Het is alweer even geleden dat we nog eens een boekenpraat deden. Zoals bij zovele mensen hebben ook wij aan plannen geen gebrek maar beslissen de omstandigheden er vaak anders over, en voor je het weet sta je een jaar verder in het leven en is van die plannen nog steeds niets in huis gekomen. Maar onlangs haalde Joke De Advocaat en de Zeiler in huis, een boek uit 2020 van Kris Van Steenberge & Geert Briers. Het boek werd op de tafel gelegd, hij keek naar haar, zij keek naar hem, en woordeloos werd beslist: dit gaan we samen lezen. Van Steenberge was ons bekend. Daar is zijn debuut Woesten uit 2013 niet vreemd aan. Samen zijn we het toneelstuk gaan bekijken in november 2019 en dat met een bijzondere insteek: Joke had het boek gelezen, Marvin niet, en we wilden wel eens nagaan of we het toneelstuk hierdoor anders beleefden. Later hebben we allebei ook Blindelings gelezen, maar apart, en nu deden we dus eentje samen. Briers kenden we geen van beiden. Hij is dichter, maar werkt volgens de bio op zijn website voor boek.be, waarvoor hij congressen en evenementen organiseert. (Nu ja, gelet op het faillissement van boek.be, dient die bio waarschijnlijk te worden aangepast.) De noeste arbeid van het duo Van Steenberge – Briers verkennen, zagen we in ieder geval meteen zitten.

[spoilerwaarschuwing] Na onze boekenpraat merkten we dat het niet mogelijk was om niets over de inhoud van het boek te verklappen. Alinea’s waarin iets over het verhaal wordt weggegeven, laten we daarom voorafgaan door een [spoilerwaarschuwing]. Sla deze over als je het boek graag nog onbevangen wil lezen.

Waar het over gaat

De Advocaat, de Zeiler en Melizza zijn drie jeugdvrienden. Ondertussen zijn ze vijfenvijftig. De Advocaat werd een succesvol strafpleiter, de Zeiler een succesvol kunstenaar en zeiler, en Melizza heeft een eigen manege. De Advocaat en Melizza zijn getrouwd met elkaar. Een tijd geleden werd de Advocaat getroffen door een beroerte, en als gevolg daarvan verliest hij zijn geheugen. Maand na maand herinnert hij zich minder. Onder impuls van Melizza besluiten de Advocaat en de Zeiler een oude droom waar te maken voor het niet meer kan: ze willen de hele Belgische kustlijn afstappen, vanaf Bray-Dunes in Frankrijk tot in Cadzand in Nederland. Tenminste, dat is wat de Zeiler denkt. Maar de Advocaat beslist daar anders over.

De drie personages vormen het onderwerp van een eerste verhaallijn. Er loopt nog een tweede lijn door het verhaal en daarin worden Leda en haar hond Beau belicht. Leda heeft een eigen boekhandel in Oostende en maakt zich zorgen om haar moeder die sinds een val in coma ligt en in een verzorgingstehuis verblijft. Haar hond leidt een beetje een zwervend bestaan. Hij woont bij Leda maar heeft soms nood aan wat tijd voor zichzelf en dan gaat hij op wandel. Hij trippelt zodoende van de ene verhaallijn naar de andere.

De schrijfstijl

Het boek is te dun om in stukken op te delen, dus we besluiten het meteen in zijn geheel te lezen en er pas daarna over te praten. In de praktijk leest Marvin het eerst, en leest Joke het een vijftal dagen later uit. Nog een drietal dagen later komen we er pas aan toe om er ook over te praten. Bij het begin van ons gesprek realiseert Joke zich iets: “Oeps, ik ben vergeten op de symboliek van de dingen te letten. Ik heb gewoon gelezen en genoten.”

Marvin: Is alles je goed bijgebleven dan? Dit is al jouw derde boek van Van Steenberge. Woesten heb ik als toneelstuk gezien maar niet gelezen. Blindelings las ik wel, maar ik herinner me er niets meer van. En hoewel ik De Advocaat en de Zeiler pas acht dagen geleden uitlas, ontschoten me toch alweer enkele namen van personages.

Joke: Van Woesten herinner ik me alles nog goed, maar van Blindelings weet ik ook niet meer waar het over ging. Ik weet wel dat ik Blindelings bewust heb gelezen omdat ik Woesten zo goed vond. Ik hou wel van Van Steenberge zijn schrijfstijl.

Marvin: Je gaf Blindelings in ieder geval wel vijf sterren. Ik hield het destijds bij drie. Nu deel je vier sterren uit en ik alweer drie (en een halfje dat ik op Hebban niet kwijt kan).

