Volgers van onze spot lazen het al in ‘Tien om naar uit te zien – mei 2022’: acteur Wim Opbrouck kwam in de maand mei met maar liefst twee boeken op de proppen. Hij publiceerde ooit al eens een kinderboek, een soort van kookboek, en een dun bundeltje essays. Zijn echt literaire debuut komt er nu aan, en meteen met twee stuks. Het ene is een prentenboek voor jong en oud, en het andere een novelle. Beide zijn gemaakt in opdracht van, of als gevolg van een samenwerking met Te Gek!?, een initiatief van het Psychiatrisch Ziekenhuis Sint-Annendael Diest dat al jaren het taboe rond psychologische problemen in België probeert te doorbreken. Een eerder boek dat ooit voor Te Gek!? werd geschreven en dat we lazen, was Bruna van Hannelore Bedert en dat werd door ons alvast zeer gesmaakt.

De twee boeken van Opbrouck waren niet de boeken waar we in mei het meest naar uitkeken. Marvin schreef: […] Opbroucks Het lied van de bultrug werd al vaak uitgesteld, en de titel ervan is ook niet meer de oorspronkelijke. Nu brengt hij er meteen twee tegelijk uit. Maar ik zit niet te wachten op de zoveelste BV die een boek uitbrengt. Heel af en toe komt daar iets goeds uit - denk maar aan Rudy Morren - en ik acht Opbrouck daar ook toe in staat, maar tot ik van mensen wier oordeel ik vertrouw hoor dat de boeken echt de moeite zijn, laat ik ze toch liever links liggen. Joke was enthousiaster: De tweeling van Wim Opbrouck spreekt me erg aan. Daar zitten die mooie covers voor iets tussen. En net als de andere literatuurboeken van deze maand lijken ze de filosofische kant op te gaan. Ik hou daar wel van. Geregeld leidt de nieuwsgierigheid van slechts één van ons er toch toe dat we zulke boeken uiteindelijk wel lezen, maar met heel veel vertraging. We rennen er niet voor naar de boekhandel, maar als ons oog her en der te velde toevallig een keer op zo’n boek valt, dan grissen we het mee.

Soms speelt Dame Fortuna ons een keer in de kaarten. Deze keer was ze van de partij onder de vorm van een winactie op Hebban. Joke waagde een kans … en won! Beide boeken van Opbrouck kwamen onze richting uit en zo werden ze onverhoopt toch heel snel gelezen. En daar wijden we graag een boekenpraat aan. Is Opbrouck een spreekwoordelijke witte raaf, of toch de zoveelste BV die we liever zien acteren dan schrijven?

Hij wist het niet meer

Te Gek!? heeft al best wat bekende koppen kunnen strikken voor de ene of andere campagne. De meest in het oog springende daarvan was wellicht Selah Sue die al jarenlang heel open praat over haar depressiviteit. Enkele van die bekende koppen schreven voor Te Gek!? een novelle, en als we ons niet vergissen, is Wim Opbrouck de achtste in de rij. De meeste novellen zijn door “echte” schrijvers geschreven, en niet altijd van de minsten: Ish Ait Hamou, Annelies Verbeke, Margot Vanderstraeten, Christophe Vekeman… Opbrouck probeert ons nu te imponeren met een onderwerp dat dicht bij hemzelf ligt: een acteur die op de planken zijn tekst vergeet.

Zoals altijd is er eerst een periode van voorpret:

Marvin: We hebben de boeken op dit ogenblik nog niet in huis. We kunnen dus nog niet voelen, ruiken, proeven… Wat verwacht je, zo blind zijnde, van dit boek?

Joke: Euhm, ik ben vergeten waar het over ging.

Marvin: [Schaterlacht] Over een acteur die zijn tekst vergeet.

Joke: O ja, juist. Ik verwacht een serieus boek wel, omdat het ook een serieus thema is, maar toch ook een beetje humor. Niet te veel, eerder subtiele humor. Ik heb De vijand gelezen dat Opbrouck vertaald heeft en daarom denk ik dat hij wel met literatuur bezig is. Dat maakt me nieuwsgierig naar zijn schrijfstijl.

