Voor het tweede jaar op rij hebben we een poging ondernomen om – geïnspireerd door de NS Publieksprijs – een Vlaamse variant hiervan te organiseren. Van 22 oktober tot 18 november kon er gestemd worden op de zes bestverkochte romans, en op de zes bestverkochte thrillers.

De winnaar van de NS Publieksprijs 2020 kennen we al. Dat is Rutger Bregman geworden met De meeste mensen deugen. Wie gaat in Vlaanderen met de eer lopen?

-- door Marvin --

Net als vorig jaar

Net als vorig jaar kwamen er enthousiaste reacties. Maar net als vorig jaar is het aantal stemmers niet overweldigend te noemen. Ik dacht: de stemmers van vorig jaar willen vast wel weer hun duit in het zakje doen, en daar komen enkele nieuwe bij, dus halen we dit jaar iets meer stemmen binnen.

Wel, zo werkte het dus niet. Er kwamen inderdaad nieuwe stemmers bij, maar in de categorie literatuur hadden we meer stemmers die vorig jaar stemden en nu niet meer. En zo eindigen we enigszins teleurstellend met één stemmer minder dan vorig jaar. In de categorie thriller ging het beter, met meer dan een verdubbeling van het aantal stemmers. De conclusie die je ook uit verkoopcijfers kan afleiden, namelijk dat Vlamingen voornamelijk thrillerlezers zijn, wordt zo toch ook wel een beetje bevestigd.

Net als vorig jaar had de grote meerderheid van de stemmers amper boeken van de beide shortlists gelezen. Ook voor Joke en mezelf was dat waar. Als je maar één boek per shortlist las, maakt dat het kiezen van je favoriet natuurlijk wel makkelijk, maar ik vraag me toch altijd af wie dan eigenlijk die bestverkopende boeken koopt? Waar verstoppen de kopers zich? Van de meer dan 200 boeken die ik jaarlijks lees, vind je in ieder geval nagenoeg niets in de top 100 van bestverkochte boeken in Vlaanderen terug.

Literatuur

De shortlist die ik in het voorgaande artikel plaatste, stond daar in willekeurige volgorde. Maar in realiteit hadden die boeken wel een volgorde natuurlijk, die ik net als vorig jaar nog niet meedeelde om de stemming niet te beïnvloeden. Ik heb de verkoopcijfers van elk van de 52 weken genomen, en het bestverkochte boek kreeg 100 punten, het tweede boek 99, enz. Als ik de 52 lijsten met punten samentel, dan zijn er maximaal 5200 punten te verdienen, aangenomen dat een boek een jaar lang de top 100 blijft halen. In realiteit lagen de punten van de zes Vlaamse shortlisters en de drie Nederlandse bestsellers zo:

Pfeijffer scoort twee jaar op rij het beste, dit jaar zelfs nog hoger dan vorig jaar. Alleen is de kloof met nummer twee dit jaar minder groot. Vorig jaar haalde de tweede niet eens 800 punten. Dat is dus zeker een opsteker voor Ish Ait Hamou. Dat dit jaar vijf boeken meer dan 800 punten scoorden, wil ook wel zeggen dat er minder divers gekocht werd. Meer mensen grepen naar dezelfde boeken, en dat is voor “kleinere” schrijvers dan wellicht minder goed nieuws. Er is immers ook de – hier niet zichtbare – concurrentie van buitenlandse schrijvers, en we weten onderhand wel dat die vreselijke zussen van Riley zowat alle top 10’s, top 60’s en top 100’s domineren momenteel.

En hoe hebben jullie nu gestemd? Wel, het bleef lange tijd spannend, met Ish Ait Hamou en Erwin Mortier die lang samen op kop lagen, en soms wel eens haasje over speelden. Maar naar het einde toe begon het verschil op te lopen en is de winnaar met een straatlengte voorsprong geworden:

Erwin Mortier strandt op de derde plaats. Hij werd op de valreep nog voorbijgestoken door Griet Op de Beeck en zij vervolledigen dan ook de top 3. Dat Griet Op de Beeck beter scoort dan Erwin Mortier, komt in ieder geval overeen met de verkoopcijfers.

