Het Fourth of July weekend is aangebroken en het is prachtig weer. Amity Island stroomt vol met toeristen. Sheriff Brody ziet de drukte op het strand met lede ogen aan, terwijl in het water een hongerig schepsel wacht tot het tijd is om toe te slaan. Het is Shark Sunday!

Door Lieke

Jaws (1975) is de bekendste, en volgens velen ook de beste, haaienfilm ooit. De film, gebaseerd op het gelijknamige boek van Peter Benchley, is de eerste echte ‘summer blockbuster’. Voorheen was de zomer een traag seizoen voor de bioscopen, omdat de studio’s hun betere films voor de rest van het jaar bewaarden. Dat verandert met het succes van Jaws. De film is een enorme hit en brengt zoveel geld in het laatje, dat studio’s beseffen dat ze ook in de zomer konden scoren.

Jaws by Peter Benchley

In Jaws (1974) terroriseert een grote witte haai een kleine kustplaats en moeten drie mannen uiteindelijk het gevecht aangaan met het monster. Het boek is direct een bestseller. Het primaire plot is precies hetzelfde als in de film, maar de roman wemelt daarnaast van de subplots. De burgemeester, die fel gekant is tegen het sluiten van de stranden en probeert om de eerste haaienaanval in de doofpot te stoppen, blijkt banden te hebben met de maffia. De georganiseerde misdaad heeft veel geld geïnvesteerd in het ontroerend goed op het eiland en de waarde daarvan dreigt aanzienlijk te dalen als de toeristen wegblijven, dus de burgemeester wordt onder druk gezet om de stranden open te houden. Ondertussen is Ellen Brody, de vrouw van de sheriff, ontevreden in haar huwelijk en uit verveling begint ze een verhouding met Matt Hooper, een oceanograaf die is ingehuurd vanwege zijn haaienkennis. Doordat Sheriff Brody vermoedens heeft over de affaire, kunnen hij en Hooper totaal niet met elkaar overweg.

De vele subplots in het boek zijn stuk voor stuk cliché en slecht uitgewerkt. Ze lijken er louter in te zitten voor de misdaad en de seks. Door die onnodige toevoegingen neigt de roman meer naar pulp dan naar spannende horror.

Jaws by Steven Spielberg

Een jaar na het succes van Benchleys boek verschijnt de film. De rechten om Jaws te verfilmen zijn namelijk al gekocht voordat het boek gepubliceerd is. Steven Spielberg wordt aangesteld als regisseur en alle subplots worden verwijderd uit het script. Doordat Bruce, de naam voor meerdere mechanische haaien gemaakt voor de productie, vaker niet dan wel werkt, ziet Spielberg zich genoodzaakt om het beest pas laat in de film te tonen. Een haaienvin en een donker silhouet onder water zijn lange tijd het enige wat we van het dier te zien krijgen. Dat blijkt een geluk bij een ongeluk te zijn, want de onzichtbaarheid van de haai zorgt, samen met de scènes geschoten vanuit het perspectief van het roofdier en de iconische filmscore geschreven door componist John Williams, voor een ondraaglijk oplopende spanning.

Jaws is niet voor niets een klassieker. De (gedwongen) beslissing om de aanwezigheid van gevaar vooral te suggereren in plaats van de haai constant vol in beeld te brengen, heeft als gevolg dat de impact extra groot is wanneer het monster uiteindelijk opduikt. Ook de kameraadschap die ontstaat tussen Hooper, Brody en Quint – die in het boek, met de affaire, nooit had kunnen plaatsvinden – is een van de hoogtepunten van de film.

(Afbeelding van 6847478 via Pixabay)

Na Jaws

Na het succes van de film verschenen de onvermijdelijke vervolgen. Elke film was belabberder dan de vorige met als dieptepunt Jaws: The Revenge. Ook op het strand was het effect van Jaws duidelijk zichtbaar, want een hoop mensen waren opeens bang om in zee te zwemmen. In coronatijd wordt Jaws ook regelmatig van stal gehaald om volksgezondheid vs. economie te illustreren. Britse premier Boris Johnson schijnt zichzelf in dat opzicht graag te vergelijken met “the real hero of Jaws”: de burgemeester van Amity Island. (Zie bv. dit artikel van The Guardian.)

Summer Scares

De zomer is hét seizoen voor horror. Waarom? Ga maar na:

Wat werkt perfect tegen vakantieverveling? Spanning! Hoe ga je de hitte te lijf? Met koude rillingen en kippenvel! Hoe vul je lange zomeravonden met eindeloos daglicht? Horror zonder bang te hoeven zijn in het donker!

Wat lees jij graag in de zomer? Vertel het in deze korte enquête. Daarmee help je me bij een toekomstig artikel. Bij voorbaat dank!

Welk boek of welke boekverfilming heeft jou angst aangejaagd?