In juli en augustus geen Tien om naar uit te zien. Er verschijnen nu eenmaal heel weinig boeken in deze periode. Om de leemte op te vullen, vergasten we jullie nog een keer op een boekenpraat.

Mei 2022 was een interessante Tien om naar uit te zien-maand. Allereerst waren er de twee boeken van Wim Opbrouck. Geen van beide werden ze onze keuze van de maand, maar toen Joke ze won bij een winactie op Hebban, besloten we ze samen te lezen en in een Boekenpraat te gieten. Het bleken pareltjes van boeken. Nog in mei selecteerden we De tijdontkenner van Ilse Ceulemans. Dat boek werd Marvins keuze van de maand. Hij schreef erover: “Het hoofdpersonage heeft mijn leeftijd en lijkt me iemand te zijn die zich afvraagt waar de tijd naartoe is, of hij die nuttig besteed heeft, en wat hij met wat hem nog rest wil aanvangen. Ik betrap mezelf erop dat ik hier soms ook wel eens over mijmer tegenwoordig en daarom wil ik dit boek wel lezen. Mooie cover ook. De eenvoud ervan spreekt mij aan.”

Zoals altijd hebben wij elk jaar 1000 boekenplannen waarvan er 998 niet gerealiseerd raken. Iedereen herkent het wel: andere bezigheden (al dan niet met boeken) slorpen onze tijd op, vaak dingen die we niet gepland hadden. Maar zie, precies een jaar later werd Joke geselecteerd als een van de 110 juryleden van de Hebban Debuutprijs 2023. De tijdontkenner had – als enige Vlaamse boek bovendien – de longlistselectie overleefd en jawel, het was ook een van de vier boeken die Joke toegewezen kreeg om te lezen en te beoordelen. We besloten om plan 245 uit 2022 opnieuw vanonder het stof vandaan te halen en het nuttige aan het aangename te paren. Terwijl Joke het boek las voor de lezersjury, las Marvin in parallel mee om er daarna samen over te praten.

De Boekenpraat werd begin juni al in zijn definitieve vorm gegoten, maar omdat praten over de boeken als leesjurylid niet toegestaan is, plaatsen we hem nu pas, nu bekend is welke boeken de shortlist hebben gehaald.

Verwachtingen en zo

Voor het lezen effectief begint, moet er uiteraard wederzijds naar de verwachtingen gepeild worden. Maar toen we dat praatje hielden, hadden we beiden toch al stiekem een klein stukje in het boek gelezen.

Marvin: Ik heb dit boek precies een jaar geleden in onze Tien om naar uit te zien gekozen als mijn boek van de maand. Nu komt het er eindelijk van om het te lezen. Wat verwachtte je ervan?

Joke: Ik ben niet meer gaan lezen waar het boek over ging, en was het ook alweer vergeten. Ik ben beginnen lezen zonder enige verwachting in de hoop een goed Vlaams boek te lezen want het is triest gesteld met mijn Vlaamse uitdaging.

Marvin: Ik wist het ook niet meer, en net als jij was ik het ook niet meer gaan nalezen. Grappig dat we beiden in het boek begonnen zijn zonder zelfs maar de korte beschrijving te lezen. Ik was trouwens zo vooringesteld op ‘een vrouwelijke auteur schrijft over een vrouwelijk hoofdpersonage’, dat ik even verrast was toen dat niet klopte.

Joke: Ik had precies hetzelfde!

Marvin: Wat dacht je van de cover? Ik was vergeten waar het boek over ging maar die vis was altijd bij mij blijven hangen.

Joke: Het is een goede cover omdat hij ook bij mij was blijven hangen. En ik vraag me dan ook af wat die vis eigenlijk met het verhaal te maken heeft. Dat maakt een mens nieuwsgierig en dat is marketinggewijs slim bekeken. Ik vind die vis wel een beetje zielig kijken eigenlijk.