Korte tijd later worden de boeken geleverd en kan het lezen beginnen. De novelle telt ongeveer 90 bladzijden, en het duurt dan ook niet heel lang om hem te lezen. We ontdekken bovendien allebei dat het nog niet zo eenvoudig is om je van dit kleinood weg te rukken.

Marvin: Ik heb je tijdens het lezen verwoed nota’s zien nemen. Vertel.

Joke: Dit boekje barst van de mooie zinnen. Heel poëtische manieren om iets te verwoorden soms, en vele metaforen. Dit is het soort literatuur waar ik dol op ben. Het is helemaal mijn ding. Bijvoorbeeld: “Binnen in het houten huisje heerst een krakkemikkige gezelligheid. Kom binnen. Het is valavond, het deemstert en het schemert...” Ik kan me daar zo bij voorstellen wat daarmee bedoeld wordt. Jij niet?

Marvin: Jawel, maar niet zoals jij. Ik denk niet sterk in beelden en ben niet poëtisch aangelegd. Wat niet wegneemt dat ik natuurlijk ook wel merkte hoeveel er in dit boek zit. Ik let immers wel heel erg op taal. Taalfouten ergeren me mateloos en mooie taalvondsten maken me blij. Ik was in dit geval alleen maar blij. Dat het taalgebruik zo mooi zou zijn, was niet echt een verrassing, toch? In een heel laagdrempelig programma als Bake Off Vlaanderen vergast Wim Opbrouck ons ook voortdurend op zulke vondsten.

Joke: Dat is zo. Wat ik niet meteen in het boek zag, was het verband tussen het verhaal en het thema waarmee Te Gek!? dit jaar campagne voert. Dat thema is depressie. In de helft van het boek las ik even iets over tranen die zomaar opkomen, wat met depressie verband kan houden, en op pagina 68 staat dat de auteur verlangt naar een gebroken arm of been zodat hij van het podium af kan en kan werken aan zijn morele herstel, maar de verwijzingen zijn heel subtiel. Het is niet zoals ik misschien had verwacht een verhaal over een auteur met een burn-out. Het is vooral de passie voor het theater die uit de tekst spreekt. Voor deze acteur is theater geen werk, het is een levensnoodzakelijkheid.

Marvin: Akkoord, ik vond dit ook vooral gaan over een acteur die even een blackout heeft. Ik herinner me nog dat ik bij Bruna van Hannelore Bedert ook vond dat het thema van dat jaar (verslaving) niet overheersend aanwezig was. Dat was ook een heel mooi boek overigens.

Joke: Maar Hij wist het niet meer vind ik beter.

Marvin: Iets anders: dit verhaal is fictie en gelijkenissen met de werkelijkheid zijn toevallig. Het is de gebruikelijke blabla die in veel fictie staat. Geloofde jij dat in dit geval? Zag jij tijdens het lezen een andere acteur dan Opbrouck voor je?

Joke: Neen! Ik zag Wim Opbrouck, ik hoorde zijn stem (hij heeft een mooie stem) en hoe hij intonatie legt daarin. Ik zag ook de typische mimiek van hem.

Marvin: Het hoofdpersonage heet Willem, Opbrouck heet Wim, wat is afgeleid van Willem. Wim en Willem studeerden allebei aan Studio Herman Teirlinck. De acteur speelt La Superba van Ilja Leonard Pfeiffer in het boek, Opbrouck heeft dat stuk effectief gespeeld …

Joke: … En Wim Opbrouck is zelf ook even zijn tekst vergeten tijdens de première van dat stuk. De woorden die hij toen sprak, legt hij ook in de mond van de acteur.

Marvin: Wat ik me bij aanvang afvroeg was hoe je 90 bladzijden kon vullen met een acteur die een black-out heeft op het podium. Ik vroeg me af of het boeiend zou blijven, of dat dat moment op het podium zo gênant zou worden dat ik last zou gaan krijgen van plaatsvervangende schaamte.

Joke: Ik dacht dat het vergeten van de tekst zo’n momentje zou zijn dat alleen maar een aanloop was naar de rest van het verhaal dat zich achteraf afspeelde. Iets met faalangst en depressie, gelet op het thema van Te Gek!?

