Het politieonderzoek naar Chikatilo verloopt echter radicaal verschillend. Het bestaan van een seriemoordenaar wordt niet ontkend door de detectives, het volk en de pers zijn op de hoogte van de misdaden en het onderzoek, en er wordt heel veel mankracht ingezet om de schuldige te achterhalen. Ook heeft Tom Rob Smith de fictieve dader een compleet ander psychologisch profiel en motief meegegeven.

Een ongewoon liefdesverhaal

Leo Demidov is getrouwd met Raisa Demidova. Op het eerste oog lijkt hun huwelijk redelijk normaal. Leo houdt zielsveel van haar en als ze verdacht wordt van subversieve activiteiten weigert hij haar te verloochenen, ook al brengt hij daarmee zichzelf en zijn ouders in gevaar. Raisa koestert daarentegen hele andere gevoelens voor Leo, vanwege zijn baan bij de geheime dienst. De machtsverhouding binnen hun huwelijk is hierdoor vanaf het begin verziekt en als Leo dit eindelijk inziet dan moet hij het hele beeld van hun relatie - en het land dat hij zo trouw heeft gediend – bijstellen.

- You believe that keeping our heads down, doing nothing wrong, that protects us? You did nothing wrong before, they wanted to execute you as a traitor. Doing nothing is no guarantee we won’t be arrested anyway – I’ve learnt that lesson.

- But you’re like a child with a new fact. Everyone knows there are no guarantees.

Als ze eenmaal eerlijk tegen elkaar zijn en Raisa ook betrokken raakt bij het onderzoek naar de identiteit van de moordenaar dan bloeit er echter onverwachts iets moois tussen hen op.

Een race tegen de klok (x2)

Zodra Leo en Raisa hun krachten verenigen en het opnemen tegen de staat om de moordenaar te pakken, zijn ze hun leven niet meer zeker. Als het bestaan van een seriemoordenaar uitlekt, loopt de ‘ideale samenleving’ een behoorlijke deuk op. Dit moet absoluut voorkomen worden en dus opent de geheime dienst de jacht op hen. Doordat Leo en Raisa de moordenaar proberen te stoppen voordat hij weer een moord pleegt én voordat ze ingehaald worden door hun achtervolgers, creëert Tom Rob Smith een ongelofelijk hoeveelheid spanning. Ga maar na: het is een dubbele race tegen de klok met torenhoge belangen die vrijwel zeker slecht gaat aflopen voor Leo en Raisa.

Worth the wait?

Duizendmaal ja! Wat een thriller is dit, zeg.

Het onderzoek naar de moordenaar is meeslepend – en het is heel cool hoe de puzzelstukjes uiteindelijk in elkaar vallen.

Het schetst een (niet geheel accuraat, maar daardoor niet minder) fascinerend beeld van leven in een dictatuur.

De achterliggende feiten zijn gruwelijk - en Smith heeft ze gebruikt om een zeer sterk verhaal neer te zetten.

De romance verdringt nooit het centrale plot, maar is er wel een belangrijk onderdeel van en verveelt geen moment.

De spanning wordt vakkundig opgebouwd en rijst uiteindelijk de pan uit!

Hoe zit het met jou? Heb jij Child 44 allang gelezen of ga jij er nu alsnog aan beginnen?