Taalgebruik, humor en observatievermogen

Joke: Wat me vrijwel meteen opviel was dat het taalgebruik zoveel rijker is dan dat van de andere boeken die ik voor de Hebban Debuutprijs te lezen had. Vind jij dat ook?

Marvin: Ja, dat klopt inderdaad. Ik heb voor de Hebban Debuutprijs andere boeken gelezen dan jij, en geen enkele van die boeken kan tippen aan de taalrijkheid van De tijdontkenner.

Joke: Vind jij het hoofdpersonage sympathiek?

Marvin: Ik sta er neutraal tegenover. Ik vind het tof om over Erik te lezen maar ik heb niet echt over hem nagedacht.

Joke: Ik vind Erik niet sympathiek tot nu toe. Het is geen man die mij zou interesseren. Hij zoekt vaak excuses voor alles wat hij verkeerd doet. Het is misschien ook wel jammer voor de mannen dat Erik redelijk stereotiep wordt voorgesteld als een man die altijd zijn [helaas niet door de censuur geraakt, drieletterwoord, draai je het om dan legt het eieren] volgt.

Marvin: De auteur maakt bij monde van hoofdpersonage Erik soms wel leuke observaties, zoals de filosofische kip-en-ei-beschouwing: ‘Maar bestond het woord “tafel” eerst in ons hoofd, nog voor iemand ooit de eerste tafel maakte, of was het omgekeerd: maakte iemand eerst een tafel en gaf die ze dan de naam “tafel”?’ Of plezante woordspelingen zoals ‘Exhibizonist’. Ik hou wel van dat spelen met taal. En ik weet dat jij dat ook graag leest.

Joke: Ja, ze vindt soms fijne nieuwe woorden uit, tof om te lezen.

Marvin: Nog eentje, de vergelijking met een BiFi-worstje: ‘Zoals je een BiFi-worstje zelden opnieuw in het plastic velletje krijgt als je dat er eenmaal hebt afgerold, zo zal ik nog maar moeilijk in mijn oude leven passen na deze dag.’ Kom er maar eens op! Het lijkt me een bewijs van een apart observatievermogen.

Joke: Ik vond deze vondsten en vergelijkingen ook nostalgisch soms. Erik is van onze leeftijd en daarom zijn er veel herkenningspunten. Er zit ook wel wat kritiek in, maar dan grappig verpakt. Ilse Ceulemans is een vrouw die met humor schrijft. Onderstaand citaat komt uit een gesprek tussen Erik en Lies, zijn leidinggevende bij de krant, in het boek met een knipoog naar het overmatig gebruik van Engelse woorden de flowmanager genoemd.

Marvin: Dat Ceulemans nu net Pfeijffer citeert in kritiek op iemand die te veel woorden gebruikt, deed me zelf ook glimlachen.

Van de hak op de tak, en nog meer humor

Marvin: Wat me nog opviel is dat het verhaal bestaat uit vele korte hoofdstukjes die niet noodzakelijk chronologisch op elkaar volgen of aan elkaar hangen. Het zijn doorgaans losse fragmenten uit de herinneringen van Erik.

Joke: Het is ook zo dat mensen in de realiteit denken, van de hak op de tak springend. Maar toch raak je de draad nooit kwijt en dat past heel goed bij de titel en het thema van het ontkennen van de tijd.

Marvin: Het verhaal gaat heel het boek door op precies hetzelfde elan, met veel chaotisch georganiseerde hoofdstukken. Maar m.i. is er wel een bepaalde evolutie waar te nemen. We komen namelijk steeds meer dingen te weten die zich in het verleden hebben afgespeeld. En daarom deze vraag: bleef je Erik onsympathiek vinden? Of waren er gebeurtenissen die je je mening hebben doen herzien?

Joke: Ik vind nog altijd dat hij zijn onzekerheden op een foute manier aanpakt. Hij loopt weg van zijn problemen in plaats van ze op te lossen. Ik vind hem ondertussen noch onsympathiek, noch sympathiek. Een beetje een zwakke figuur eigenlijk.