Marvin: Maar het loopt heel anders.

Joke: Waar we verder niets over zeggen zodat de lezers van onze spot er ook nog iets aan hebben. In ieder geval is dit voor mij een overtuigend vijfsterrenboek.

Marvin: Ik was sceptisch, want zoals ik al zei sta ik wantrouwig tegenover de zoveelste bekende kop die per se een boek moet schrijven. Maar Hij wist het niet meer is echt goed verteld. Ik ga voor vier en een halve ster die ik op Hebban graag naar boven afrond.

Het lied van de bultrug

Het lied van de bultrug is een prentenboek voor jong en oud en is het libretto van de muziektheatervoorstelling met als titel Ik ben de walvis, die Opbrouck samen met Te Gek!? maakte en die van maart tot mei liep. Het boek werd oorspronkelijk ook met die titel aangekondigd, werd een paar keer uitgesteld, maar is er nu toch met een eigen titel. De tekeningen zijn van de hand van Bruno Vergauwen, de wederhelft van Regula Ysewijn, de Vlaamse queen of pudding die meer verstand heeft van Engelse patisserie dan de Engelsen zelf. Niet voor niets wordt ze over het Kanaal op handen gedragen en was ze een van de juryleden die mee de winnaar koos van de Platinum Pudding Competition, de wedstrijd waarin Britten een nieuwe pudding kozen ter ere van de 70ste troonverjaardag van Queen Elisabeth II. Voor wie het verband niet ziet legde Joke dit eerder in onze spot al een keer uit: Wim en Regula presenteren samen Bake Off Vlaanderen, en Regula kent Bruno beter dan wie ook, mogen we hopen, dus Wim kent Bruno nu ook. Wie iets meer over Bruno wil weten, vindt hier alvast een origineel dubbelinterview.

Opnieuw eerst de voorpretfase:

Joke: Prentenboeken zijn mijn dada, niet echt de jouwe. Heb je verwachtingen?

Marvin: Een prentenboek voor jong en oud, is dit. Ik denk dan: een kinderboek dat men ook aan volwassenen probeert te slijten. Maar omdat de tekeningen van Bruno Vergauwen die je op zijn website vindt (ènnnn… googelen maar), volwassen en af zijn, denk ik dat dat misschien wel kan werken.

Joke: Ik verwacht heel mooie prenten. Het is ook tof dat de kaften van beide boeken bij elkaar passen. Dat is voor mij al voldoende om het boek te willen lezen. Misschien ook een poëtisch of breekbaar verhaal. Een net-iets-meer-prentenboek hoop ik. Mijn verwachtingen liggen dus hoog.

Allebei kiezen we ervoor om eerst de novelle te lezen, en dan pas het prentenboek. De beste keuze, zo blijkt.

Joke: Ik ben echt blij dat ik eerst de novelle gelezen heb omdat dat einde naadloos overgaat in het prentenboek. Naar het einde toe in het boek vergelijkt de acteur zich immers ook met een walvis, en door het prentenboek ga je dat ook beter begrijpen.

Marvin: Jij bent een echte prentenboekenmadam. Wat zegt jouw kennersoog over de prenten in dit boek nu je ze ook effectief gezien hebt?

Joke: Ze zijn mooi en heel gedetailleerd, maar je kan er natuurlijk niet onderuit dat veel prenten varianten zijn van elkaar.

Marvin: Veel blauwtinten, en veel gelijksoortige onderwatertaferelen. Het is natuurlijk het verhaal van een walvis. Maar toch ook de nodige variatie?

Joke: Er zit een enkele keer wel kleur in de tekening, als dat past bij het verhaal. En de toevoeging van witte lijnen doet denken aan dingen die er alleen zijn in het hoofd van de walvis. Mooi gedaan is ook hoe het walvisvrouwtje en het kind uit beeld verdwijnen. En ik ben blij dat de zeemeermin die ergens opduikt geen stereotiepe vamp is. Verder is de gemoedstoestand van de bultrug altijd goed van de prent af te lezen.

Marvin: Hoewel de tinten vaak monotoon zijn, passen de prenten goed bij de tekst, vind ik. Links heb je een paginagrote prent, en rechts een stuk tekst dat alweer heel poëtisch is. Lengte- en breedtegraden zeggen je ook enigszins verborgen waar de walvis zich op dat ogenblik bevindt.

