Vandaag, 20 oktober, werd de shortlist bekendgemaakt voor de NS Publieksprijs 2021. Daarover kan je hier alles lezen. Omdat dit een Nederlandse prijs is, lanceerde ik in 2019 de ludieke Alternatieve Vlaamse Publieksprijs op deze spot. Dit jaar doen we het gewoon opnieuw, voor de derde keer.

-- door Marvin --

Waar gaat dit ook alweer over?

De shortlist van de NS Publieksprijs bestaat uit de zes bestverkochte boeken van het afgelopen jaar, waarbij een jaar begint op 1 juli van het vorige jaar en eindigt op 30 juni van het huidige jaar. Het betreft oorspronkelijk Nederlandstalig werk uit de categorieën fictie en factie. Omdat de verkoopcijfers bepalen welk boek de shortlist haalt, kunnen Vlamingen daarop terechtkomen (wat in het verleden al gebeurd is) en hem in principe ook winnen (wat in het verleden nog nooit gebeurd is).

Tot vorig jaar hadden wij in Vlaanderen ook verkoopcijfers. Daarom vond ik het twee jaar geleden een leuk idee om die te downloaden en samen te brengen om zodoende een 100% pure en onversneden Vlaamse shortlist samen te stellen. Hiermee heb ik al tweemaal de Alternatieve Vlaamse Publieksprijs georganiseerd. Het is ludiek bedoeld, om te kijken wat Vlamingen lezen en waarderen. Er is niks mee te winnen, het gaat alleen om de eer (voor de schrijvers) en om de sport (voor ons dan, want sporten is gezond).

De verkoopcijfers in kwestie werden in Vlaanderen door boek.be beschikbaar gesteld als een wekelijks Excel-bestand waarin ook vreemde eenden als stripverhalen en kinderboeken verwerkt waren. Echt handig was het niet want het kwam erop neer 52 bestanden te downloaden, deze een voor een te openen, de niet relevante boekgenres weg te filteren, en de rest onder te brengen in een 53ste Excel-bestand. Het eerste jaar was hard werken omdat ik het idee pas kreeg toen de shortlist van de NS Publieksprijs bekend werd gemaakt. Ik moest dat nog heel snel realiseren, maar het jaar erop was ik voorbereid en had ik alles al maanden op voorhand klaarliggen. Dit jaar opnieuw, zou je denken. Maar toen besloten de snoodaards van boek.be failliet te gaan en poef! weg waren de wekelijkse cijfers.

Boek.be failliet – wat nu?

Dat een organisatie die bijna 100 jaar bestaat, zomaar overnacht failliet kan gaan omdat één evenement een keertje niet kan doorgaan, daar kan ik met mijn eenvoudige verstand niet bij. Vooral niet omwille van het waarom. Ik ken niks van ondernemen, maar mijn boerenverstand dicteert mij dat je nooit al je geld op één paard verwedt. (Ik ken ook niks van de boerenstiel, maar boerenverstand en paard in één zin, dit kon ik niet laten liggen.) Bij boek.be hadden ze dat zo niet begrepen, dus toen corona een beetje roet in het eten van de jaarlijkse Boekenbeurs gooide, ging de boel nagenoeg meteen overkop. Deze organisatie heette de belangenorganisatie te zijn van het Vlaamse boekenwezen, een beetje wat CPNB voor Nederland is. Ik heb nog een tweede flauwe woordspeling voor jullie: dat Vlaamse boekenwezen blijft nu verweesd achter. En ik ook, want waar haal ik nu mijn cijfers vandaan?

Iedereen die een beetje boekenalert is in Vlaanderen - voelt nog iemand hier het nieuwe woord boekenwoke aankomen? - had de klokken al horen luiden aangaande het nakende faillissement, dus was ik trouw wekelijks de verkoopcijfers blijven downloaden, vermoedend dat die weleens van de ene op de andere dag verdwenen zouden kunnen zijn. De laatste week van 2020 was ook de laatste waarin de cijfers gepubliceerd waren, dus ik heb gelukkig nog een half jaar aan cijfers om hier te gebruiken. Soms lieten die wekelijkse cijfers wel eens een aantal weken op zich wachten, dus toen ik begin januari geen cijfers zag, was ik niet meteen verontrust, temeer omdat er dan nog steeds geen faillissement was, en de website was er nog gewoon. Het bankroet werd pas in juli 2021 uitgesproken, maar cijfers zijn er nooit meer gekomen. In februari voelde ik nattigheid en ben ik gaan zoeken naar een alternatief om op zijn minst de eerstvolgende maanden te kunnen overbruggen.