Marvin: Ik heb de indruk dat Erik wat verloren loopt en niet goed weet hoe zijn toekomst vorm te geven. Hij zit vast, en hij mist ook de Anna (zijn vrouw) zoals ze vroeger was, voor de problemen met hun zwangerschap van hen een koppel maakten dat niet meer kon genieten van dingen en van elkaar.

Joke: Het is wel goed en verrassend dat er toch nog altijd nieuwe elementen blijven komen, ook wanneer het verhaal over de helft is. Een constante blijven die toffe vergelijkingen, waarin ook humor zit. Zonder die humor werd het verhaal misschien te zeurderig en zwaar. Ze verzacht de kritiek die in het boek wordt gegeven. Heb je daar geen boodschap aan, lees je nog altijd een fijn verhaal.

Eindconclusie

Joke: Ik vond het een origineel en creatief boek. Heel compleet ook. De schrijfster brengt een fictief verhaal, en geen semi-autobiografisch iets dat zo erg in de mode is momenteel. Het filosofische spreekt me ook erg aan. Het zet je aan het denken. Maar Ceulemans weet zwaardere thema’s luchtig te verpakken zodat de thematiek het leesplezier niet gaat overheersen.

Marvin: Hoe heb je het boek in het geheel van je jurering voor de Debuutprijs uiteindelijk beoordeeld?

Joke: Een winnaar van zo’n wedstrijd moet opvallen en het gemiddelde overstijgen en dat doet dit boek zeker. Ik jureerde natuurlijk maar vier van de vijftien boeken, maar binnen mijn beperkte setje is dit boek zonder meer een winnaar.

Marvin: Dat verwoord je mooi! In mijn eigen setje zat geen winnaar, vond ik (en nu de shortlist bekend is, blijkt dat ze ook geen van alle doorstoten). Slechts een van mijn vier boeken oversteeg dat gemiddelde, maar lang niet genoeg om een nominatie op de shortlist te verdienen. Wat dat betreft was De tijdontkenner ook voor mij een hele verademing. Ik vind het ook een hoopvol boek want Erik neemt beslissingen die zijn leven zullen veranderen, al dan niet gestuurd door zijn omgeving. Ongeacht het resultaat van die beslissingen zie ik daar een positief einde in.

Joke: Waar ik nog niet over uit ben, is het aantal sterren. Hoe meer ik erover praat, hoe meer sterren ik het wil geven. Zonder boekenpraat strandt het op 4,5 sterren, maar door er doordachter naar te kijken, meen ik dat de auteur 5 sterren verdient.

Marvin: Ik heb het al een tijdje alsmaar moeilijker met de inhoud van nieuwe literatuur, en dan specifiek in het geval van debuten. Het is veel te vaak van hetzelfde: treuren en zeuren, semi-autobiografisch zoals je zelf al zei, teruggrijpen naar de kindertijd met een moeilijke jeugd, een lastige thuissituatie, bij voorkeur ook nog wat grensoverschrijdend gedrag of misbruik, en vooral: geen originele insteek. Ik heb er mijn buik wat van vol, het heeft ervoor gezorgd dat ik pakweg het laatste anderhalf jaar veel minder literatuur ben gaan lezen, en dat ik nu zeer kieskeurig geworden ben bij het uitkiezen van boeken uit dat genre. En dan ben ik blij wanneer er nog een keer een schrijver debuteert die mooie zinnen en taalvondsten weet te combineren met de nodige humor en een onderwerp dat afwijkt van de dertien-in-een-dozijn-treurnis die momenteel erg in trek is. De tijdontkenner hoort daarom voor mij op het lijstje van geslaagde literaire debuten en krijgt 4 sterren.

Wie van jullie heeft De tijdontkenner gelezen? Terechte finalist van de debuutprijs of niet?