Joke: Ja, Woesten vond ik wauw, maar ook dit nieuwste boek heb ik graag gelezen. Of het even goed zal blijven hangen, weet ik niet. Blijkbaar vind ik dat die man kan schrijven dus misschien wel.

Marvin: Merkte je dat er een tweede schrijver bij was?

Joke: Helemaal niet. Ik vond het wel een heel ander boek dan Woesten maar ik heb in ieder geval niet gemerkt dat er twee schrijvers aan het werk waren. Geert Briers is dichter, vandaar wellicht de poëtische schrijfstijl. Ik zou eens moeten opzoeken in Woesten of Blindelings of Van Steenberge anders even poëtisch schrijft. Ik hou van die stijl en daardoor vlotte het lezen goed. Het is gelukkig geen Dostojevski in ieder geval. :-) Dat was ploeteren en mijn gemiddelde aan dagelijkse gelezen bladzijden daalde drastisch.

(Dostojevski, ter verduidelijking, ligt in ons gezin niet goed in de markt. We lazen beiden al meer dan één boek van hem maar kwamen nooit verder dan één of twee sterren, in tegenstelling tot andere Russische schrijvers.)

Over de boekhandel van Leda en haar moeder:

“In boekhandel Leda kan je rustig verdwalen, al is het er niet zo groot. Elk boek dat je vastneemt, leidt weer naar een andere titel. Oude en nieuwe. Je handen glijden langzaam over boekcovers, zoals over het lichaam van een geliefde. Het is een fysieke boekhandel. Je komt er in de ban van boeken. Maar ook van Leda. Ze is een meesteres in het scheppen van welbehagen en heeft ogen waarover een hele wereldbibliotheek werd volgeschreven. Sommige van die boeken verkoopt ze in haar winkel. Die ogen heeft ze ook van haar moeder.”

Joke: Zo’n ogen wil iedereen! Zo’n boekhandel ook trouwens.

Marvin: De Advocaat en de Zeiler is een licht en luchtig boek, vind je niet, ook al worden er zwaardere thema’s in behandeld zoals aftakeling en de dood, of de moeilijke evenwichtsoefening die een vriendschap wordt als twee van de drie vrienden met elkaar trouwen. Maar het blijft zwierig.

Joke: Ik vond dit daarom heel aangenaam lezen. De taal is heel poëtisch, en dat begint al bij het begin:

“Hun gedachten zijn als schuimkopjes op de golven, door de wind los geblazen. Dansend over het strand. Tot niets nog aan elkaar kleeft. Tot wat ze geworden zijn.”

Misschien is dat wel de invloed van Briers. Ik word daar altijd jaloers van. Dit soort schrijvers zijn de reden dat ik nooit zelf een boek zou durven schrijven. Zij leggen de lat veel te hoog.

De hond

Joke: Had jij ook het idee dat er iets niet klopte met die hond?

Marvin: Ja, met de chronologie bedoel je toch? Dat heeft mij een half boek lang parten gespeeld. De twee vrienden beginnen op zaterdagvoormiddag aan hun wandeling langs de kust. Dan bevinden ze zich dus in Bray-Dunes. Ze komen Beau al vrij snel tegen, wanneer ze hooguit een paar uur gestapt hebben en misschien nog wel zes tot zeven uur van Oostende verwijderd zijn. ‘s Ochtends loopt Beau door de stad, staat in het boek, en ik neem aan dat het hier nog steeds over Oostende gaat, maar toch komt hij de Advocaat en de Zeiler kort daarop al tegen. De afstand van Bray-Dunes tot Oostende is ongeveer 31 kilometer, en dat wrong bij mij.

Joke: Ik heb meermaals gedacht: wat is er nu toch met die hond? Die chronologie, zoals je zegt, maar ook de betekenis van de hond in het boek was me niet altijd duidelijk. Hij verbindt de twee verhaallijnen maar ik had verwacht dat er nog ergens een meer opvallende link tussen die twee zou volgen. Als lezer moet je hier veel zelf invullen en ik vraag me nog steeds af wat de schrijver(s) nu eigenlijk bedoelden.

Marvin: Ik vond de intermezzo’s met de hond leuk om te lezen, maar de bedoeling ervan heb ik ook niet begrepen.

[spoilerwaarschuwing] Joke: Ook de betekenis van Leda is me niet duidelijk. Het overlijden van haar moeder en dat van de Advocaat vallen samen, en de Zeiler is klant bij Leda, maar verder schijnt haar aanwezigheid in het boek totaal geen betekenis te hebben. Ik blijf me afvragen of ik iets gemist heb en welke bedoeling die extra verhaallijn had. Voor mij is hieraan een ster verloren gegaan. Qua stijl zou ik vijf sterren gegeven hebben.