Ik ben me ervan bewust dat mijn alternatief lang niet waterdicht is en kinderziekten vertoont, maar het is in ieder geval beter dan niets. Ik zocht in eerste instantie naar gepubliceerde cijfers door anderen, maar vond niets. Vanaf februari 2021 ben ik dan wekelijks de best verkopende boeken van enkele boekverkopers gaan raadplegen. Kleine boekhandels hebben zoiets niet, wat ik helemaal begrijp. Maar enkele grotere spelers hebben wel iets dat bruikbaar is. Bookspot heeft een Vlaamse top 50, en Standaard Boekhandel heeft een top 30. Vlaams betekent hier: bestverkocht in Vlaanderen. Als de Vlamingen geen enkel boek kopen van een Vlaamse auteur, staan hier dus ook alleen maar vertaalde boeken in. In geval van Bookspot wordt de lijst “vervuild” door kookboeken, non-fictie en Lucinda Riley en mag ik blij zijn als ik wekelijks twee à drie voor de AVP relevante boeken terugvind. De lijst van Standaard Boekhandel is een fictielijst, dus - haleluja! - geen irritante kook- en zelfhulpboeken, maar Riley blijkt ook hier een stoorzender.

Ik heb uit die lijsten elke week de Vlaamse literatuur (inclusief poëzie, exclusief factie) en thrillers gehaald, en heb hun positie in die top genoteerd. De nummer één bij Bookspot kreeg 50 punten, de nummer twee 40, enzovoort. Ik deed precies hetzelfde bij Standaard Boekhandel. Omdat deze keten slechts 30 boeken toont, kan een boek nooit minder dan 21 punten krijgen, maar dat maakt het systeem daarom niet oneerlijk. Het enige oneerlijke eraan is dat een boek dat bij Standaard Boekhandel op de 40ste plaats staat, helaas geen punten krijgt omdat het niet getoond wordt. Wat ook oneerlijk kan zijn is dat het aantal verkochte boeken weggefilterd wordt. Ik heb geen idee hoe de webshop van Bookspot zich qua verkoopaantallen verhoudt tot de meer dan 100 boekhandels plus webshop van Standaard Boekhandel. Maar in ieder geval, door trouw elke week die cijfers te noteren, had ik toch een klassement. Iets is beter dan niets. Ondertussen ben ik ook aan het experimenteren met de cijfers van Fnac. Maar dat is een heel ander verhaal en niet van toepassing op de AVP van 2021.

Een heel interessante bevinding die ik jullie niet wil onthouden, is dat de lijsten van Bookspot en Standaard Boekhandel zo verschillen. Het is merkwaardig om te zien dat een Vlaams boek dat bij Standaard Boekhandel heel hoog scoort, bij Bookspot niet eens in de lijst staat. Zo zie je dat iemand als Pieter Aspe, bij leven Vlaanderens topverkoper binnen het spannende genre, bij Standaard Boekhandel hoog in de top 30 terechtkomt. Bij Bookspot vind je Aspe in het geheel niet terug. Wat kunnen we daaruit afleiden? Dat de leden van Bookspot geen Aspe-lezers zijn, missschien? Ik weet het niet, maar het lijkt me een tof onderwerp voor een bachelorproef van een literatuurstudent :-)

Wat gaan we doen?

Net als voorgaande jaren heb ik twee shortlists gemaakt. De eerste bevat de zes bestverkochte boeken in wat ik omvattend literatuur zal noemen, en de tweede bevat de zes bestverkochte spannende boeken. De boeken zijn door een Vlaming geschreven en in het Nederlands. De beide shortlists staan hieronder. De voorgaande jaren liet ik ook altijd zien hoe Nederlandse auteurs het in Vlaanderen gedaan hadden, maar dat heb ik nu weggelaten. Aan cijfers komen is een heel pak lastiger geworden nu, en kost me pakken tijd, en dus heb ik de keuze gemaakt om me alleen op de hoofdzaak te concentreren.

Het is nu aan jullie om die shortlists in de juiste volgorde te plaatsen. Hoe dat moet, leg ik helemaal onderaan uit. Laten we eerst die shortlists maar eens gaan bekijken.

In de categorie literatuur

In willekeurige volgorde zijn dit jaar genomineerd:

Dat de langverwachte opvolger van Het Smelt van Lize Spit de shortlist zou halen, zal voor niemand een verrassing zijn. De eerste druk van het boek was immers al uitverkocht alleen al door de bestellingen vooraf. Wat hier niet te zien is, is dat ook Het Smelt mee heeft geprofiteerd van het nieuwe boek. Het had niet veel gescheeld of ook dat boek haalde de shortlist.

We zien ook dat 2020-2021 het jaar van Leen Dendievel is, want zij haalt de shortlist met twee boeken. In de categorie literatuur hebben we dat nog niet eerder gezien.

Opvallend tenslotte is ook dat Ish Ait Hamou voor het tweede jaar op rij de shortlist haalt. En voor alle duidelijkheid: met hetzelfde boek.

In de categorie spannende boeken

Alweer in willekeurige volgorde vinden we dit jaar op de shortlist terug:

Weinig verrassingen hier, want deze shortlist wordt al drie jaar op rij gevuld door dezelfde namen, met elk jaar een occasionele verrassing. Ik zei vorig jaar al dat het overlijden van Luc Deflo voor een leemte zou gaan zorgen die wellicht kon worden opgevuld door een nieuwe naam. Deflo haalt met zijn allerlaatste boek de shortlist nog, maar dit keer is er geen tweede boek van hem, en Anja Feliers profiteert daarvan om voor het eerst in de shortlist op te duiken.