Joke: Ben je die coördinaten gaan opzoeken?

Marvin: Uiteraard. Dat is toch geen verrassing?

Joke: Neen, jou kennende had ik niets anders verwacht.

Marvin: Ik vind dat lezers dat maar zelf moeten doen als ze willen weten waar de bultrug zich bevindt. Het klopt in ieder geval met het verhaal. Ik wil wel verklappen dat het boek begint in de Groenlandzee vlakbij Spitsbergen, en dat het eindigt aan de kust van Noorderhaaks bij Texel. Dat Vlaming Wim Opbrouck niet heeft gekozen voor een einde op 51°18'02" N 003°04'25" E bijvoorbeeld, stelde me toch een beetje teleur.

Joke: Ik kan wel raden waar die coördinaten naartoe leiden :-) Maar ik geef je wel gelijk. Waarschijnlijk is daar wel een verklaring voor.

Marvin: In die buurt is al eens een bultrug aangespoeld, en er wordt er soms nog wel eens eentje gezien daar. Google weet daar alles over. Maar zelfs dan had een beetje chauvinisme geen kwaad gekund. Maar vertel eens, zag je verband tussen de beide boeken?

Joke: O ja, volop. De acteur en de walvis, dat zijn bijna eenzelfde personage. De acteur noemt zichzelf ook een walvis …

Marvin: … een lichtvoetige kolos ...

Joke: … en de walvis wordt ook zo genoemd. Beide “personages” spreken ook over onverklaarbaar huilen, ze voeren een kunstje op dat geen kunstje is maar levensnoodzakelijk, en in beide boeken is sprake van een mist. En …

Marvin: … verder zeggen we niks meer. Laat de lezers dat maar zelf ontdekken.

Joke: Hoe dan ook zou ik de verbanden niet zo duidelijk gezien hebben als ik eerst het prentenboek had gelezen. Ik heb trouwens wel iets met walvissen. De meest eenzame walvis ter wereld is ook al zo’n favoriet van mij. Opbrouck kent ook zijn klassiekers. Heerlijk hoe de bultrug besluit zijn kleintje Melville te noemen, waarna ze hem steevast met Herman aanspreken.

Marvin: Een link voor wie het grappige daarvan niet meteen doorheeft: klik hier.

Joke: Weet je wat ik dan weer niet vind? Dat dit een boek voor kinderen is.

Marvin: Dat dacht ik ook. Te abstract. Ik denk dat ouders die dit kopen voor hun jonge kinderen, een miskoop doen.

Joke: Ik zou het wel durven proberen met kinderen van het zesde leerjaar, maar zeker niet jonger. Maar voor volwassenen is het zonder meer een prachtig boek. Ik geef het 4,5 sterren en dat worden er op Hebban vijf. Bij het boek hoorde een theatervoorstelling. Het boek is eigenlijk iets te laat verschenen want toen ik het las, was de laatste voorstelling net voorbij volgens de speelkalender. Jammer, want die wilde ik heel graag zien.

Marvin: Ter afsluiting mijn score nog. Ik geef het boek vier sterren. Dat is omdat ik geen echt prentenboekenpersoon ben. Maar ik zeg er wel meteen bij dat ik hiermee vind dat ik het boek onderwaardeer want ook ik heb er veel plezier aan beleefd. Het samenspel tussen beide boeken samen is zonder twijfel vijf sterren waard.

Eindconclusie

Hou je van poëzie, of van poëtische taal, of gewoon van mooi gevonden zinnen?

Hou je van prentenboeken?

Kan je genieten van twee boeken waarvan het geheel meer is dan de som van de delen?

Je hoeft niet alles hierboven aan te vinken. Twee van de drie is ook goed. In dat geval is dit een boekenduo voor jou.

Wil je lezen en horen wat Wim Opbrouck er zelf over te zeggen heeft? Kijk dan hier.

Hoe staan jullie tegenover schrijvende BV’s of BN’ers? Is een bekende kop een reden om nieuwsgierig naar een boek te worden, of net het tegenovergestelde?