Thriller

Vorig jaar mocht Jo Claes zich de winnaar in de categorie thriller noemen. Met een lijst die bijna helemaal uit dezelfde auteurs bestaat – met andere boeken – ligt het in de lijn der verwachting dat dit nu opnieuw zo is. Of kon Johan Op De Beeck genoeg mensen overtuigen?

Dat was in ieder geval wel zo in de boekhandel, want als we – volgens het bovenstaand puntensysteem – een totaalscore opstellen, dan blijkt de shortlist er in volgorde zo uit te zien:

Wat altijd opvalt is dat thrillers vaak hoog scoren in de wekelijkse top 100 in Vlaanderen, maar dat ze er ook vrij snel weer uit verdwijnen. Literatuurboeken zijn duurlopers, thrillers sprinters. Een thriller die een half jaar lang in de top 100 staat, komt gewoon nooit voor. Romans houden het soms wel twee jaar uit. We moeten er wel bij vermelden dat Johan Op De Beeck het ondenkbare bijna had gepresteerd. Met 25 weken in de top 100 haalt hij het half jaar net niet. Als je weet dat je thriller het geen half jaar uithoudt, moet je als schrijver, om relevant te blijven, elk half jaar een nieuw boek uitbrengen, en meerdere thrillerauteurs doen dat ook in Vlaanderen. Dat een romanschrijver na minder dan een jaar al een tweede boek uitbrengt, zie je dan weer zelden. Literatuur en thriller zijn echt twee heel aparte werelden met een andere dynamiek.

Wordt het bestverkochte boek ook het best gewaardeerd? Niet helemaal, want de stemmers kozen ook dit jaar opnieuw voor Jo Claes als beste schrijver. Van de hemel in de hel wint met overtuigende voorsprong de Alternatieve Vlaamse Publieksprijs 2020.

Op nummer twee volgt dan toch Johan Op De Beeck en de top 3 wordt nog vervolledigd door Messias van Toni Coppers.

Net zoals bij de NS Publieksprijs is het altijd mogelijk om een eigen kandidaat te kiezen als je stemt. Ik heb dat nooit expliciet vermeld als een optie, maar omdat we de regels van de NS Publieksprijs volgen is het ook niet verboden. Dit jaar wist Dominique Biebau op die manier punten te sprokkelen met Russisch voor beginners. Niet genoeg om tot de top drie door te stoten, maar hij steekt wel vlotjes Pieter Aspe voorbij die, net als vorig jaar, goed verkoopt, maar door onze stemmers het minst gewaardeerd wordt.

Op naar een nieuwe editie?

Ik wil al diegenen die stemden graag bedanken voor hun deelname, maar ook voor het enthousiasme dat vaak werd uitgesproken in de mails. Joke en ik proberen via onze spot geregeld Vlaamse boeken in de kijker te plaatsen (onder andere ook met een tweemaandelijkse keuze van tien nieuwe Vlaamse boeken die op verschijnen staan), en het is dan fijn als onze inspanningen gewaardeerd worden.

Of er nog een derde editie van de Alternatieve Vlaamse Publieksprijs komt volgend jaar, weet ik echter nog niet. De voorbereiding kost vrij veel werk omdat de cijfers in Vlaanderen op een onhandige manier beschikbaar worden gesteld. Als het aantal reacties van lezers dan ondermaats blijft, dan stel ik me de vraag of dit het wel waard is. Voor wie Vlaams wil lezen en op de hoogte wil blijven van wat in Vlaanderen op boekengebied gebeurt, is op Hebban weinig te vinden. Lezers zoals wij (maar wij zijn niet de enigen) die inspanningen doen om daar toch aandacht aan te besteden, stellen vast dat het de meeste Vlamingen zelf blijkbaar ook niet al te veel kan schelen, want er komt weinig reactie op. Ik ga nu aankijken of en hoe de dingen evolueren, en als ik over elf maanden meen dat het toch nog de moeite waard is om nog een keer te proberen lezend Vlaanderen aan het stemmen te krijgen, dan komt er een derde editie.

Laat ik afsluiten met een vraag: welke kanalen gebruiken jullie om op de hoogte te blijven van wat in het Vlaamse boekenlandschap gebeurt?