Muze

[spoilerwaarschuwing] Joke: Hetzelfde kan worden gezegd van het einde. De Zeiler schrijft Melizza een brief waarin hij zegt dat zij altijd zijn muze zal zijn, en ook dat zij tweeën nooit nog samen kunnen zijn. Maar de epiloog suggereert dat ze elkaar toch terugzien. Zo interpreteer ik het toch tenminste. Het boek is heel dun, en als je dan toch zo goed kan schrijven, mag het gerust ietsje meer zijn. Maak het verhaal dan af.

Marvin: Je hebt je aan dezelfde dingen gestoord als ik. Het boek lijkt niet af. Dat scheelt sterren, ook al is het verder prachtig geschreven.

Joke: Het voelde voor mij als een open einde.

Marvin: Daar hou je niet van?

Joke: Soms, maar niet als ik het gevoel heb dat het verhaal onvolledig is en ik de schrijver zou willen vragen hoe het nu eigenlijk zit. De connectie met Leda blijft me ook parten spelen. Het verhaal had in dit geval zeker wat langer mogen duren. De delen hangen iets te los aan elkaar, maar ik blijf vinden dat alles goed verwoord is.

Vriendschap

Marvin: Vond je de vriendschap tussen de drie hoofdpersonages overtuigend? Ze zijn vijfenvijftig in dit boek en kennen elkaar van bij de start van de middelbare school. Toch had ik de indruk dat ze elkaar de afgelopen dertig jaar eigenlijk weinig hebben gezien.

Joke: Dat dacht ik ook. De Advocaat en Melizza hebben de Zeiler niet eerlijk behandeld toen ze jonge twintigers waren en het lijkt me dat ze elkaar sindsdien slechts sporadisch zagen. Dat wordt niet overdreven uitgewerkt maar de suggestie is er wel.

Marvin: Speelt Melizza een eerlijk spel, denk je?

[spoilerwaarschuwing] Joke: Ze bedriegt haar man met zijn vriend, trouwde met de Advocaat uit zakelijke overwegingen, en zou de dood van haar man gestuurd kunnen hebben. Ik dacht op een gegeven ogenblik dat het boek de richting van een thriller zou opgaan, maar dat gebeurde niet.

Marvin: Zekerheid over de rol van Melizza krijgen we eigenlijk nooit hé?

Joke: Weer zo een los eindje.

Een positieve ervaring

Marvin: Dat we beiden erg gecharmeerd werden door het poëtische taalgebruik, kwam al naar voren. Zelf vond ik de verwerking van heden en verleden in dit boek ook heel goed gedoseerd gebracht. Ik las altijd al graag boeken waarin een hedendaagse verhaallijn afgewisseld wordt met een lijn uit het verleden, zodat je de personages beter leert begrijpen en de plot in het heden ook steeds duidelijker voor je ziet.

Joke: Helemaal waar. Ik denk er net zo over. Heel fijn is ook dat er een boekhandel in voorkomt en verschillende verwijzingen naar boeken. Dit bijvoorbeeld vond ik ook een heel mooi fragment:

“Leda opent het boek, duikt in de woorden, verdwijnt in de zinnen. De tijd glijdt door de kamer, over haar handen die bladzijden omslaan, over het dekentje, omlaag langs de fauteuil, over de vacht van Beau, het vloerkleed, de schemerlamp langs het raam, de glasgordijnen, het venster. Buiten wisselt de tijd een dag voor een andere.”

Marvin: Mocht het kunnen, welk personage uit het boek zou je dan zelf het liefst willen zijn?

Joke: Esther! De comateuze moeder van Leda komt amper voor, maar zij is vrijgevochten, ongenaakbaar, een beetje vreemd en trekt zich niets van een ander aan. Op een gegeven moment zegt Leda dat ze zich voor haar moeder schaamde maar Esther zelf kan dat allemaal niets schelen:

“Ach, wat anderen zeggen en denken, zei ze dan, zelden is dat boeiend. Blijf bij jezelf. Pas op het moment waarop je ‘s avonds de ogen sluit, wordt jouw waarheid blootgelegd. Als je die durft te aanschouwen, weet je voldoende.”

Zo zou ik ook willen zijn. Dicht bij mezelf ben ik al, maar ik geef toe dat wat anderen van me vinden, me wel kan raken.

Marvin: Een beetje een overbodige vraag waarschijnlijk. Ga je nog iets van Kris Van Steenberge lezen in de toekomst?

Joke: Absoluut. Aan deze auteur wil ik mijn geld wel besteden. Woesten staat ook in mijn toplijst trouwens. En jij? Kan je er mee leven dat ik onze centjes hieraan uitgeef?

Marvin: Zeker.

En jullie? Lazen jullie al iets van Kris Van Steenberge of Geert Briers? En zo ja, krijgt dat een vervolg?