Jo Claes en Toni Coppers zijn elk jaar vaste namen en stellen ook dit keer niet teleur. Coppers viel met Val al in de prijzen want het won de Hebban Thrillerprijs, dus om te voorspellen dat het boek in thuishaven Vlaanderen goed zou scoren, hoef je niet bepaald helderziend te zijn.

Dan is daar Pieter Aspe. Na het eerste handvol boeken met Van In in de hoofdrol, vond ik dat alles steeds meer van hetzelfde werd, en dat zuipen en seks alsmaar meer plaats innamen, ten koste van een degelijke plot. De serie “Van In Episode X” vond ik wat dat betreft het absolute dieptepunt. Dat Aspe de leemte die Jef Geeraerts liet, als eerste wist in te vullen en het pad heeft geëffend voor velen na hem, onderken ik ten zeerste, maar het neemt niet weg dat ik nooit heb begrepen waarom zijn boeken keer na keer de andere thrillers van de troon stootten. Los daarvan is het voor alle fans jammer dat de tien geplande boeken er niet zullen komen. Door Aspes overlijden zal het bij vijf blijven, dus volgend jaar staat Van In Episode 5 ongetwijfeld in deze shortlist. Het grote mysterie dat de rode draad van deze tien boeken vormde, zal nooit ontsluierd worden, en de bril van Aspe die zich langzaam op de ruggen van de boeken begon te vormen met elk nieuw deel, zal in menig boekenkast voor altijd een halve bril blijven. Ongeacht wat ik van de boeken vond, voor de fans is dat ontzettend jammer. Wel ben ik benieuwd welke nieuwe schrijver(s) we volgend jaar in deze shortlist terug zullen vinden.

Stemmen maar!

Na vorige keer heb ik een tijd getwijfeld of ik deze AVP nog zou organiseren. Enthousiaste reacties waren er genoeg, maar er werd maar weinig gestemd, de tweede keer zelfs nog iets minder dan de eerste keer. Tien stemmers is echt veel te weinig, temeer omdat ook Nederlandse Hebannisten mogen stemmen (en enkelen dat ook doen, waarvoor dank). Op Hebban raakt alles wat met Vlaamse literatuur te maken heeft, vaak ondergesneeuwd door wat in Nederland gebeurt, en die sneeuw is de laatste jaren alleen maar harder gaan vallen (geen klimaatopwarming op Hebban). Dat is frustrerend, maar als de Vlamingen zelf niet duidelijk aangeven dat Vlaamse literatuur hen interesseert (door Vlaams te kopen, Vlaams te lezen, over Vlaamse boeken te praten, op artikels over Vlaamse boeken te reageren, of door op zijn minst voor deze wedstrijd te stemmen), dan gaat dat er in de toekomst niet op verbeteren.

Ik hoop daarom dat er dit keer flink wat stemmen binnensijpelen. Met het wegvallen van boek.be is het samenstellen van een shortlist een pak arbeidsintensiever geworden. Het is tijd die ik niet aan lezen kan besteden, en vanzelfsprekend hoop ik dan uiteraard dat het ook wat oplevert.

De stemming verloopt precies zoals de voorgaande jaren. Stel op basis van de shortlist een persoonlijke hitparade samen voor elk van beide categorieën, of voor slechts één als je dat wenst. Jouw nummer één krijgt 6 punten, jouw nummer twee krijgt er 5, enz. Je hitparade hoeft geen zes boeken te bevatten. Heb je twee boeken van een shortlist gelezen en wil je alleen die twee een volgorde geven, dan kan dat. Die krijgen dan respectievelijk 6 en 5 punten en de rest niets. Stuur vervolgens je lijst of lijsten via een degelijke, ouderwetse e-mail naar vlaamsepublieksprijs@gmail.com, samen met je Hebbannaam. Plaats je stem niet als reactie onder dit artikel, zo blijft het spannend. Je mag uiteraard wel een reactie plaatsen om te zeggen dat je gestemd hebt, dat motiveert ook anderen om een mail te sturen.

Stemmen voor de NS Publieksprijs kan tot en met 17 november. Ook het stemmen voor de Alternatieve Vlaamse Publieksprijs loopt daarom tot die dag.

Zeg het voort

Het blijft een beetje moeilijk om genoeg stemmers te motiveren, dus als jullie via enthousiaste reacties en wat sociale mediadingen voor mond-tot-mondreclame zorgen, lukt het ons hopelijk dit jaar wel om genoeg stemmers te overtuigen. De verkiezing is er gewoon voor de lol, er hangt niets aan vast, maar op deze manier geven we samen toch een blijk van waardering aan de winnende auteurs, wat ook niet onbelangrijk is. Alvast bedankt voor je stem!

En als jullie dan toch reageren …

… laat dan ook meteen even weten hoeveel Vlaamse boeken jullie jaarlijks lezen. En hoe komen jullie daaraan? Gekocht? Bibliotheek? Ruilkastjes? Gestolen? ...